Ongezien: een Vlaamse regering die op de regeringsbanken zelf de discussie open en bloot voert. Dat is exact wat gebeurde, gisteren, tussen drie tenoren van de Vlaamse ploeg: Hilde Crevits (CD&V) stond er lijnrecht tegen Bart Somers (Open Vld) en Matthias Diependaele (N-VA). Grote afwezige: Jan Jambon (N-VA), die blijkbaar had ingeschat dat zijn aanwezigheid niet nodig was. Het zet nog meer druk op de minister-president om vroeg of laat het roer om te gooien, en weer één ploeg te maken van zijn regering.

In het nieuws: Een Vlaamse meerderheid die compleet uiteen gespeeld is.

De details: Jambon z’n afwezigheid was niet meteen de slimste zet.

• “Wat is het plan van deze regering? Wat is het standpunt van deze regering? Is het de versie van minister Somers, is het de versie van minister Diependaele of de versie van minister Crevits?” An Moerenhout, Vlaams Parlementslid van Groen, legde de vinger perfect op de wonde, in het debat dat de assemblee hield over het sociaal woonbeleid.
• Eerder had Filip Dewinter (Vlaams Belang) op subtiele manier dezelfde splijtende vraag gesteld: “Spreekt de regering uit één mond? Ik zag twee vingers? Minister Diependaele of minister Crevits?” Dewinter leidde de zitting als ondervoorzitter van het Parlement: voorzitter Liesbeth Homans (N-VA) vecht in quarantaine tegen een hevige coronabesmetting. En het moet gezegd: de Vlaams Belanger deed perfect zijn job, in wat een van de boeiendste debatten was in het halfrond van de afgelopen jaren.
• Dat was nochtans helemaal niet de bedoeling van de meerderheid, bij aanvang van het debat. Die had net afgesproken de zaak te sussen: minister van Wonen Matthias Diependaele kwam bij het begin van de zitting met een uitgebreide tekst, namens heel de regering. Die was neergepend door minister-president Jambon in samenspraak met de vicepremiers Somers en Crevits en moest duidelijk de vis verdrinken.

Waarover het gaat: Er staat bijna 2 miljard klaar aan ongebruikt budget voor sociale woningbouw, maar er zijn 170.000 mensen die wachten op die nieuwe woningen.

• Rond die problematiek kwamen twee ballonnetjes, vorige week opgelaten door Diependaele en Somers. Bij N-VA heeft men er overigens ook geen moeite mee om toe te geven dat die niet doorgesproken waren met de collega’s binnen de regering:
  • Nu rolt dat ongebruikte budget in de sociale woningbouw door, om de twee jaar. Maar de som wordt jaar na jaar groter, in totaal is nu eigenlijk 2 miljard beschikbaar, en dat geld raakt niet op.
  • Diependaele wilde die honderden miljoenen ongebruikt budget voor de sociale huisvestingsmaatschappijen voortaan ook laten gebruiken door de privésector in de vorm van erg goedkope leningen.
  • Bart Somers kwam enkele dagen later met een eigen stevig voorstel: al wie arbeidsgeschikt is kan maximaal nog 9 jaar een sociale woning huren. Daarna moet die op zoek naar een privéwoonst, waardoor de 170.000 wachtenden die plekken zouden kunnen innemen.
• Beide voorstellen werden in de verzoenende tekst van Jambon en co netje begraven: er was geen enkel concreet spoor meer van te vinden. “Wij zullen de volgende weken en maanden actie ondernemen. We zetten ons als Vlaamse Regering volmondig achter een ruimere voorraad aan betaalbare woningen”, zo stelde Diependaele, die de tekst voorlas, behoorlijk vaag.

Wat er vervolgens in het Parlement gebeurde: De poging de zaak te sussen, ontspoorde volledig.

• Om te beginnen besliste Jambon om niet naar het debat te komen. In zijn entourage reageerde men achteraf laconiek: “Dat was niet nodig, hij had andere afspraken. Hij was ook niet gevraagd door het Parlement. Hadden jullie hem daar dan verwacht?”
• Maar bij de coalitiepartners klinkt een ander geluid: “Jambon wilde net het beeld van een crisis vermijden, vandaar dat hij wegbleef.”
• Een inschattingsfout die nog nazindert: want in afwezigheid van de ‘grote baas’, die de boel had kunnen bijeenhouden, viel de Vlaamse regering in stukken en scherven uiteen, met een opvallend offensieve rol voor viceminister-president Hilde Crevits. “Ze heeft in afwezigheid van Jambon de honneurs wel goed waargenomen”, klonk een beetje cynisch bij CD&V, waar ze duidelijk wel even genoten hadden van het debat.
• Nochtans leek het er voor het debat nog op dat CD&V de deur voor Diependaele zijn ideeën niet helemaal had dichtgedaan. In de wandelgangen rijpte een consensus dat, mits stevige voorwaarden, de privé ook toegang zou kunnen krijgen tot het beschikbare geld, om geen budgetten verloren te laten gaan voor sociale huurders. Althans: het leek niet helemaal onbespreekbaar voor de meest linkse coalitiepartner.
• Maar toen Sarah Smeyers (N-VA), na het voorlezen van de consensustekst, tussenkwam in het debat, gaf ze stevig gas, en deed ze alsof het voorstel van Diependaele een feit was geworden voor de Vlaamse regering: “Dit is een win-winsituatie: meer aanbod aan betaalbare kwalitatieve woningen, zowel op lange termijn sociaal als nu op korte termijn privaat. Daarom wijzigt u nu die koers en onze fractie kan dat alleen maar toejuichen.”
• Dat was zichtbaar niet naar de zin van CD&V, die niet zomaar pikte dat N-VA deed alsof hun neus bloedde: Vera Jans (CD&V), de experte van het sociaal wonen bij de christendemocraten, ging de afgelopen week telkens erg stevig in tegen Somers en Diependaele. En ze nam daar nu, in het debat, geen woord van terug. Integendeel:
  • Aan Diependaele: “Minister, dit is voor ons geen optie. Ik vind het zelfs onfatsoenlijk dat u dat soort zaken suggereert, op een moment dat 170.000 mensen staan te wachten op de wachtlijst en de sector nog altijd niet weet waar hij staat met de geplande hervorming.”
  • Aan Somers: “Bij Open Vld koos men voor ‘win for life’. Hoe cynisch. Die winnaars van die ‘win for life’, dat ‘doelpubliek’, weten jullie wie dat zijn? Dat zijn 145.000 mensen die elke dag zoals u en ik proberen er het beste van te maken.”
  • Het applaus dat volgde, deed de regering daveren: CD&V, maar ook oppositiepartijen Groen, Vooruit en PVDA sloten zich aan bij Jans.
• Daarop reageerden de regeringsleden weer. Diependaele haalde aan “dat er nu al geld naar private ontwikkelaars gaat, en “geen klein beetje”. “Dat lijkt me dan wel positief, want wie is daarmee geholpen? De sociale huurder zelf. Het betrekken van de private ontwikkelaars doe je niet voor hun schone ogen, maar om de sociale huurders sneller te kunnen helpen”, zo stelde hij, tot jolijt van N-VA en Open Vld, terwijl bij CD&V niemand applaudisseerde.
• Somers ging nog een stapje verder, en hield een bevlogen en luide tussenkomst. “Vandaag stroomt 2 tot 3 procent van de mensen op beroepsactieve leeftijd in de sociale woningen door naar de private sector: 4.000 per jaar. Laat ons eens ambitie hebben om ook dat te verdubbelen, of liberaal voluntaristisch te verdriedubbelen. Dan creëren we 20.000 extra woningen per jaar.” Met andere woorden: ook hij negeerde volledig de consensustekst, en ging voort op zijn idee.
• Crevits kon dat niet laten gebeuren, en kwam daarop ook tussen, en deed keihard de deur dicht: “Collega’s, het is ongebruikelijk dat ik op deze wijze tussenkom in dit debat, maar ik zal het nu toch maar doen, het standpunt van mijn fractie is dat wij respect willen voor het regeerakkoord, zowel wat de budgetten betreft, als wat de afspraken betreft rond activering.”
• Het dissonant geluid binnen de meerderheid leverde splijtende commentaar op bij de oppositie.
  • Anne Moerenhout (Groen) verwoordde het zo: “Minister Somers, u hebt er een paar weken geleden nog een interview in De Standaard over gegeven. U zei dat Jambon I een ramp wordt. Inderdaad. U bent heel mooi bezig. Het is ongelooflijk schadelijk voor uw regering, maar nog meer, en wat ik veel erger vind, voor die mensen zelf.”
  • Ook Maxim Veys (Vooruit) strooide zout in de wonde: “Ik vond dit de beste tussenkomst van CD&V in deze legislatuur. Ik heb met heel veel plezier geapplaudisseerd. Ik heb mijn voorzitter zelfs voorgesteld om mevrouw Jans een lidkaart aan te bieden, maar zover moeten we misschien nog niet gaan.”

De vaststelling: Jambon zijn opdracht is er niet kleiner op geworden.

• Het debat gisteren moest tonen dat de Vlaamse regering nog functioneert, dat men elkaar nog kan vinden. Het tegendeel bleek waar: een slappe consensustekst werd weggeblazen door een passioneel parlementair debat.
• “Je maakt afspraken in een regeerakkoord. Als je dan budgetten die vastliggen eenzijdig anders wil bestemmen en dat aankondigt in een krant, oogst je wat je zaait“, zo is achteraf bij CD&V de ferme lijn nog steeds geldig. “Sociaal wonen is voor ons gewoon een heel gevoelig thema: dan staan wij op onze strepen.”
• Bij N-VA is men cynischer: “Goed, op deze manier is er helemaal geen consensus mogelijk. Het nettoresultaat zal zijn dat het budget niet besteed zal worden. Dat is dan alvast mooi meegenomen voor de Vlaamse begroting“, zo stelde men aan de top van de Vlaamse regering.
• Dat er onderliggend een groter probleem sluimert, doordat de grote dossiers rond stikstof en de bouwshift niet opgelost raken, wil men binnen die regering niet te snel gezegd hebben. “Die staan toch los van deze rel. Maar dat neemt niet weg dat ze inderdaad wel eens opgelost moeten worden”, zegt een minister. En wat tegelijk niemand lijkt tegen te spreken: er is sprake van wat verlamming in de regering.
• “De knoop zit tussen twee kopstukken: Crevits en Demir (Vlaams minister van Omgeving, red.). Crevits lijkt vastbesloten om het onderste uit de kan te halen. En de minister-president heeft niet echt veel grip op zijn partijgenote blijkbaar: Demir lijkt ook niet te bewegen. Ze komen er niet uit in die monsterdossiers”, zo stelt een ander regeringslid.
• Dat er ondertussen een soort ‘doorstart’ zit aan te komen, dat de top van de Vlaamse regering een grote deal maakt, en dan terug adem pakt, het is een gerucht dat al langer circuleert. “Voor de krokusvakantie moeten die grote dossiers opgelost zijn”, is het enige wat een Vlaams minister kwijt wil: Jambon laat duidelijk nog niet in z’n kaarten kijken. Maar dat hij voorlopig het spel niet leidt, en eerder slagen moet tellen, is wel duidelijk.

Morgen op de kern? De Vivaldi-regering staat dicht bij een deal rond energie, zo is te horen.

• De consensus lijkt te rijpen binnen de federale regering voor een “slimme” verlaging van de btw op energie. Eerder hadden Vooruit, CD&V en Groen zich op die lijn gezet, nu is alvast duidelijk dat ook de liberalen en de PS geen veto gaan stellen.
• Bedoeling is dan dat vanaf volgende maand, op 1 februari de tarieven dan meteen van 21 naar 6 procent gaan op de btw op energie: dat heeft het voordeel van een instant effect dat de bevolking stevig zal voelen.
• Op moment dat de prijzen dan weer zakken, men vermoedt/hoopt tegen de zomer, zijn er dan twee opties. Ofwel terug het oude btw-tarief, ofwel gaan dan de accijnzen op energie omhoog. Maar daarop komt dan wel een heftige correctie: grote verbruikers zullen meer betalen en tegelijk zullen er kortingen zijn voor duurzame energiebronnen. Dat laatste systeem is dus de “slimme btw-verlaging”, die dan wel structureel is, maar vervangen wordt door een ander fiscaal systeem dat flink andere accenten legt, en welvaart opnieuw herverdeelt.
• Op Radio 1 herinnerde oud-vicepremier Johan Vande Lanotte (Vooruit) eraan dat de vorige tijdelijke verlaging van het btw-tarief op energie zo’n 600 miljoen koste in de regering-Di Rupo. Dat is een stevig bedrag, maar wel een vol miljard minder dan de 1,6 miljard waar men in liberale kringen van uitgaat als kostprijs. Dat bedrag zou wel berekend zijn voor een volledig jaar. Hoe dan ook: die kostprijs zal hét grote discussiepunt worden.
• In tussentijd circuleren allerlei voorstellen en moduleringen: zo zou gas mogelijks wel nog een tarief van 12 procent btw behouden, terwijl elektriciteit zou dalen naar 6 procent. Maar hoe dan ook: het PS-idee van een cheque lijkt meer en meer begraven, wegens te complex en te veel administratieve rompslomp.
• Tegelijk ook nog op de agenda van Vivaldi: dat sociaal tarief. Men trok dat al vroeger op, van oorspronkelijk 450.000 mensen die daaronder vielen, naar nu meer dan 1 miljoen. Dat loopt af eind maart 2022. De vraag is hoe lang men dat sociaal tarief nu opnieuw nog wil verlengen: mogelijks tot het einde van het jaar?
• Ondertussen roert ook de oppositie zich. Bij PVDA doet men er alles aan om te claimen dat zij de grote bedenkers zijn van het voorstel om de btw te verlagen. Zo gingen Raoul Hedebouw (PVDA) en co actievoeren aan de ambtswoning van de premier, waar ze met een lasershow de “6 procent btw” projecteerden op de muur. Met hun eis stonden ze niet echt alleen: onder meer Vlaams Belang en Vooruit vroegen al maanden hetzelfde.
• N-VA heeft dan weer een alternatief voorstel klaar: een korting van 500 euro in de personenbelasting om de energieschok te temperen. Die zou al in maart kunnen doorgerekend worden in de bedrijfsvoorheffing, waardoor het nettoloon plots stevig zou stijgen.
• Volgens N-VA is dat een betere methode dan de btw-verlaging, want daar speelt een effect op de index: lagere prijzen betekent minder snel een stijging in de index. Het voorstel, eigenlijk een tijdelijke lastenverlaging, zou zo’n 2 miljard kosten. Dat geld zou dan moeten komen van de overwinsten die geboekt worden bij de energieproducenten.
• Dat eerste idee van N-VA, een korting in de personenbelasting, werkt alvast niet inspirerend voor de meerderheid: niemand binnen Vivaldi denkt eraan. Maar de tweede piste, om extra geld te gaan halen bij de producenten, is hardnekkig op tafel gelegd door de PS. Daarbij is de CREG, de federale energieregulator, de stevige overwinsten aan het berekenen. Die zijn er voor de kerncentrales, maar ook voor de windmolenparken bijvoorbeeld. Elke extra inkomstenbron zal nodig zijn.
• Want al die energiemaatregelen kosten een flinke duit: in totaal was het eerste steunpakket, beslist op het begrotingsconclaaf in oktober, al goed voor 760 miljoen euro. Daarvan was er ruim 580 miljoen alleen al nodig voor dat breder sociaal tarief, zo schrijft Le Soir vandaag. 

Ook gevolgd: De specialisten voor de hoorzittingen rond verplichte vaccins liggen vast.

• Het stof is gaan liggen over wie in de commissie Volksgezondheid wordt uitgenodigd in de Kamer, om als “expert” zijn of haar licht te laten schijnen over al dan niet vaccins verplicht maken.
• Elke fractie had daarbij voorstellen gedaan, die best wel interessante lijstjes opleverden over welke partij nu wie wil horen. Het meest opvallend is de selectie van Vlaams Belang, die weerhouden werd: elke partij heeft proportioneel toch recht op een aantal “experts”, en met achttien zitjes is Vlaams Belang een hele stevige fractie.
• Dat electoraal gewicht zet de partij in om onder meer gezondheidswetenschapper Sam Brokken en de veearts Geert Vanden Bossche te laten komen. Beiden worden op handen gedragen in de bijzonder vocale groep van antivaxers.
• Overigens komt ook kerkjurist Rik Torfs er op vraag van Vlaams Belang. Die wilden ook gezondheidseconoom Lieven Annemans, maar die sneuvelde in de selectie.
• Verder zijn er een heel pak organisaties waar iedereen het wel over eens was dat ze moesten komen. Zo zijn de Federale Commissie Rechten van de Patiënt, het Belgisch Raadgevend Comité voor Bio-ethiek en de Hoge Gezondheidsraad van de partij.
• Opvallend is dat zowel infectiologe Erika Vlieghe als viroloog Marc Van Ranst, twee figuren die constant in de media gevraagd worden, niet uitgenodigd zijn in de Kamer. Van Ranst werd zelfs door geen enkele partij gevraagd.
• Bedoeling is dat men vaart maakt, en probeert tot acht experten per dag te horen in de Commissie.

Genoteerd: Frank Vandenbroucke (Vooruit) zit in zelfopgelegde quarantaine en komt niet naar de Kamer.

• Het is eigenlijk toch een debatje waard: moet een minister van Volksgezondheid strenger zijn dan zijn eigen regels? En daarvoor het Parlement laten staan? Want Frank Vandenbroucke heeft traditioneel op donderdag altijd wel minstens een handvol vragen in de Kamer, maar komt vandaag niet.
• De reden: hij zit in quarantaine. Vandenbroucke heeft maandag bericht gehad van een hoogrisicocontact. Maar de minister heeft een boosterprik gehad, en dan zeggen de regels dat je je niet langer in quarantaine moet houden, in afwachting van de testresultaten. De quarantaine is dus “zelfopgelegd”. Of dat voor normale werknemers kan, is maar de vraag.
• “Maar je kan maar beter voorzichtig zijn”, zo laat hij aan Het Laatste Nieuws weten. Geen zitting in de Kamer dus vandaag. Daar moeten ministers toch een heel grondige reden hebben (een buitenlandse reis of een Europese top bijvoorbeeld), voor men ministers of staatssecretarissen zomaar laat wegblijven op het vragenuurtje donderdagmiddag.
• En opvallend, het Overlegcomité morgen, waar toch een en ander zal gezegd worden over de coronabarometer, die nu eindelijk klaar is in de plannen en zou ingevoerd kunnen worden, dat wil Vandenbroucke dan weer niet zo snel laten schieten. Hij zal “misschien wel gaan”. “Dat gaat door in een grote zaal. En ik zal een FFP2-masker dragen: dat is heel vervelend, maar wel voorzichtig.”

Arme Jan: Geen geluk voor hem.

• Jan Jambon (N-VA) heeft het niet onder de markt, zoals u hierboven al kon lezen. Maar nu komt er nog een extra tegenslag bij: de Vlaamse zanger Christoff heeft een lied geschreven. Voor hem. Of eerder tegen hem, in de vorm van een protestsong.
• “Hey, minister-president, heb jij geen tijd misschien?” is de titel, een cover van een Pink-nummer, waarin die president George W. Bush aanviel.
• Op zich geen nieuws zou u denken, maar de song is wel goed voor veel aandacht in de populaire pers: Christoff is een erg populaire artist in het Vlaamse schlagermilieu. En hij werpt zich op als spreekbuis van de Vlaamse muzieksector.
• “80.000 mensen in onze sector zitten thuis. 80.000! Zonder werk. En vooral: zonder perspectief. Dát is het drama, want voor elke artiest zijn er minstens vijf gezinnen die daar ook van leven. Bij mijn laatste tournee was ik met 25 mensen op de baan. En die zijn allemaal hun werk en hun inkomen kwijt”, zo stelt Christoff in Het Laatste Nieuws, waar hij een volle pagina krijgt. “We willen een duidelijke boodschap geven aan de Vlaamse minister-president.”