Nieuwe cijfers over de kost van rente op de staatsschuld leggen gevaar voor 'rentesneeuwbal' bloot

Het Agentschap van de Schuld komt met nieuwe cijfers over de staatsschuld, die vorig jaar toenam. Begrotingsexpert Wim Moesen houdt de Vivaldi-regering daarvoor verantwoordelijk, die volgens hem zwaar uit de bocht ging.

Na de zeven vette jaren, waarbij België tussen september 2014 en juni 2022 telkens kon gaan lenen met negatieve rente op korte termijn, zijn de magere jaren aangebroken. Daarbij is er wel degelijk gevaar voor de zogenaamde ‘rentesneeuwbal’: de kost om de grote staatsschuld te blijven financieren die zelf steeds groter wordt.
Die stijgen door van 6,9 miljard in 2021 naar bijna 10 miljard dit jaar. De factuur dreigt een strop te worden.

505,3 miljard euro. De Belgische staatsschuld schoot vorig jaar finaal door het plafond van die 500 miljard: nog eens een forse stijging. In 2020, toen Vivaldi van start ging, zat men op 424,6 miljard.
Maar belangrijker dan het totale cijfer van die Belgische schuld is de manier hoe men die schuld kan financieren. En dat is ondertussen wel duidelijk dat de vette jaren voorbij zijn. Door de lage rente van de Europese Centrale Bank gedurende lange tijd, kon de kost van die staatsschuld fors dalen:
- In 2012 betaalde België 12,4 miljard euro of 3,21 procent van het bbp aan de schuld, het hoogste bedrag in jaren.
- Dat bedrag bleef systematisch dalen, zowel de rente op korte termijn (die zelfs jaren negatief was) als lange termijn ging tot historisch lage tarieven.
- In 2022 bereikte men de bodem, het ging met nog 6,86 miljard en 1,24 procent van het bbp naar een minimum.
- Maar sindsdien gaat het pijlsnel. In 2023 was het al opnieuw 8,5 miljard en 1,47 procent van het bbp.
- Voor dit jaar zijn er nieuwe updates van het Agentschap van de Schuld, in La Libre: België zou in totaal 9,7 miljard gaan, of 1,6 procent van het bbp.
- Voor volgend jaar stijgt dat door naar 10,9 miljard of 1,74 procent van het bbp.
- De projecties die het Agentschap in januari in de Kamer toonde werkten met iets meer optimistische cijfers, de huidige update zit hoger. In dat scenario ging de federale schuld naar een rentesneeuwbal van 13,8 miljard in 2028. Dat is meer dan 2 procent van het bbp.
Toch even voor de goede orde: het totale federale budget van de politie ligt vandaag rond de 2,7 miljard euro per jaar. Aan de rente op de schuld betaalt de belastingbetaler dus vele malen meer. Wie federaal straks nog ruimte voor beleid wil vrijmaken, werkt best wel degelijk ook aan de afbouw van schuld.

Opvallend: De markten reageren niet of nauwelijks op de geflopte staatsbon. Maar op termijn is wel de geloofwaardigheid van het Agentschap van de Schuld in het geding.

Met maar dik 400 miljoen euro opgehaald voor de nieuwste staatsbon, terwijl men op 6 miljard euro hoopte, sloeg België niet meteen een goed figuur. Alleen, die flop deed de prijs van Belgisch staatspapier nauwelijks bewegen: de markten zijn niet onder de indruk.
Dat hoeft ook niet te verbazen: al meermaals heeft België aangetoond dat er een enorme massa Belgische spaarders is die, als ze bijvoorbeeld fiscaal gestimuleerd worden, bereid zijn enorme bedragen te lenen aan ‘hun’ overheid. De 22 miljard van de vorige staatsbon afgelopen zomer was daar het ultieme bewijs van.
Tegelijk valt wel op dat het Agentschap voor de Schuld en met name topman Jean Deboutte voor het eerst zo wel in heel politiek vaarwater kwamen. Het conflict in de aanpak van het beheer van de schuld werd openlijk op straat uitgevochten, tussen Deboutte en staatssecretaris van Begroting Alexia Bertrand (Open Vld) en zelfs premier Alexander De Croo (Open Vld).
“Dat was niet echt het fraaiste moment van het Agentschap. Want ze werden openlijk voor schut gezet door de regering. Dat komt de geloofwaardigheid niet ten goede, en dat dreigen we mogelijks allen straks duur te betalen”, zo zegt een hoge bron.

Waarom dit van belang is: Een absolute expert in begroting, Wim Moesen, legt alweer de vinger op de wonde. “De begroting was een grabbelton voor elke partij.”

KULeuven-professor Moesen loopt ondertussen tegen de 80 jaar aan, maar blijft nog zeer actief in het volgen van de begroting en de staatskas. Hij heeft een nieuwe paper klaar, waarin hij het werk van Vivaldi vergeleek met de rest van Europa. In De Morgen slaat hij spijkers met koppen.
De Vivaldi-regering was een slechte leerling van de Europese klas: “In geen enkel jaar van deze legislatuur was het begrotingstekort van België kleiner dan dit van het gemiddelde in het eurogebied. We hadden een tekort van gemiddeld 5,6 procent per jaar, een derde meer dan in andere landen”, zo stelt hij.
Daar volgt hij wel de analyse van premier De Croo en co dat dit land relatief goed door de twee crisissen kwam, COVID-19 en de oorlog in Oekraïne. De economie groeide met 1,1 procent gemiddeld, net iets hoger dan de 0,9 procent van de eurozone. Alleen was de kost navenant, zo stelt Moesen vast.
“De regering-De Croo is zwaar uit de bocht gegaan”, zo vindt hij. Want Europa schortte de strenge begrotingsnormen op: landen mochten meer tekort hebben dan 3 procent van het bbp. Maar volgens Moesen heeft Vivaldi die “mildheid van Europa gretig aangegrepen om extraatjes uit te delen aan de eigen achterban”. “Alsof de begroting een grote grabbelton is.”
Staatssecretaris Bertrand wilde nog niet reageren, ze wil eerst de paper van Moesen bestuderen.
Vanuit de oppositie heeft de specialist begroting van N-VA, Sander Loones, wel een reactie klaar. “Zo wordt alweer een riedel van de regering-De Croo doorprikt. Open Vld probeert de indruk te wekken dat ze toch wat op de centen hebben gelet deze legislatuur, maar professor Moesen toont haarfijn aan dat België slechter doet dan de andere Europese landen. Vivaldi is een linkse regering en dat zie je aan de rode cijfers.”