Groen komt met 'Italiaans model' voor overwinstbelasting, cd&v neemt bocht en zegt 'njet', Mahdi sabelt Van der Straeten fel neer: "Mensen hebben niets aan aankondigingspolitiek"

Het paradepaardje van Groen binnen Vivaldi, een taks op de overwinsten van energieproducenten, komt er niet, zo lijkt het. Want terwijl minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) in de commissie Energie in de Kamer de details van haar ‘overwinstbelasting’ bekendmaakte, en daarbij verwees naar een soortgelijke taks in Italië, gaf regeringspartner cd&v datzelfde voorstel de kogel. “Juridisch onhaalbaar”, was bij vicepremier en minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) te horen. Partijvoorzitter Sammy Mahdi (cd&v), die een opgepompte koers wil voor zijn partij, schoot met scherp: “Mensen hebben niets aan dergelijke aankondigingspolitiek.” Plots wil cd&v terug naar “de bestaande nucleaire heffingen”, wat een ferme bocht is: onder Joachim Coens (cd&v) profileerden de christendemocraten zich op die ‘superwinsten’ van Engie en co. In de Kamer bewandelde fractieleider Servais Verherstraeten (cd&v) gisteren overigens nog die oude cd&v-lijn. Bij Groen steigert men: “Het is ongepast van Mahdi om meteen de voorstellen neer te sabelen. Mensen willen oplossingen”, reageert Groen-voorzitter Jeremie Vaneeckhout.

In het nieuws: “Mensen verwachten dat hun hoge energiefactuur op een serieuze manier wordt aangepakt en hebben niets aan dergelijke aankondigingspolitiek”, zegt Sammy Mahdi aan de VRT.

De reactie: “Wij leggen dit zeker op de regeringstafel. Terwijl mensen puffen om hun energiefacturen te betalen, gaan wij toelaten dat energieproducenten enorme superwinsten maken? Neen dus”, zegt Vaneeckhout.

“Ik deel de ambitie van de minister om een deel van de uitzonderlijke opbrengsten uit uitzonderlijke omstandigheden aan de overheid terug te geven.” Genoteerd vanuit de cd&v-fractie, gisteren in de Kamer. Daar steunde Servais Verherstraeten, de fractieleider, tijdens de commissie Energie nog volmondig Tinne Van der Straeten.
“Ik ben het met de minister eens dat dit op basis van cijfers en analyses moet gebeuren. Ik ben het ook met haar eens dat dit robuust moet zijn”, zo ging Verherstraeten verder. En hij sloot af met volgende woorden: “Ik wens u de komende weken en maanden veel succes. Ik zeg dat niet op een cynische manier, want ik vind de opdracht waarmee u door de regering wordt belast niet evident.”
Achteraf voelt het toch wat cynisch aan, zo noteert men bij Groen vanmorgen. Want daar vroeg men zich af “wat cd&v dan nog wel ziet zitten“, als ze die taks op superwinsten van energiebedrijven nu ook al afschiet.
Feit was dat Verherstraeten duidelijk nog niet helemaal mee was met de nieuwe partijlijn, gisterenmorgen. Van der Straeten kwam in die commissie Energie met wat meer details over haar voorstel. Ze wil een extra taks, gebaseerd op wat in Italië ook is ingevoerd, zo vertelde ze aan de Kamerleden.
- Het gaat daar om bijzondere belasting van 25 procent van de stijging van de brutomarge van elke energieproducent, voor één jaar, namelijk 2021.
- Die stijging van de winst moet hoger zijn dan 10 procent in één kwartaal, en minstens 100.000 euro zijn.
- Ze geldt voor iedere technologie, dus ook wind of zon, en is van toepassing op alle elektriciteits- en aardgasbedrijven die bekend zijn bij de vier regulatoren en op geregistreerde handelaars van petroleum.
Terwijl cd&v in de Kamer dus nog lof gooide, kwam partijvoorzitter Sammy Mahdi iets later op de dag met een stevige plotwending in het dossier. Daarbij ging de nieuwe cd&v-voorzitter met de voeten vooruit, over een onderwerp dat nochtans als de corebusiness van Groen mag beschouwd worden.
En pro memorie: ook cd&v drong de afgelopen maanden, onder het voorzitterschap van Joachim Coens, fel aan op die zogenaamde overwinstbelastingen, een extra taks op de windfall profits van de grote energieproducenten, en met name Engie, de uitbater van de kerncentrales.
Want Engie kwam met liefst 1 miljard winst in 2021, en nog betere cijfers dit jaar, wat voor Coens onaanvaardbaar was. “We moeten echt het geld gaan halen waar het zit in deze energiecrisis, en dat is bij die producenten, die gaan lopen met gigantische bedragen”, was toen de cd&v-boodschap.
Alleen, die linkse koers, gedreven op het buikgevoel van Coens over de verontwaardiging van de mensen, lijkt onder Mahdi ingeruild voor een meer strakke, technischere aanpak. “Mensen verwachten dat hun hoge energiefactuur op een serieuze manier wordt aangepakt en hebben niets aan dergelijke aankondigingspolitiek“, zo reageerde hij even later fel op Van der Straeten.
Meteen is de cd&v-lijn nu om met “de bestaande nucleaire heffing te werken”. “De enige die Engie meer kan laten bijdragen, is Tinne Van der Straeten zelf via de nucleaire heffing. Bij mijn weten, levert Groen nog altijd de minister van Energie”, zo sneerde Mahdi nog. Terug naar af dus, voor de groenen.
Of niet, want vanmorgen op Radio 1 ging Groen-voorzitter Jeremie Vaneeckhout fel in het verweer. “Het is ongepast van Sammy Mahdi om meteen voorstellen neer te sabelen. We moeten oplossingen zoeken en niet in een profileringsdrang vervallen en enkel zaken afschieten.” Hij noemde het ook “onverdedigbaar om in crisistijd die overwinsten toe te laten”. En hij vond de houding van cd&v ook “heel opmerkelijk”, “eerst waren ze vragende partij om dit met ons te doen, een aantal Kamerleden van cd&v waren wel mee, gisteren nog.”

Ten gronde: Er zijn wel wat juridische en technische bezwaren, en daarover maakte Vincent Van Peteghem (cd&v) zich al langer zorgen.

In de Kamer herhaalde Van der Straeten de afgelopen maanden tot in den treure dat zo’n overwinstbelasting er zou komen, tot en met plechtige beloftes in het halfrond, om de kritiek van de oppositie te smoren. Alleen: ze wilde daarbij niet over één nacht ijs gaan. De mantra van “goed onderbouwde, maar rationale beslissingen”, wordt wel vaker herhaald door Van der Straeten, die zich als “goede bestuurder” wil profileren.
En dus ging ze een heleboel adviezen vragen in het dossier. Onder meer aan de CREG, de energiewaakhond, maar ook aan de Nationale Bank (NBB).
Dat vervolgens het rapport van de NBB zo gespind werd, vanuit het kabinet Van der Straeten, dat het de rode loper uitrolde voor zo’n overwinstbelasting, waarbij het verhaal ook wel makkelijk verkocht geraakte in de media, zette wat kwaad bloed bij het kabinet van Van Peteghem. “De Nationale Bank bevestigt dat het belasten van overwinsten in de energiesector zinvol en opportuun is”, zo stelde Van der Straeten daarover.
De waarheid was toch wat genuanceerder: bij dat rapport zat een heel duidelijke begeleidende brief, waarin de Nationale Bank stelde “niet bevoegd en niet deskundig” te zijn, om zich ten gronde uit te spreken. Een pak reserves in het rapport werden vakkundig aan de kant geschoven, in de uitleg die doorsijpelde naar zowat alle media, met uitzondering van De Tijd.
Gisteren haalde Van Peteghem dan ook fel uit, over het voorstel van Van der Straeten. De nieuwe overwinstbelasting zou op basis van het ‘Italiaans model’ werken, maar dat is fiscaal niet haalbaar, zo bevestigde het kabinet overal. Daar schermden ze met adviezen van onder meer de Raad van State, de Nationale Bank ook, net als de FOD Financiën zelf, en die waren allemaal eenduidig: overwinsten in één bepaalde sector aanpakken, gaat niet lukken.
Want dan krijg je het gelijkheidsbeginsel als argument, en kan de energiesector heel snel naar het Grondwettelijk Hof stappen: waarom wel een ‘superwinstbelasting’ voor hen en niet voor anderen. En ook het ‘non bis in idem’-principe speelt: je kan niet twee keer voor hetzelfde belast worden. Ook dat zou snel tot rechtszaken tegen de staat kunnen leiden.
Nieuw zijn die argumenten allemaal niet. De waarheid was dat Coens destijds als voorzitter soms weinig oren had naar de technische opmerkingen van kabinetten, ook al waren het er van cd&v, als hij politiek wél overtuigd was van een dossier. Mahdi doet het anders, maar gaat vervolgens met gestrekt been op de coalitiepartners in.
Hoe dan ook komt het dossier terug, bij de begrotingsbesprekingen in het najaar, zo bezweert men bij de groenen. En ook Vooruit en de PS willen het dossier verder opvolgen. Al opperden de Vlaamse socialisten al een algemene overwinsttaks, voor alle bedrijven dus, die in coronatijden uitzonderlijke winsten boekten. Die werd vervolgens door de coalitiepartners afgeschoten, maar kan dus in september en oktober terugkeren binnen Vivaldi-discussies.
De vraag is of er in tussentijd via een akkoord met Engie niet al vooruitgang kan geboekt worden. Van der Straeten en premier Alexander De Croo (Open Vld) zijn immers nog volop bezig om te onderhandelen met de Franse energiereus, over de verlenging van de levensduur van de nucleaire reactoren. Daarbij beloofde Van der Straeten om voor 21 juli met een resultaat te komen. En in die gesprekken zitten uiteraard ook alle discussies over extra fiscale druk op Engie vervat.
In de Kamer herhaalde Van der Straeten gisteren haar zelf opgelegde deadline overigens niet meer. “Ik wil de onderhandelingen met Engie zo snel mogelijk afronden, maar niet ten koste van alles“, zo stelde ze daar. Iedereen houdt de adem in of het duo de zaak afgerond krijgt, en uiteraard, aan welke voorwaarden.

Opvallend: Conner Rousseau (Vooruit) zet druk op het pensioendossier.

“Heel veel mensen van mijn generatie geloven niet dat ze nog op een deftig pensioen kunnen rekenen”, zo stak de Vooruit-voorzitter van wal, vanmorgen bij Radio 1. Daar kwam hij fel uit de hoek, in heel de discussie rond de pensioenen.
Gisteravond liep een zevende grote meeting rond dat thema bij Vivaldi alweer uit op het verwachte: geen akkoord. De regering heeft tot 21 juli de tijd, maar verschillende bronnen zien het somber in. Want de zaak stokt, en de spanning in het dossier neemt toe, tussen de regeringspartners. Daarbij is het duidelijk dat niet alleen cd&v en MR meer fundamentele hervormingen willen, ook Vooruit zet druk op zusterpartij PS, die wat geïsoleerd lijkt te staan. Premier De Croo krijgt het dossier maar niet recht getrokken.
“Ik vind het er volledig over, echt erover”, zo fulmineerde Rousseau over het uitblijven van een akkoord. “Mensen worstelen om hun facturen te betalen. We hebben met deze regering de koopkracht heel goed beschermd. Maar we moeten ook wel samen naar de toekomst durven kijken. Mensen die meer werken moeten beloond worden”, zo stelde de Vooruit-voorzitter.
Daarbij onderstreepte hij evengoed “dat het wat te simpel is om enkel de PS de schuld te geven”, “ook al is het een feit dat Vooruit en de PS op sommige punten anders denken”. Maar Rousseau onderstreepte “de ervaring van onze expert Frank Vandenbroucke (Vooruit)”, die fors de pensioenbonus in de markt gezet heeft. En hij trad de PS bij op een gevoelig onderwerp: “Het is ook maar eerlijk dat mensen die op hun 18 jaar beginnen werken zijn en 42 jaar bijdragen, dan op hun 60^ste volledig op pensioen kunnen. En vrouwen die hun gezin geholpen hebben, mogen niet gestraft worden met hun pensioen.”
Daarbij maakte Rousseau ook de koppeling met dat andere grote dossier in de regering, dat maar geen vaart krijgt. “We moeten de fiscale hervorming toch deftig voorbereiden? We moeten een shift hebben van lasten op arbeid naar vermogen, en dat vragen wij al heel lang.” En daarbij een sneer, naar diegenen die dus niet willen hervormen: “Ik vraag mij af wat sommigen in de regering zitten te doen als alles op een koude steen valt. (…) Als deze regering er niet in slaagt om akkoorden te vinden, zal dat er in 2024 toe leiden dat enkel de extremen groter worden.”

Tegelijk genoteerd: Een nieuwe vergadering staat nog niet gepland.

Dat het gisteren op de kern niet bepaald zacht verliep, bevestigen meerdere bronnen. De ergernis bij de premier, die in de loop van de dag moest vaststellen dat zijn nota, maar ook die van de PS, overal in de media circuleerde, was groot.
Meteen plakte hij bij de start van de meeting zijn PS-collega, minister van Pensioenen Karine Lalieux, tegen de muur. Want “wie had die lekken dan allemaal georganiseerd, op industriële schaal?” Andere vicepremiers traden de premier bij: op die manier kon niet in rust en in ernst gewerkt worden.
Maar voor de PS speelt mee dat ze ongemakkelijk worden van het feit dat de premier ‘hun dossier’ en ‘hun portefeuille’ uit handen lijkt te nemen, door in allerlei bilaterale contacten naast de minister van Pensioenen te gaan. En dat op een thema waar ze eigenlijk perfect achteruit kan leunen, en niet per se een akkoord nodig heeft.
Dat maakt heel de cocktail op dit moment te giftig is, om te drinken. Er staat dus voorlopig nog niets in de agenda: de temperatuur moet eerst wat zakken, voor Vivaldi een nieuwe poging waagt, op vergadering nummer acht dan.

Komt daar nog bij: Een rapport van de Vergrijzingscommissie helpt uiteraard niet voor de sfeer aan tafel.

Aan Vlaamse kant is er wel degelijk druk om een deal te maken, los van de Vooruit-voorzitter zijn pleidooi. In de publieke opinie leeft steeds sterker het gevoel dat er “iets fundamenteel” moet gebeuren: een pressie die zowel cd&v als Open Vld en Vooruit wel degelijk voelen. Het nieuwste rapport van de Vergrijzingscommissie was er niet naast, zoals voorspeld.
Uit projecties blijkt immers dat op de piek van de vergrijzing, in 2050, er een extra kost van 27 miljard euro zal zijn, of zo’n 5,5 procent van het bbp. De pensioenen, die vandaag 10,5 procent van het bbp kosten, stijgen dan naar 13,5 procent. De gezondheidszorg gaat van 7,8 procent nu naar 10,5 procent. Iemand zal die factuur moeten ophoesten.
Johan Van Gompel, de voorzitter van die commissie, trapte daarbij een open deur in: meer mensen moeten aan de slag om het allemaal betaalbaar te houden. Dat is dus die fameuze werkzaamheidsgraad opnieuw, die naar 80 procent moet. En met enkel de werklozen aan de slag krijgen, lukt het niet: mensen moeten ook langer werken, zoals in Scandinavië, Duitsland en Nederland, volgens de Vergrijzingscommissie. Net daarom zijn de pensioenhervormingen zo belangrijk, zo onderstreepte Van Gompel gisteren.
PS-minister Karine Lalieux was overigens aanwezig op de voorstelling van het rapport. Zij houdt haar lijn aan dat het niet de harde cijfers zijn, “maar de mensen die daarachter zitten”, die haar koers bepalen. En ze stelde ook luidop “dat ze niet zomaar een akkoord gaan neerkrabbelen”, maar dat er “met sérieux gewerkt moet worden”.
Vanuit liberale hoek werd tegelijk wel weer met scherp geschoten. Staatssecretaris voor Begroting Eva De Bleeker (Open Vld) liet weer van zich horen: “De houdbaarheid van het systeem moet centraal staan bij de hervorming van het pensioensysteem. Meerdere en opeenvolgende hervormingen van de pensioenen zullen nodig zijn om de houdbaarheid te garanderen.”
En ook MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez goot extra olie op het vuur: “Het rapport over de vergrijzing toont aan hoe ernstig de situatie is. Er zijn strikte regels nodig voor effectief werk. In ons land moeten meer mensen aan het werk als we de sociale zekerheid willen behouden.”

Om te volgen: De kans wordt steeds groter dat er effectief een onderzoekscommissie komt naar Uber, in Brussel.

Het nieuws dat Uber wel heel forse technieken gebruikte om in Brussel voet aan de grond te krijgen, blijft nazinderen. Daarbij namen Le Soir en De Tijd de Brusselse minister Pascal Smet (Vooruit) onder vuur: die zou een innige relatie gehad hebben met een lobbyist van Uber, die daarna klokkenluider werd. Flirterige sms’en tussen beiden zouden bewijzen dat er meer aan de hand was, alleen ontbreekt verder een duidelijk bewijs dat Smet wel degelijk tussenkwam ten voordele van Uber, op onbehoorlijke wijze.
Maar omdat het voorpaginanieuws was, en de taxisector in Brussel bijzonder goed vertakt is in onder meer de PS, eiste die partij samen met Ecolo vrijwel meteen na het lekken van het nieuws dat er een parlementaire onderzoekscommissie zou komen. Dat lijkt nu het geval te worden.
“Neen, ik respecteer het Parlement, en zal me niet mengen met wat het als zijn werkzaamheden wil organiseren. Ik zal me focussen op de mijne: mijn taxiplan uitvoeren”, zo vertelt Rudi Vervoort (PS), de minister-president van Brussel aan Le Soir.
Een initiatief tot een Parlementaire onderzoekscommissie, zal zo in elk geval niet gehinderd worden vanuit de Brusselse coalitie, nu de grote baas de deur openzet.
Zowat alle partijen aan Vlaamse kant dringen in Brussel aan op zo’n onderzoekscommissie, net als Ecolo en de PS zelf aan Franstalige kant dus. Ook Vooruit heeft geen bezwaar: “Pascal is altijd transparant geweest.”
Enkel de MR is tegen, voorzitter Bouchez noemde op Twitter de hele zaak wat hypocriet: “Uitwisselingen met de privésector, het kamp van het kwade, dat is dus lobbying. Maar allerlei handel en wandel met ngo’s of andere verenigingen, het kamp van het goede, dat zijn dan ‘uitwisselingen met de civiele sector’? Absurd. Is hier corruptie geweest? Neen. Maar tegelijk gaan graven in privé-sms’en, dat is onbeschaamd.“