Groen en Ecolo maken zich op voor de moeilijkste bocht uit hun hele Vivaldi-regeringsdeelname: de kerncentrales blijven open. Daarbij is sprake van een verlenging van de levensduur met 10 jaar, voor Doel 4 en Tihange 3. Dat staat in de nota die minister Tinne Van der Straeten (Groen) voorlegde. Die wordt in de Wetstraat cynisch “de groene catalogus” genoemd, omdat ze een eisenbundel bevat van groene compensatie die liefst 8 miljard in totaal kost tot 2024. De nota, die overal lekt, legt zo de lat bijzonder hoog voor de groenen. Zo lijkt Groen haar eigen nederlaag te organiseren. Want tegelijk weet iedereen dat ze niet bereid zijn de regering te verlaten, als het erop aankomt. Morgen belooft zo een bikkelharde dag te worden.

In het nieuws: “We moeten stoppen Rusland rijk te maken, door er zoveel gas, olie en uranium te kopen”, zo schreeuwt Ecolo-vicepremier Georges Gilkinet van de daken.

De details: “Maandag vroegen ze 1 miljard, en haalden ze uiteindelijk 13 miljoen binnen. Wat zegt dat voor vrijdag?”, zo klinkt schamper in de Wetstraat.

• “Hoe Groen Poetin een loer wil draaien“, zo kopt De Standaard, over de groene nota die Van der Straeten heeft voorgelegd aan de kern van Vivaldi. Het is niet de eerste keer dat de krant meestapt in de verhaallijn van de groenen, die duidelijk de Russische president en zijn inkomsten uit fossiele brandstoffen als doelwit gekozen hebben.
• “Energieonafhankelijkheid is een kwestie van nationale veiligheid en de oorlog verplicht ons om te versnellen. Elke euro die we investeren betekent minder afhankelijkheid van Poetin“, zo tweette Groen-vicepremier Petra De Sutter gisteren.
• In La Libre herhaalt Ecolo via vicepremier Gilkinet die redenering vanmorgen ook nog eens: “De oorlog in Oekraïne toont dat we onze energietransitie nog moeten versnellen, om zo snel mogelijk onze afhankelijkheid van fossiele bronnen te beëindigen. We kunnen Rusland niet rijk blijven maken.”
• Het is maar zeer de vraag of die groene redenering zal volstaan, om morgen de coalitiepartners over de streep te trekken, bij het beoordelen van de voorstellen die Van der Straeten maandag al voorlegde aan de kern.
• Daar staat immers de langverwachte discussie over de kernuitstap op de agenda. Die was de facto beslist, bij het schrijven van het Vivaldi-regeerakkoord in september 2020: het was immers de harde voorwaarde van Groen en vooral Ecolo, om in die federale coalitie te stappen. Alleen, om de MR gezichtsverlies te besparen, werd de deur een heel klein beetje, vooral symbolisch, open gehouden.
• MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez wrikte en wrong maandenlang in 2021 om die deur niet dicht te laten duwen, wat de rest van de coalitie wilde. De energiecrisis, nog verdiept door de oorlog in Oekraïne, veranderde alles.
• Voor morgen lijkt het eigenlijk voor iedereen vast te staan: twee centrales blijven open. “Gezien de grote afhankelijkheid van fossiele brandstoffen, en de geopolitieke spanningen waardoor de prijzen zeer volatiel zijn, wordt gekeken of en onder welke voorwaarden tot 2 GW nucleaire capaciteit, meer bepaald Doel 4 en/of Tihange 3, zou kunnen worden verlengd gedurende een periode van 10 jaar. De gesprekken hieromtrent worden opgestart met de nucleaire exploitant en met de Europese Commissie”, zo schrijft Van der Straeten zelf in de nota. De deur staat dus niet langer op een kier, ze staat wagenwijd open.

De essentie: Wat eisen Groen en Ecolo dan precies in ruil voor het openblijven van die kerncentrales?

• De nota wordt al sinds maandag, toen ze in regeringskringen opdook, een beetje schamper “de groene catalogus” genoemd. Het is eerder een waaier aan dromen dan een reëel onderhandelingsbod, zo was bij de coalitiepartners te horen: “Vragen staat vrij”, klinkt ook een paar dagen later nog met een beate glimlach.
• Want evengoed lag diezelfde nota maandag op tafel, toen Vivaldi voor meer dan 1,3 miljard aan steunmaatregelen goedkeurde, voornamelijk om fossiel brandstofgebruik te stutten. “Ze werd zelfs niet eens bekeken”, zo stelt een partijvoorzitter van Vivaldi. “Dat zegt toch alles?”
• En meer: men merkt in regeringskringen ook op dat maandag de groenen voor meer dan 1 miljard aan compensaties vroegen. “Het werd uiteindelijk 13 miljoen, een extra pakketje voor de NMBS. Ik kan evenveel tellen als u. Dat was geen goeie voorbode.”
• Hoe ziet het lijstje eruit?
  • Investeringen spoor: 1,2 miljard euro.
  • Vergroening transport: 187 miljoen euro.
  • Versnelde uitrol hernieuwbare energie en energiebesparingen: 1,04 miljard euro.
  • Vergroening overheidspatrimonium (NMBS, Defensie, Regie): 1,3 miljard euro.
  • Eigen hernieuwbare-energieopwekking overheid: 2,1 miljard euro.
  • Ontwikkeling invoerketen hernieuwbare waterstof: 2,2 miljard euro.
• Daarbij ook een tijdspad, want de totale 8 miljard aan investeringen zou nog in deze legislatuur moeten volgen. Dit jaar volgt al 2,1 miljard, volgend jaar liefst 3,8 miljard, en in 2024 nog eens 2,1 miljard.
• Daartegenover zet men ‘forse opbrengsten’ tegen 2030:
  • België zou dan 40 terrawattuur, of bijna 50 procent van de huidige productie, aan bijkomende hernieuwbare energie produceren.
  • En tegelijk zou meer dan 75 terrawattuur aan fossiele brandstoffen bespaard worden, of 20 procent van het huidige gebruik.
• Dat levert volgens de groenen 8,5 miljard euro besparingen aan gas op, 1 miljard aan besparingen in olie, en 18 miljoen ton CO2-uitstoot of 1,4 miljard euro besparingen.

The Big Picture: De echte vraag bij onderhandelingen is welke hefboom er is. En Groen wil niet uit de regering stappen …

• Dat de groenen hun huid duur willen verkopen, is niet onlogisch: met het terugdraaien van de kernuitstap verliezen ze hun grootste trofee om in Vivaldi te stappen.
• Daarbij is overigens de finesse van dat gevecht nog niet beslecht: de MR is aan het duwen om meer dan twee centrales open te houden, en hoe dan ook de bouw van nieuwe gascentrales tegen te houden. Daarbij schermt men met een advies van de energiewaakhond CREG, dat net afhankelijkheid van gas wil afbouwen. Politiek gezien liggen die gascentrales, in de huidige context, dus aartsmoeilijk.
• Meteen zou dat ook inhouden dat het complexe CRM-subsidiesysteem wordt opgegeven, iets waar Van der Straeten dag en nacht aan gewerkt heeft. Dat is een bittere pil om slikken, net als het opgeven van alle gascentrales, terwijl Groen altijd heeft gezegd dat die nodig waren.
• Om maar te zeggen: het wordt morgen een lastige dag voor Van der Straeten en co. En de coalitiepartners wijzen nu al fijntjes op een politieke uitspraak die vicepremier De Sutter eind februari deed in De Tijd: “Het zou onverantwoord zijn om nu te zeggen: we stoppen ermee“, zo kopte een interview waarin de vicepremier een heuse val van het kabinet wegwuifde.
• “De groenen zitten vast aan deze ploeg, ze kunnen er niet uit. Dus wat hebben wij straks te vrezen?”, zo klinkt het staalhard bij een coalitiepartner.

Leefloon voor de Oekraïners of niet? Die vraag houdt de Wetstraat, maar evenzeer de dorpsstraat in de ban.

• Er is sprake van stevige spanningen bij een pak burgemeesters en lokale besturen: moeten zij straks honderden of zelfs duizenden Oekraïners van een leefloon en woonplaats voorzien in hun gemeente? En gaat dat dan geen heftige concurrentie op de bestaande huurmarkt geven, in hun stad of gemeente? Verschillende partijhoofdkwartieren maken gewag van dat soort vragen die binnenstromen. En die zijn niet altijd even enthousiast.
• Het Vlaams Parlement, waar een pak lokale burgemeesters zitten, boog zich gisteren ook over die vraag. Daarbij zette de Vlaamse regering, met minister van Wonen Matthias Diependaele (N-VA), toch wel wat druk op het federale niveau, dat bevoegd is voor de sociale uitkeringen.
• “De keuze is federaal gemaakt. Staatssecretaris Sammy Mahdi (CD&V) heeft de keuze gemaakt om onmiddellijk een statuut toe te kennen, waardoor die mensen een leefloon krijgen. Dat leefloon zorgt er net voor dat men de middelen heeft om onmiddellijk op de reguliere woonmarkt terecht te komen. Dat is natuurlijk het grote probleem. Dat moet herbekeken worden“, zo stelde Diependaele aan het adres van de federale ploeg.
• Daarbij sprong hij namens de Vlaamse regering in een discussie die N-VA-voorzitter Bart De Wever, vooral als Antwerps burgemeester, al van bij de start van de crisis voert: het is opletten met een al te royaal sociaal opvangnet voor de vluchtelingen, om geen aanzuigeffecten te creëren. In Antwerpen verwacht men meerdere tienduizenden vluchtelingen, als er effectief 200.000 Oekraïners naar België zouden komen.
• De afgelopen dagen nam Theo Francken (N-VA) daarin het voortouw, door met een voorstel te komen om een nieuw statuut voor de Oekraïense vluchtelingen te creëren, en daarin onder meer de rechten rond het leefloon niet toe te kennen. Daarover belde hij met zowel de MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez als Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert: beiden hadden naar verluidt wel oren naar het idee.
• En kijk: bij Open Vld borrelde de zaak tot aan de oppervlakte. Kamerlid Tim Vandeput (Open Vld) kwam begin deze week openlijk naar buiten met het voorstel om wel een soort “zakgeld” toe te kennen, maar geen volwaardig leefloon. Hoe dan ook willen de liberalen het op de agenda.
• Met hun uitspraak kaatste de Vlaamse regering de bal gisteren zo opnieuw door naar het federale niveau. Daar moet de kern zich morgen uitspreken over de zaak.
• Maar premier Alexander De Croo (Open Vld) gaf, in tegenstelling tot zijn partijgenoot Vandeput, al een heel ander schot voor de boeg: “Dit is een hulp die echt wel nodig is op dit moment. Die mensen moeten kijken hoe ze met dat leefloon kunnen leven: huur en eten betalen”, zo stelde hij aan Belga tijdens een bezoek van koning Filip aan het registratiecentrum voor vluchtelingen op de Heizel.
• Het is vooral afwachten wat de bevoegde minister van Sociale Zaken, Karine Lalieux (PS) en haar partij, de Franstalige socialisten doen. Ook zij leveren een pak burgemeesters, en gaan dezelfde problemen tegemoet. Aan Vlaamse kant is ook Vooruit, in coalitie in Antwerpen met De Wever, geen al te grote voorstander van zomaar een leefloon geven. De PS laat voorlopig niet in de kaarten kijken.
• Vanmiddag in de Kamer zal Lalieux toch een tipje van de sluier moeten lichten: ze krijgt hoe dan ook vragen van de oppositie over de zaak.

Opgemerkt: De polemiek tussen Mahdi en De Wever gaat verder.

• Mahdi maakte ondertussen al aan iedereen duidelijk dat die discussie over het leefloon niet zijn bevoegdheid is, maar die van Lalieux. Maar in de Kamer bevestigde hij wel dat wat hem betreft, dat leefloon er niet zonder condities is.
• “Neen, én een volledig leefloon én gratis huisvesting mag niet de bedoeling zijn. Dat is voor anderen niet zo, dat mag dus ook voor Oekraïners niet zo zijn. We verwachten van iedereen een bijdrage. Minister Lalieux werkt de modaliteiten op dit moment uit”, zo stelde hij.
• Dat leverde meteen een erg scherpe uitval op van Bart De Wever: “Wat was dat tranentrekkend toneeltje vorige week in De Afspraak dan? U zei letterlijk dat u ‘heel erg kwaad was’ omdat ik de wenselijkheid van een (volledig) leefloon in vraag had gesteld. U maakt er een knoeiboel van die de opvang noch de vluchtelingen helpt”, zo sneerde hij op Twitter.
• In dat VRT-programma had Mahdi het volgende gezegd:
  • “Geen stemmingmakerij op deze mensen. Ik heb dingen gelezen waar ik echt kwaad van word.”
  • “Het gaat over Bart De Wever, die heeft aangegeven dat deze mensen een leefloon gaan krijgen, en dat het belangrijk was om dat te benadrukken.”
  • “Het gaat hier over moeders, het gaat over kinderen die hier zijn toegekomen, nog geen vijf, zes jaar oud, die twintig kilometer in de ijskou hebben afgelegd naar Polen. Die in treinen hebben gezeten met zoveel mensen, dat ze er hebben zien sterven.”
  • “Op zo’n moment, met mensen die gewoon aangeven, ‘wij willen eigenlijk gewoon terug, en terwijl we hier zijn willen we werken’, het hebben over een leefloon dat die mensen gaan krijgen, ik moet zeggen dat ik daar echt niet goed van ben.”
• De sfeer tussen beiden is al een tijdje onder nul gezakt, en dat lijkt maar niet goed te komen. Mahdi was destijds een hevige tegenstander binnen CD&V van een federale coalitie met N-VA.
• Maar ook binnen de federale coalitie leeft er irritatie over het optreden van de staatssecretaris in de eerste dagen van de crisis. Daarbij klinkt het hard dat “mediaoptredens en hashtags blijkbaar voor gingen”, zeker over de actie #plekvrij, die opvang door burgers promootte, terwijl de lokale besturen behoefte hadden aan duidelijkheid en initiatieven voor collectieve opvang. “Hij zou beter werk maken op zijn kabinet van de chaos, dan in tv-studio’s te zitten”, zo is te horen.

Bijzonder interessant: Gaat België, in navolging van een heel pak NAVO-landen, ook het budget voor Defensie optrekken? De premier zegt van wel.

• Een meer dan boeiend debat gisteren in de Kamer, over “de nationale veligheidsstrategie”. Daar kondigde België en de federale regering een belangrijke trendbreuk aan.
• Want premier Alexander De Croo (Open Vld) gaf daar, op een debat met de Kamerleden toe, “dat het huidige groeipad voor Defensie niet zal volstaan”. Er komt dus meer geld voor het Belgische leger, waarbij men richting de NAVO-norm van 2 procent van het bbp zal gaan.
• “We stellen dat de Europese landen na de val van de Berlijnse muur over het algemeen te ver zijn gegaan met hun besparingen op Defensie. De regering heeft een aantal weken geleden, ruim voor de inval van Rusland in Oekraïne, een groeipad voor het defensiebudget tot 1,54 procent van het bbp in 2030 vastgelegd. Dat is een extra inspanning van 11 miljard euro, dus nagenoeg een verdubbeling van het defensiebudget in vergelijking met acht jaar geleden. Het is echter duidelijk dat dit niet zal volstaan”, zo stelde De Croo.
• Daarbij verwees hij expliciet naar de NAVO-top volgende week in Brussel, waar ook Joe Biden, de Amerikaanse president, komt afzakken naar de hoofdstad. De Croo weet nu al wat er gevraagd zal worden: “Het is zeer duidelijk dat er vooral zal worden gevraagd om op korte termijn te investeren in operationaliteit. Dit wil zeggen dat er op korte termijn andere eisen zullen worden gesteld aan de inzetbaarheid van Defensie. Ons land moet op dat vlak zijn verantwoordelijkheid nemen.”
• Daarbij herhaalde de premier een beeld dat hij al eerder gebruikte: “Wat er in Oekraïne is gebeurd, is voor ons Europeanen een beetje ons 9/11-moment. Dit zal zeer verstrekkende gevolgen hebben, overduidelijk op economisch gebied maar zeker ook op het gebied van veiligheid.” Zo klopte de eerste minister zich ook nog eens op de borst. Hij onderstreepte de waarde van Brussel als internationale diplomatieke stad, hij had het over België als “derde meest geglobaliseerde land ter wereld”, de “26^ste economie ter wereld” en “in de top tien van meest exporterende landen”. “Als we de soft en de hard power combineren, zitten we op de 25^ste plek in de wereld, met een land van 11 miljoen mensen.”
• Maar dat alles betekent dus wel een heuse paradigmashift: plots gaat deze centrumlinkse coalitie de ‘harde’ weg op van een verder stijgend defensiebudget, in een wereldbeeld dat bol staat van ‘bedreigingen’: De Croo haalde in zijn speech liefst zes ‘veiligheidsbelangen’ aan. Daarbij de democratische rechtstaat, de territoriale integriteit en fysieke veiligheid, de klimaatveiligheid, de economische welvaart, de internationale rechtsorde én de efficiënte werking van de Europese Unie.
• En hoewel de tekst al in december geschreven was, kon het belang ervan moeilijk genoeg onderstreept worden door de premier: “De manier waarop wij nu naar veiligheid kijken, is dat wij ze zien als een absolute prioriteit. Ik ben ervan overtuigd dat zij in de komende jaren zeer hoog op de agenda zal staan.”

De Europese context: Verrassend van Vivaldi, en toch weer niet.

• Wie goed heeft opgelet, weet dat in Europa de wind anders waait, sinds de inval van Poetin in Oekraïne. Met name de Duitse coalitie, net als in België een regering gedomineerd door socialisten, liberalen en groenen, heeft een enorme bocht genomen.
• De Duitsers hebben hun reserves ten opzichte van een sterke militaire macht, bijna 80 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog, overboord gegooid. Dat heeft enorme implicaties. Plots trok kanselier Olaf Scholz zijn budget voor de Bundeswehr op naar 2 procent van het Duitse bbp, wat miljarden euro’s aan extra investeringen betekent. Andere EU-landen volgden ondertussen al dat voorbeeld.
• Maar dat signaal uit Berlijn gaf vooral ook de EU de ruimte om van soft power naar hard power te evolueren. Dat gebeurde aan een waanzinnig tempo: plots financiert Europees geld grote partijen wapenleveringen aan Kiev.
• Die wind uit Duitsland heeft grote effecten op de Belgische positie, die militair en diplomatiek gezien altijd schippert tussen Berlijn en Parijs. De Fransen hebben al veel langer wél een militaire cultuur, maar stonden daarbij vrij alleen binnen de EU, zeker na het vertrek van het Verenigd Koninkrijk.
• Dat men in België straks het geweer van schouder verandert met een coalitie waarin ook de groenen zetelen, jarenlang de meest uitgesproken pacifisten, is des te opmerkelijker, ook voor Vivaldi. Maar het lijkt erop dat iedereen beseft dat er weinig andere keuze is.
• De EU is aan een nieuw hoofdstuk begonnen, en daarin heeft België altijd dezelfde rol gespeeld: die van Europese cheerleader op de eerste rij. Het verhogen van het Defensiebudget lijkt daarbij een noodzakelijke voorwaarde geworden.

Genoteerd: Er komen Oekraïense vluchtelingen op het koninklijk paleis, bij de koning en de koningin.

• Is het Sammy Mahdi geweest, die zelf ook beloofd heeft vluchtelingen in huis te halen en zijn actie #plekvrij heeft uitgelegd? Hij was in elk geval bij het koninklijk bezoek. En het vorstelijk duo heeft het beslist vlak na hun bezoek aan het opvangcentrum voor Oekraïense vluchtelingen op de Heizel, zo weet de RTBF.
• Koning Filip en koningin Mathilde waren daar op bezoek om de Oekraïners een hart onder de riem te steken. En meteen komen ze dus straks thuis met vluchtelingen.
• Want het Paleis zal plaats maken voor drie families van vluchtelingen, op twee verschillende plekken op de koninklijke terreinen. “Begin april zijn de plekken klaar: we moeten ze nog bemeubelen en kleine werken uitvoeren”, zo laat Jan Smets, de voorzitter van de Koninklijke Schenking weten, het orgaan dat de paleizen van de koning beheert.
• Het nieuws levert overigens meteen scherpe reactie op van N-VA, die hun republikeinse kant tonen: “77 gebouwen, 9 kastelen, 13 hoeves, 7500 hectaren grond. Daarin komen drie (3!) Oekraïense gezinnen. Zelfs niet op eigen kosten, maar ten laste van de Schenking, een staatsinstelling. Solidair hoor”, zo reageert Kamerlid Tomas Roggeman (N-VA).