Premier Alexander De Croo (Open Vld) beklom gisteren de bühne van de Kamer, om daar zijn vicepremier Vincent Van Peteghem (CD&V) terug te fluiten. “Een oplossing moet tijdelijk, doelgericht en duurzaam voor de begroting zijn”, zo stelde hij, waarmee hij een torpedo stuurde naar de CD&V’er. Het idee van een simpele verlaging van de btw lijkt zo dood: enkel Vooruit steunde in het debat in de Kamer voluit de christendemocraten. De linkervleugel van Vivaldi is verdeeld: de PS gaat voor een energiecheque van 200 euro. De groenen laten het liever aan Tinne Van der Straeten (Groen), de minister van Energie, die aan een meer complexe piste werkt. Toch wil Vivaldi snel met resultaten komen, om de kater van eind 2021 door te spoelen.

In het nieuws: In de Kamer toont De Croo wie de baas is.

De details: CD&V zal haar btw-verlaging niet krijgen.

• “Voor mij gaat het ook over de duurzaamheid voor overheidsfinanciën. Wanneer ik hier sommigen bezig hoor, tja, dan is het eenvoudig: wanneer het gaat over de impact op de begroting, dan slaat men de pagina over”, haalde premier De Croo uit. Als sneer naar de oppositie, met Vlaams Belang en PVDA op kop, die allebei luidkeels een verlaging van de btw eisen, kon het tellen.
• Maar evengoed viseerde hij CD&V en Vooruit, twee regeringspartners die net voordien nog luidkeels met fractieleider Melissa Depraetere (Vooruit) en Kamerlid Steven Matheï (CD&V) gepleit hadden voor diezelfde verlaging van de btw op energie naar 6 procent. Een operatie die de schatkist makkelijk één miljard tot eerder anderhalf miljard kan kosten, zo wordt in de wandelgangen gesteld.
• Matheï verdedigde wel erg voluntaristisch het voorstel van zijn vicepremier Van Peteghem, die misschien wel het geluk had even in quarantaine te zitten: zo werd hem de reprimande van de premier alvast in levende lijve bespaard. Matheï oogstte opvallend applaus: Vooruit, maar ook PVDA en Vlaams Belang juichten zijn tussenkomst toe, terwijl bij de liberalen, maar ook de groenen, de handen op elkaar bleven. Niet voor het eerst toonde Vivaldi zich weer helemaal verdeeld in het halfrond.
• Daarbij legde de oppositie ook de nadruk op de bocht die CD&V nam in dit dossier. “Vijf keer zijn wij tussengekomen vorig jaar”, om dit voor te stellen, zo sneerde Peter Mertens (PVDA). “Wat was het antwoord: ‘onbetaalbaar’”, zo stelde Van Peteghem toen. “Slecht idee”, stelde Tinne van der Straeten. Blijkbaar hebben een paar partijen het licht gezien vandaag.”
• “Wat is hier nu de lijn van de regering? Vier maand geleden zei Van Peteghem nog het tegenovergestelde? En nu lanceert hij dit? En de PS, toch een andere partner, komt met een heel ander voorstel? Wat is nu de lijn, premier?”, zo wilde Maxime Prévot (cdH) weten.
• Want feit was inderdaad dat de PS, toch de grootste linkse partij in Vivaldi, niet op de lijn van die btw-verlaging zit. Zij pleit voor een energiecheque van 200 euro, die enkel niet naar de 20 procent rijksten zou gaan. Want even opvallend: de PS wil ‘breder’ gaan deze keer: “Die hoge prijzen gaan maanden zo blijven, dit is een sociale tsunami. Dit raakt alle mensen die niet beschermd zijn door het sociaal tarief: we hebben bijkomende maatregelen nodig voor de middenklasse“, zo stelde Malik Ben Achour (PS)

Wat komt er dan wel? De premier schetste een kader.

• Om te beginnen kan Vivaldi zich niet veroorloven om 2022 te beginnen zoals 2021 eindigde: met een pijnlijk vertoon van openlijke onenigheid. Na een bijna mislukt energieakkoord, beslisten De Croo en co om niet te beslissen over de kernuitstap. Nu al wordt gefluisterd dat in maart dat dossier onvermijdelijk wel weer zal ‘uitgesteld’ worden. Bijkomend was er vervolgens het debacle rond het Overlegcomité en de cultuursector, waarbij de premier plots alleen stond om die maatregel te verdedigen, terwijl al zijn regeringspartners wel mee aan tafel zaten.
• Verschillende bronnen in de federale ploeg zijn er dus van overtuigd dat het nu anders moet: daadkrachtig en kordaat. Dat moet wel, als men de realiteit van de prijsstijgingen ziet: een gemiddeld gezin moet plots tot 2.000 euro op jaarbasis extra gaan ophoesten voor energie. Het verklaart de zenuwachtigheid bij CD&V en PS, om “iets” te doen.
• Daarbij is de profilering van CD&V wel een nieuw element. Het is duidelijk dat Joachim Coens (CD&V) zijn laatste jaar van zijn mandaat als voorzitter wil gebruiken om iets los te maken: daarop joeg hij z’n vicepremier vooruit, de loopgraven in. Dat CD&V zo een bocht van jewelste maakte in het debat, nam men er dan maar bij.
• De Croo wees die aanpak dus af, en suste in de Kamer, door eerst te wijzen op het feit dat de regering al voor “meer dan een half miljard euro maatregelen nam” en daardoor de kosten “bij twee miljoen abonnees gemiddeld met 720 euro zijn gedaald.”
• En hij stelde duidelijk “dat we al binnen de regering discussies gehad hebben”. Daarbij wil hij dat de maatregelen die straks nog volgen, “tijdelijk, doelgericht om de middenklasse te helpen en duurzaam voor de overheidsfinanciën” zijn.
• Vooral dat laatste criteria bleef hangen: geen al te zotte avonturen dus, zoals een btw-verlaging die plots een gat van 1,5 miljard euro kan slaan. Concreet lijkt die piste dood, omdat ook de groenen én PS er niet van willen weten.
• Maar ook het voorstel van de PS heeft wel wat angels: om te beginnen legt Magnette de lat op 3.500 euro bruto, voor al wie de cheque zou krijgen. Een groot deel van de middenklasse, zeker in Vlaanderen, zal dus opnieuw nooit de cheque zien. Voor CD&V, dat schermt met ‘de gewone mensen’ die ze willen verdedigen, is dit niet bepaald opbeurend.
• Van de Straeten zit dan weer op een andere piste: de accijnzen, een ander deeltje van de vele taksen op energie, zouden kunnen verlaagd worden tot nul. Alleen zou die impact nog kleiner zijn: zo’n 50 à 100 euro. Maar daarmee zou ook de druk op de regio’s wel toenemen, om ook iets te doen.
• Meer dan vermoedelijk wordt het dus een mix, waarbij de accijnzen in combinatie met een cheque de meeste kans hebben, volgens onze inschatting. De grote vraag blijft: hoeveel impact heeft het allemaal voor de koopkracht van de consumenten? Want met een stijging tot 2.000 euro, springt men met 50 tot 100 euro verlaging aan taksen, of zelfs een cheque van 200 euro, niet bepaald ver.

Om te volgen: Plots komt Zakia Khattabi (Ecolo) schermen met een half miljard euro, tot frustratie van Zuhal Demir (N-VA).

• “We hebben hier 530 miljoen euro staan, om de energiefactuur van de gezinnen te verlagen“, zo lanceerde de federale minister van Klimaat Zakia Khattabi gisteren. “We roepen Vlaams minister van Klimaat Zuhal Demir op om snel het overleg weer op te starten, want een akkoord ligt binnen bereik”, zo liet de federale excellentie van Ecolo weten.
• Het lijkt wel te mooi om waar te zijn: een half miljard, dat dus zou kunnen gebruikt worden. “Dit kan ingezet worden voor structureel beleid om de energiefactuur van de gezinnen te verlagen. Zoals ik al meermaals heb beklemtoond, is het niet te verantwoorden naar de gezinnen en bedrijven toe dat die middelen geblokkeerd blijven door het uitblijven van een politiek akkoord, zeker niet middenin een ernstige energiecrisis”, zei Khattabi.
• De 530 miljoen euro inkomsten waarvan sprake is, werden vorige jaar gehaald uit de veiling van emissierechten op de Europese EU ETS-markt. Maar de grote vraag is: wie krijgt welk deel van dat geld? Vlaanderen wil een verdeling op basis van het economische gewicht (en dus de uitstoot) van elke regio, Khattabi weigert dat. Het geld blijft geblokkeerd zolang er geen samenwerkingsakkoord is voor de periode 2021-2030.
• Het ‘aanbod’ van Khattabi leverde meteen een felle repliek op van Demir, die niet de beste vrienden is met haar federale collega. “Als de vos de passie preekt, boer let op uw ganzen. De tactiek-Khattabi is er weer: Vlamingen een factuurverlaging voorspiegelen, maar in werkelijkheid via de achterzak in hun portefeuille graaien. Van eerlijke voorstellen ontbreekt zoals steeds elk spoor”, zo liet Demir weten.

Ook genoteerd: Excuses van de premier: “Ik heb me vergist.”

• Gedeelde frustratie gisteren bij de oppositie in de Kamer:
  • “Er is een reden waarom dit een vragenuurtje wordt genoemd, geen antwoordenuurtje. Dat blijkt nu weer opnieuw”, moest Barbara Pas (Vlaams Belang) concluderen.
  • “U hebt geen enkel antwoord gegeven. U behandelt de cultuursector als quantité négligable”, zo sneerde Maxime Prévot (cdH).
  • “Ik heb zes vragen gesteld, en geen enkel antwoord (gekregen)”, zo stelde Jean-Marie Dedecker.
  • “Ik denk dat het patroon wel duidelijk is, collega’s. Wie een vraag in de voormiddag opstuurt, krijgt in de namiddag een antwoord. Ten minste, als die van de meerderheid is. De oppositie blijft in de kou staan”, zegt Peter De Roover (N-VA).
• De premier had nochtans wel een spervuur van vragen gekregen vanuit de oppositie, allemaal over de pijnpunten in de huidige coronamaatregelen: over het gebruik van het CST, hoe lang dat nog zal blijven gebruikt worden, over de vreemde kronkels en het gebrek aan logica in bepaalde verboden, over de op til zijnde discussie rond verplichte vaccins ook.
• Maar eerste minister De Croo fietste daar handig om heen. Eén zaak kon en wilde hij niet uit de weg gaan: zijn uitspraken die hij afgelopen weekend deed in De Morgen. “Bij Omikron is een gevaccineerde ­negen à tien keer beter beschermd tegen zware ziekte. En een gevaccineerde die besmet is, heeft ook negen à tien keer minder kans om het virus over te dragen”, zo stelde de premier toen.
• Die uitspraak bleek niet te kloppen, wat meteen koren op de molen was van heel de kritische gemeenschap rond de antivaxbeweging. Maar in de Kamer kreeg De Croo ook daarover flinke tikken van de oppositie:
  • “Ik wil u even herinneren aan een passage uit uw eigen regeerakkoord: ‘De regering versterkt de maatregelen ter bestrijding van desinformatie en de verspreiding van fakenieuws die een echte bedreiging vormen voor de democratie.’ Graag had ik van u vanmiddag vernomen welke straf u nu uzelf oplegt?”, zei De Roover.
  • “U maakt gebruik van fakenieuws om maoïstische speeltjes als de coronapas te verdedigen. Zelfs de u erg welgezinde media deden dat in een factcheck af als compleet fout”, zo stelde Pas.
• “Ik heb de foute cijfers gebruikt, ik heb me vergist“, zo gaf De Croo toe. Maar hij verdedigde zijn onderliggende redenering: “Het vaccin beschermt negen tot tien keer beter tegen opname in het ziekenhuis en vijftien tot achttien keer beter als we kijken naar intensieve zorgen. Wie zich heeft laten inenten, zeker met een booster, heeft de helft minder kans om besmet te geraken en een veel minder grote kans om ander persoon te besmetten.”
• En de premier haalde nog eens uit naar de antivaxers, die blijven beweren dat zowel gevaccineerden als niet-gevaccineerden het virus doorgeven: “Dat klopt. Maar dat is zoals zeggen: ‘Zowel Wout Van Aert als ikzelf rijden met de fiets.’ Hij is een absolute topper, ik ben dat duidelijk niet. Een gevaccineerde zit aan de top op het vlak van bescherming van zichzelf en anderen, een niet-gevaccineerde absoluut niet. Ik heb geen schrik om er de vinger op te leggen. Men gooit dingen op één hoop en zegt: ‘Zie je wel, het is hetzelfde.’ Dat is de onwaarheid die verteld wordt, daar moeten we als samenleving tegen durven optreden.”

Om te volgen: Vanmiddag Bart De Wever (N-VA) in de PFOS-Onderzoekscommissie.

• Het is deze week de beurt aan de politici, om voor de commissie in het Vlaams Parlement te verschijnen. Maandag verscheen al de burgemeester van Zwijndrecht, André Van de Vyver (Groen). Vandaag komt Bart De Wever (N-VA), als Antwerpse burgemeester aan bod. Hij kon maandag niet, omdat hij in quarantaine zat.  
• De Wever zal er tekst en uitleg geven over de periode in 2017, toen de vervuiling op de site duidelijk werd, en de vraag opdook of men moest communiceren. De Antwerpse burgemeester drong daarop aan, maar uiteindelijk gebeurde dat toch niet. Dat gebeurde op een stuurcomité van de BAM, de beheersmaatschappij die de werken rond Oosterweel uitvoert (vandaag heet de BAM Lantis), op 18 december.
• Maandag is het échte hoogtepunt van de commissie, want dan komen Joke Schauvliege (CD&V), Ben Weyts (N-VA) en Geert Bourgeois (N-VA) langs. Alle drie vervulden zij hoofdrollen binnen de Vlaamse regering. En zeker bij Schauvliege waren er al rechtstreekse beschuldigingen vanuit de administratie, met name de OVAM, de Vlaamse Afvalstoffenmaatschapij, richting haar kabinet. “Het besluit om niet te communiceren was politiek, het was de minister zelf”, zo stelde OVAM-topvrouw Henny De Baets.

Ook genoteerd: Alvast de passage van Van de Vyver maandag roept vragen op.

• De groene burgemeester van Zwijndrecht was maandag op de hoorzitting over de PFOS-vervuiling door chemiebedrijf 3M in Zwijndrecht nog formeel: nooit waarschuwden de Vlaamse instanties of overheden hem voor de gezondheidsrisico’s. Maar een uitgelekte mail vertelt een heel ander verhaal.
• “Ja, we wisten af van de milieuverontreiniging, maar tot voor kort wisten we niets van de schadelijke impact op de volksgezondheid.” Dat was samengevat de positie van André Van de Vyver, de burgemeester van Zwijndrecht en zijn schepen van Leefmilieu Steven Vervaet, allebei van Groen, op de hoorzitting in het Vlaams Parlement afgelopen maandag.
• “Nooit hebben wij enige melding gekregen van instanties of overheden die bevoegd zijn voor milieu-inspectie of -handhaving dat er een gezondheidsrisico was”, verklaarde Van de Vyver. “Er is altijd gezegd dat er geen gevaar was.”
• Die ontkenningen schieten bij sommige insiders in het verkeerde keelgat, want op minstens drie momenten was er expliciet sprake van de mogelijke impact op de volksgezondheid.
• In februari 2004 vindt ecotoxicoloog Philippe Hoff enorme concentraties PFOS bij bosmuizen in het natuurreservaat Blokkersdijk, dat naast de 3M-site ligt. Hij vindt de stalen zorgwekkend genoeg om bloedonderzoek bij mensen aan te bevelen. De kwestie wordt in maart van dat jaar in het Vlaams parlement besproken op initiatief van Johan Malcorps (Groen). Toenmalig minister van Leefmilieu Jef Tavernier (Groen) gaat evenwel niet over tot het vragen van bloedstalen. Beiden zijn partijgenoten van Van de Vyver.
• De zaak komt een maand later op de gemeenteraad van Zwijndrecht. Van de Vyver is op dat moment schepen, zijn partijgenoot Willy Minnebo de burgemeester. Het gemeentebestuur oordeelt dat er geen risico is voor de bevolking en dat medisch onderzoek bij 3M-medewerkers een zaak van het bedrijf is.
• In juni 2008 komt de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) in de gemeenteraad van Zwijndrecht meedelen dat PFOS in de bodem en het grondwater van woonwijken zit. Inwoners van de Neerstraat, op minder dan 1 kilometer van de 3M-site, krijgen het advies geen grondwater te drinken. Het gemeentebestuur wist dus dat de vervuiling een woonwijk had bereikt, concludeert De Tijd, dat vorig jaar over de risicoanalyse door VITO berichtte.
• En dan is er september 2017. Lantis, dat de Oosterweelwerf beheert (en toen nog BAM heette), meldt aan haar politiek stuurcomité dat de PFOS-vervuiling op de werf wellicht ook in Zwijndrecht zit. Uit mailverkeer dat uit die periode dateert, blijkt dat toenmalig BAM-topman Jan Van Rensbergen de gemeente Zwijndrecht daarover zou inlichten. “De problematiek is sowieso bekend bij Zwijndrecht”, schrijft Van Rensbergen in de mail die Business AM kon inkijken.
• De PFOS-onderzoekscommissie zal uiteindelijk moeten uitmaken waar precies de politieke verantwoordelijkheden liggen. De onthulling van het mailverkeer zou er uiteraard wel toe kunnen leiden dat Van Rensbergen tekst en uitleg moet komen geven voor die commissie.

Ook genoteerd: Hommeles in de Vlaamse regering rond sociale woningen.

• Dat er ruis op de lijn zit in de Vlaamse regering is al langer geweten. Dat CD&V-voorzitter Joachim Coens ook de expliciete opdracht gaf aan de Vlaamse Parlementsleden om meer ‘profiel’ te gaan opzoeken, was ook bekend. Een en ander hangt samen met de huidige moeilijkheden in de relaties tussen de voormalige kartelpartners N-VA en CD&V, onder meer in de dossiers rond stikstof en de bouwshift.
• Een tekenend dossier: de bouw van sociale woningen. Daarbij haalt Vlaams Parlementslid Vera Jans (CD&V) erg hard uit naar de bevoegde minister Matthias Diependaele (N-VA).
• Die laatste kondigde deze week aan dat hij de budgetten voor sociale woningbouw niet opgebruikt krijgt. In de plaats wil hij nu goedkope leningen geven aan privéontwikkelaars, om zich op die markt te storten en zo de vraag in te vullen. Het gaat niet om kleine bedragen, maar om een half miljard euro.
• Jans steigert daarover: “Het geld is er, maar Diependaele steekt stokken in de wielen om dan privéontwikkelaars te subsidiëren voor allesbehalve sociaal wonen. Dit is echt niet ernstig. Privébedrijven subsidiëren om te verhuren houdt geen steek, het is slecht beleid”, zo stelt ze in De Standaard.
• Dat ook de oppositie moord en brand schreeuwt is niet zo verwonderlijk. “De Vlaamse regering geeft liever cadeaus aan bouwpromotoren dan dat ze het geld besteedt aan die mensen”, zo stelde Maxim Veys (Vooruit), terwijl An Moerenhout (Groen) het had over “onkunde en regelrecht slecht bestuur”.
• Maar de kritiek van CD&V is lastiger: volgens Jans heeft de N-VA-minister de fusieoperatie tussen de sociale huisvestingsmaatschappijen te lang laten aanslepen, waardoor ze achterstand in de bouw opliepen. Tijd voor een verzoeningsgesprekje dus, op het hoogste niveau van die Vlaamse ploeg.

Met bijdragen van Emmanuel Vanbrussel.