Burgemeester André Van de Vyver (Groen) was maandag op de hoorzitting over de PFOS-vervuiling door chemiebedrijf 3M in Zwijndrecht nog formeel: nooit waarschuwden de Vlaamse instanties of overheden hem voor de gezondheidsrisico’s. Maar een uitgelekte mail lijkt dit tegen te spreken.

“Ja, we wisten af van de milieuverontreiniging, maar tot voor kort wisten we niets van de schadelijke impact op de volksgezondheid.” Dat was samengevat de positie van André Van de Vyver, de burgemeester van Zwijndrecht en zijn schepen van Leefmilieu Steven Vervaet, allebei van Groen, op de hoorzitting in het Vlaams Parlement afgelopen maandag.

“Nooit hebben wij enige melding gekregen van instanties of overheden die bevoegd zijn voor milieu-inspectie of -handhaving dat er een gezondheidsrisico was”, verklaarde Van de Vyver. “Er is altijd gezegd dat er geen gevaar was.”

Die ontkenningen schieten bij sommige insiders in het verkeerde keelgat, want op minstens drie momenten was er expliciet sprake van de mogelijke impact op de volksgezondheid.

Februari-maart 2004

De ecotoxicoloog Philippe Hoff vindt enorme concentraties PFOS bij bosmuizen in het natuurreservaat Blokkersdijk, dat naast de 3M-site ligt. Hij vindt de stalen zorgwekkend genoeg om bloedonderzoek bij mensen aan te bevelen.

De kwestie wordt in maart van dat jaar in het Vlaams parlement besproken op initiatief van Johan Malcorps (Groen). Toenmalig minister van Leefmilieu Jef Tavernier (Groen) gaan evenwel niet over tot het vragen van bloedstalen. Beiden zijn partijgenoten van Van de Vyver.

De zaak komt een maand later op de gemeenteraad van Zwijndrecht. Van de Vyver is op dat moment schepen, zijn partijgenoot Willy Minnebo de burgemeester. Het gemeentebestuur oordeelt dat er geen risico is voor de bevolking en dat medisch onderzoek bij 3M-medewerkers een zaak van het bedrijf is.

Juni 2008

In de gemeenteraad van Zwijndrecht deelt het Vlaams technologisch instituut VITO mee dat PFOS in de bodem en het grondwater van woonwijken zit. Inwoners van de Neerstraat, op minder dan 1 kilometer van de 3M-site, krijgen het advies geen grondwater te drinken.

Het gemeentebestuur wist dus dat de vervuiling een woonwijk had bereikt, concludeert De Tijd, dat vorig jaar over de risico-analyse door VITO berichtte.

September 2017

Lantis, dat de Oosterweelwerf beheert en toen nog BAM heette, meldt aan haar politiek stuurcomité – de Vlaamse regering en de stad Antwerpen – dat de PFOS-vervuiling op de werf wellicht ook in Zwijndrecht zit.

Uit mailverkeer dat uit die periode dateert, blijkt dat toenmalig BAM-topman Jan Van Rensbergen de gemeente Zwijndrecht daarover zou inlichten. “De problematiek is sowieso bekend bij Zwijndrecht”, schrijft Van Rensbergen in de mail die Business AM kon inkijken.

Wat Van de Vyver wel als verdediging kan inroepen: kort daarna oordeelt de afvalstoffenmaatschappij OVAM dat er, op basis van de toen beschikbare gegevens, over de PFOS-concentraties geen risico’s bestaan voor mensen.

De politieke inzet

Er staat politiek heel wat op het spel. Zwijndrecht is een van de weinige “burchten” van Groen. Dat precies in die gemeente een enorm milieuschandaal is uitgebroken, is een nachtmerrie voor de partij.

“De Vlaamse Regering, Lantis en 3M hebben nagelaten om de bewoners in te lichten. Ook het bestuur van Zwijndrecht werd in het ongewisse gelaten, tot ze zelf stalen namen”, zo tweette Groen-voorzitter Meryem Almaci na de hoorzitting.

Maar de reacties, onder meer uit het kamp van N-VA, laten uitschijnen dat de zaken toch niet zo eenvoudig liggen. Groen en N-VA staan al maanden lijnrecht tegenover elkaar in het dossier.

De PFOS-onderzoekscommissie zal moeten uitmaken waar precies de politieke verantwoordelijkheden liggen. De onthulling van het mailverkeer zou er uiteraard wel toe kunnen leiden dat Van Rensbergen tekst en uitleg moet komen geven voor die commissie.

(lp)