We zijn allemaal leugenaars. Meestal om bestwil, maar toch… In 1996 bestudeerde psychologe Bella DePaulo van de universiteit van Virginia gedurende één week 147 mensen tussen 18 en 71 jaar en betrapte hen gemiddeld op 10 leugens. Amper 7 deelnemers claimden volledige eerlijkheid. Uit de studie blijkt ook dat liegen gerelateerd is aan vriendelijkheid; we verdoezelen de waarheid om geen pijn te doen. Vrouwen en mannen liegen even vaak, al liegen vrouwen vaker wanneer ze anderen zich goed willen laten voelen. Tegen onze levenspartners liegen we minder vaak, gewoon omdat we teveel in de relatie hebben geïnvesteerd.

Maar de hamvraag blijft: hoe weet je dat iemand uit zijn nek kletst?

En dat is niet eenvoudig, want volgens DePaulo is er geen perfect betrouwbare manier om leugenaars te ontmaskeren. Daarvoor zijn er teveel beslissende factoren in het spel: het type leugen en de motivatie om er mee weg te komen bijvoorbeeld. Toch zijn er een aantal handige tips om onwaarheden te ontdekken.

• Leugenaars geven meestal korte antwoorden, terwijl waarheidsprekers wolliger zijn. Volgens DePaulo geven leugenaars minder details, gebruiken ze minder woorden en spreken ze procentueel minder tijdens een conversatie dan de tegenpartij.

• Getrainde leugenaars breken zelden in zweet uit, maar de minder goede leugenaars onder ons gedragen zich zenuwachtig. Vier kenmerken: de ogen verplaatsen zich in snel tempo, een hogere stem, zweten en onregelmatig ademen.

• Het vermijden van oogcontact is niet altijd een indicatie: het is vaak cultuurgebonden.

• Leugenaars kunnen moeilijk toegeven dat hun verhaal niet klopt. Wanneer eerlijke mensen zich bewust worden dat ze ergens een hiaat in hun verhaal hebben zitten, zullen ze trachten dat op te vullen. Leugenaars daarentegen zijn bang te worden betrapt en zullen moeilijker onvolmaaktheden in hun verhaal toegeven.

• Nog een aanduiding: onduidelijke zelfstandige naamwoorden. Wie zich psychologisch tracht te distantiëren van een leugen zal makkelijk derden als ‘jij’, ‘wij’ en ‘ze’ in zijn verhaal betrekken. Ze zullen vaker vragen om een vraag te herhalen en antwoorden beginnen met dooddoeners als ‘Om je de waarheid te zeggen’ en ‘Om eerlijk te zijn’.

• Wie de waarheid vertelt, coödrineert zijn gebaren meestal in één vlotte beweging met zijn woorden. Via handgebaren wordt nadruk gelegd op wat wordt gezegd. Wie minder overtuigd is van zijn verhaal zal ook trachten beter zijn bewegingen te controleren.

• De manier waarop wordt gecommuniceerd is ook van belang. Uit studies blijkt dat we minder makkelijk liegen tijdens één-op-éénconversaties dan via de telefoon of het internet. De telefoon is goed voor 37% van onze leugens, de één-op-éénconversaties voor 27%, instant messaging voor 21% en e-mail voor 14%.

Raken we ooit van de leugen af? De kans is klein. De respondenten in DePaulo’s studie gaven aan dat ze drievierde van hun leugens opnieuw zouden vertellen, mochten ze daar de kans toe krijgen.

Lees ook: De waarheid omtrent liegen: leer leugens herkennen