In 1995 beslisten een reeks EU-landen om de grenzen open te gooien, en een douanevrije unie op te richten: de Schengenzone. Alleen, bijna 30 jaar later schiet er van die open grenzen maar weinig over.
In het nieuws: Duitsland last tijdelijk controles in aan de grens met Tsjechië en Polen.
- De Duitse regering staat al langer onder druk om in te grijpen: het land wordt overspoeld door migranten, de meesten komen het land binnen via Tsjechië en Polen. Die landen staan erom bekend een zeer streng asielbeleid te voeren, en verwijzen de migranten dan ook vaak door naar hun westerburen.
- In de eerste acht maanden van 2023 alleen vroegen 204.000 migranten asiel aan in Duitsland. Dat is maar liefst 77 procent meer dan in dezelfde periode vorig jaar.
- Vooral met Polen lijkt het grensgeschil uit te draaien op een serieuze confrontatie. Zo gaf Duits bondskanselier Olaf Scholz Polen een stevige tik op de vingers voor het meest recente visaschandaal. Migranten zouden van Poolse consulaten zomaar een visum krijgen, in ruil voor betaling. Politici van de regerende PiS-partij reageren furieus op Scholz. Warschau zou zelfs overwegen om de grens met Duitsland volledig af te sluiten, waarmee het hek helemaal van de dam is.
Onderliggend: De controlevrije Schengenzone komt steeds meer onder druk te staan.
- De zaak in Duitsland is maar een van de zovele gevallen. Zo voert het land nu al controles uit op inkomend verkeer (vooral treinen) vanuit Oostenrijk, en ook aan de grens met Denemarken kunnen reizigers worden gecontroleerd.
- Ook Frankrijk zweert het opengrenzenbeleid af. Met het bestrijden van terrorisme als argument, legde het grenscontroles aan alle grenzen in: met België, Luxemburg, Duitsland, Zwitserland, Italië, Andorra en Spanje.
- De Scandinavische landen geloven blijkbaar evenmin in het Schengenverhaal. Noorwegen, dat geen EU-lid is maar wel lid van de Schengenzone, voert controles uit in havensteden in het zuiden. Dat zijn de voornaamste ingangen van het land voor bezoekers uit de Europese Unie, en dus de andere lidstaten van de controlevrije zone. Ook Zweden zou alle grenzen controleren.
- Dan is er nog Oost-Europa, waar de controles eerder schaars zijn. Oostenrijk controleert wel de grens met Slovenië en Hongarije, en zou dat ook gaan doen aan de Oostenrijks-Italiaanse grens. Slowakije zou op zijn beurt dan weer controles uitvoeren bij wie vanuit Polen reist.
De essentie: De Schengenzone leeft nog, maar krijgt klappen.
- “Schengen is op zijn minst gehavend”, zo vat onderzoeker Leon Züllig het samen, in Euractiv. Ook het Franse Europarlementslid Sylvie Guillaume komt tot die conclusie: “De aard van Schengen is ondermijnd door de herinvoer van controles de laatste jaren.”
- Oostenrijks minister van Buitenlandse Zaken, Alexander Schallenberg, steekt de schuld op Duitsland: “Wij zijn grote voorstander van Schengen. Maar het systeem werkt niet. Omdat Duits bondskanselier Olaf Scholz de Duitse grenscontroles als ‘onmisbaar’ beschouwt, zien wij ons genoodzaakt om zelf ook controles uit te voeren aan de grens met Slovenië en Hongarije”.
- Grenscontroles, en veiligheid in het algemeen, lijken vooral een belangrijke rol te spelen bij verkiezingen in Europa. Het is bijvoorbeeld een thema waar de PiS-partij sterk op inzet, nu er volgende maand landelijke verkiezingen zijn. En ook in de Duitse deelstaten Beieren (niet toevallig aan de grens met Oostenrijk en Tsjechië) en Hesse vinden op 8 oktober verkiezingen plaats.
(nd/ddw)
