Vorige week dreigde EU-Commissievoorzitter Ursula von der Leyen nog met een exportverbod van AstraZeneca-shots naar het Verenigd Koninkrijk. De Britse premier Boris Johnson is nu op zoek naar een veto tegen het initiatief voor de Europese leiders donderdag samenkomen om de zaak te bespreken.

Halix, de Nederlandse onderaannemer van AstraZeneca, die de laatste weken nog geen vaccins opleverde aan de Europese Unie ondanks contractuele verplichtingen, zal geen vaccins mogen opleveren aan het Verenigd Koninkrijk. Althans, zo wil EU-Commissievoorzitter Ursula von der Leyen het.

De Nederlandse fabriek van Halix had in begin van maart nog geen enkele dosis opgeleverd, ondanks het feit dat de EU zes maanden geleden een contract tekende met AstraZeneca voor leveringen van de afdeling. Toch wil von der Leyen de controle over de Europese voorraad van vaccins blijven verstrengen en daarmee ook voorbarig de export van vaccins afkomstig van de Nederlandse site tegenhouden.

Het feit dat het Verenigd Koninkrijk ook een contract heeft getekend met AstraZeneca voor prikjes van de Nederlandse leverancier houdt von der Leyen niet tegen. ‘We hebben de mogelijkheid om een geplande export tegen te houden,’ vertelde von der Leyen dit weekend in een interview met het Duitse Funke media group. ‘Dat is onze boodschap aan AstraZeneca; je moet je contractuele verplichtingen aan Europa nakomen voor je exporteert naar andere landen’.

Von der Leyen en de Europese leiders vermoeden mogelijks dat er sprake is van grote hoeveelheden opgeslagen vaccinvoorraden in de Nederlandse Halix-site die klaarliggen voor export naar het VK. In het contract met AstraZeneca werd de Nederlandse site namelijk benoemd als een van de grootste fabrieken die het zou vaccin zou maken.

Of het exportverbod er wel degelijk komt, zal besloten worden tijdens een Europese top op donderdag. Boris Johnson zal alvast in de aanloop van de gesprekken verschillende Europese leiders bellen in een poging om het exportverbod te verijdelen.

‘Vaccin-protectionisme’

Op het contactlijstje van Johnson voor deze week staan onder andere de Franse president Emmanuel Macron en Duitse Bondskanselier Angela Merkel. 

De Britten mochten zondag het nationale record van 844.000 volledige vaccinaties in het land op één dag vieren. Er wordt voor de Britten nu een domper gezet op dat optimisme door de dreiging van een exportverbod. ‘Dit initiatief zou een muur bouwen rond het Verenigd Koninkrijk en enkel de belangen van zowel Britse burgers als EU-inwoners beschadigen,’ zei Ben Wallace, de Britse minister van Defensie, daar nog over. De Britten spreken ook van Europees vaccin-protectionisme dat de relaties tussen beiden regio’s kan aantasten.

Ondertussen blijft de EU het VK beschuldigen van het oppotten van grote hoeveelheden vaccins.

Globale bevoorrading in gevaar?

Het idee van een exportverbod doet ook bij andere landen de alarmbellen rinkelen. Als de Europese Unie een striktere controle over hun vaccinvoorraad zou beginnen te handhaven, zou dit mogelijks ook gevolgen hebben op de globale bevoorradingsketen van vaccins.

Daar maken ook ons land en Nederland, beide producenten van vaccins, zich zorgen over. Boris Johnson heeft dan ook al aangeklopt bij premier Alexander De Croo en de Nederlandse minister-president Mark Rutte in een poging om hen te overtuigen het exportverbod niet te steunen op donderdag.

De Nederlandse overheid raadde de Britse regering aan om een nieuwe deal met AstraZeneca te onderhandelen om een ‘lose-losesituatie’ te vermijden. 

De Europese Commissie verwacht dat AstraZeneca voor het einde van de maand de goedkeuring van het Europees Geneesmiddelenbureau zal aanvragen om vaccins vanuit de Halix-fabriek uit te voeren naar de EU. Het is afwachten wat AstraZeneca nu zal doen. 

Op een eventuele bestelling voor het VK dat in de Nederlandse fabriek zou liggen wachten, gaf AstraZeneca geen commentaar.