“De gevolgen van onze handelingen zijn altijd zo complex en divers, dat het voorspellen van de toekomst een heel moeilijk gegeven is.” Het is een uitspraak van J.K. Rowling, de Britse schrijfster van de Harry Potter-boeken. Toch zijn er mensen die hun beroep maken van het voorspellen van de toekomst. Haim Israel is managing director of research bij de Bank of America Merrill Lynch. In die hoedanigheid bestudeert hij de megatrends die de wereldeconomie vorm geven. Voor het Amerikaanse beleggersblad Barron’s ontvouwde hij een reeks megatrends die volgens hem door beleggers én bedrijven serieus moeten worden genomen. Eerder had hij ook al de 14 technologieën van de toekomst samengevat in een 152 pagina’s tellend rapport.

Trend 1: de versnelling van de vergrijzing

“We bereiken ‘mensenpiek‘. De voorbije 50 jaar is de wereldbevolking verdubbeld, maar daar komt nu een einde aan. We hebben onvoldoende kinderen. In 50 procent van de landen loopt het geboortecijfer terug en daalt tot onder het vervangingspercentage, voornamelijk in de westerse wereld.

Het voorbeeld van Japan (‘Een type maatschappij dat we enkel kennen uit sciencefictionfilms’) is waarschijnlijk het meest frappante, maar ook Duitsland, Italië, China en Oost-Europa staan voor enorme uitdagingen. Zo liggen de 10 snelst krimpende landen alle in Oost-Europa.

Als gevolg daarvan ontstaat in de opkomende markten een pensioenspaartekort van 106 miljard dollar naarmate de bevolking ouder wordt. Dat is drie keer hun totale bruto binnenlands product, berekende Israel.

Maar deze vergrijzing heeft ook winnaars: woonzorgcentra- en  service flats, levensverzekeringsmaatschappijen en uiteraard automatiseringsbedrijven. Vooral bedrijven krijgen te maken met een krimpende beroepsbevolking. Bedrijven bestelden tijdens het tweede kwartaal van dit jaar in Noord-Amerika dan ook een recordaantal van 12.305 robots. Dat betekende een stijging met 25 procent tegenover dezelfde periode vorig jaar. 

Bovendien zal 90% van de beroepsbevolking uit Afrika en Nieuw-Azië komen – in wezen Azië met uitzondering van China, Zuid-Korea en Japan. Landen als India, de Filipijnen, Vietnam en Indonesië genieten van een jongere bevolking met een stijgend arbeidsaanbod. India zal tegen 2025 bijna 183 miljoen meer mensen in de werkende leeftijd hebben dan Duitsland, Frankrijk en Canada gecombineerd. Als die landen zich omscholen en op de juiste manier investeren in infrastructuur en onderwijs, zullen ze onder de juiste omstandigheden een demografisch dividend hebben.

Haim Israël is dan weer opvallend negatief over Afrika, door anderen nochtans het continent van de toekomst genoemd. Al in 2017 noemde de Franse politicus Jean-Louis Borloo “Afrika al de belangrijkste gebeurtenis uit de geschiedenis van de mensheid“. “Het continent telde 250 miljoen mensen ten tijde van de onafhankelijkheid en telt er vandaag 1,25 miljard. Dat continent zal binnen 30 jaar 2,5 miljard mensen tellen. Kan u zich voorstellen wat dat betekent? Op het Afrikaanse continent zal dan 40% van de wereldbevolking wonen. 40% van die mensen zullen jonger zijn dan 20 jaar.” Ook de top 10 van ’s werelds snelst groeiende steden ligt volledig in Afrika.

Maar volgens Haim Israel is “Afrika is nog steeds afhankelijk van traditionele industrieën die door automatisering vervangen kunnen worden, en ondergaat het massale migratie vanwege de klimaatverandering”. Deze landen moeten volgens de Amerikaan uitgaven doen voor infrastructuur en voor het omscholen van mensen. Ook importeren de meeste Afrikaanse landen energie, ze exporteren er geen. Het continent heeft dan wel het voordeel van zonne-energie, maar daar moeten nu grote investeringen gebeuren.

Trend 2: Generatie Z – de eerste generatie jongeren die geboren is in een online wereld

Generation Z – geboren tussen 1996 en 2016 – maakt ongeveer 32% van de wereldbevolking uit. Het is de eerste generatie die in een online wereld geboren is. Ze shoppen voor 80% online, gebruiken geen creditcards of contant geld, maar betaalapps. Ze gaan geen leningen aan en zien geen meerwaarde in een groter huis en meer spullen. Autorijden doen ze ook niet meer – er is een daling van 50% in het aantal rijbewijzen in de westerse wereld ten opzichte van de vorige generatie. Ze zullen meer geld hebben dan welke andere generatie ook, en ze denken anders. Elke industrie die niet in die termen denkt, zal op de proef gesteld worden

Trend 3: De bescherming van de Chinese middenklasse wordt een dominerend thema in de wereld

Vooral China onderneemt stappen om haar middenklasse te beschermen.

• Het Chinese inkomen per hoofd van de bevolking is sinds 1984 met een factor 26 gestegen. Honderden miljoenen Chinezen wisten zich vanuit de armoede op te werken naar de middenklasse.
• De levensverwachting is in diezelfde periode met 10 jaar gestegen.

Een ongeschreven wet in China luidt er dat de bevolking zich niet met de politiek moeit, zolang de welvaart groeit. Het recente aanpakken van naschoolse onderwijsbedrijven en bedrijven die financiële diensten aanbieden waren maatregelen gericht op de bescherming van de middenklasse. Volgens Israel gaan we nog meer hervormingen zien die erop gericht zijn hen te helpen.

Maar… China heeft wel de meest vergrijsde bevolking van de planeet, en in een wereld die deglobaliseert heeft China veel te verliezen. Er liggen enorme uitdagingen in het verschiet, maar je moet ook naar de mogelijkheden kijken. Israel: “We leven in een wereld van data en technologie. We zeggen altijd dat als data olie waren, China het nieuwe Saoedi-Arabië zou zijn. Het heeft de meeste data en investeert zo veel in technologie.”

Trend 4: Geopolitiek en de nieuwe wereldorde worden grotere thema’s dan de klimaatverandering

“De animositeit tussen China en de VS gaat nog even door. China wil zich dankzij investeringen in infrastructuur (De Nieuwe Zijderoute) toegang krijgen tot hulpbronnen. Inzake technologie investeert China evenveel als de VS in onderzoek en ontwikkeling (O&O).” In 1999 diende China 276 patenten in bij het World Intellectual Property Organization; in 2019 was dat aantal gestegen tot bijna 59.000.

Maar… anderen hebben vragen bij het Chinese innovatievermogen, omdat een wereldmacht altijd op de kracht van nieuwe ideeën berust. “Economisch gezien verdient een natie alleen de titel van wereldmacht als ze de leider is op het gebied van innovatie. Kolenland China – ’s werelds grootste uitstoter van CO2 – heeft zeker enorme vooruitgang geboekt op het gebied van biotechnologie en de digitale economie, en heeft nu een Chinese versie van bijna elk Amerikaans bedrijfsidee. Maar het zijn varianten, geen alternatieven”, zegt de Duitse journalist Gabor Steingart.

Ook de VS trachten tot meer hulpbronnen toegang te krijgen door de aanvoerlijnen te  verkorten en door fabrieken terug naar de VS over te hevelen. Dat moet de afhankelijkheid van China reduceren.

Trend 5: Klimaatoorlogen vormen het nieuwe slagveld

Haim Israel: “Het grootste deel van de planeet importeert energie. De stap naar energieonafhankelijkheid wordt de sleutel, en wie over 50 tot 70 jaar de schone technologie in handen heeft, zal het overwicht hebben. China loopt veruit voorop in investeringen in duurzame energie, energieopslag, en alles wat met schone technologie te maken heeft. Europa is niet zo ver weg, en de VS proberen de kloof te dichten. Dit geopolitieke landschap zal leiden tot hoge investeringen in duurzame energie.”

De oorlog in Oekraïne heeft het inzicht versneld dat men op lange termijn volledig energieonafhankelijk moet zijn. Dat zal nog jaren duren en op korte termijn zullen we een toename van de investeringen in fossiele brandstoffen zien.

Volgens een recente gepubliceerde OECD-studie is de overheidssteun voor fossiele brandstoffen (kolen, olie, gas) in 2021 “bijna verdubbeld” (700 miljard dollar vs. 360 miljard in 2020). De rijkelandenclub vormt daarmee “een obstakel voor de ontwikkeling van een duurzamere toekomst”, besluit de rijkelandenclub.

Trend 6: Ruim 65 procent van de jobs die onze kinderen zullen uitoefenen, bestaan nog niet

65 procent van de banen waarin Gen Z (1996 – 2016) en Gen C (geboren na 2016) actief zullen zijn, bestaan nog niet. Vandaag hebben we arbeiders- en witteboordjobs. Morgen komen daar groene-boordjobs bij, die te maken hebben met hernieuwbare energie. Ook wat Israel de empathie-markt noemt: psychologie en welzijnswerkers die minder door automatisering beïnvloed worden- gaat een gouden tijd tegemoet. Samen met techjobs en een heleboel banen waar we nog niet eens aan gedacht hebben: ruimtetoerisme, 3D-voedselprinting, biohackers.

Trend 7: Kwantumcomputing is de grootste spelbreker

Kwantumcomputing is de grootste spelbreker. Tegen het eind van dit decennium zal de hoeveelheid berekeningen die we kunnen maken groter zijn dan de atomen in het zichtbare heelal. Dit zou voor de mensheid een revolutie kunnen betekenen die groter is dan de uitvinding van vuur of het wiel.

Kernfusie is de heilige graal van energie omdat het een onbeperkte hoeveelheid opwekt en volledig schoon is. We zijn er naar schatting 30 tot 40 jaar van verwijderd. Het probleem met kernfusie zijn de berekeningen eromheen. Maar dankzij kwantumcomputing kan kernfusie een sprong voorwaarts doen.

Een ander voorbeeld is de ontwikkeling van geneesmiddelen. Vandaag kost het gemiddeld 15 jaar en tientallen miljarden dollars omdat slechts één op de 10.000 moleculen een geneesmiddel wordt. Kwantumcomputing kan die berekeningen waarschijnlijk in een paar minuten doen. Israel kan niet eens denken aan een industrie die niet revolutionair veranderd zal worden.

In mei vorig jaar kon IBM de prestigieuze titel van machtigste supercomputer ter wereld opnieuw bemachtigen met de Frontier, een enorm computersysteem dat 372 vierkante meter inneemt en volledig gekoeld wordt door water. Frontier behaalde een computerrekenkracht van 1,1 exaflops. Dat zijn maar liefst een quintiljoen flops per seconde, ofwel elke seconde een miljard keer een miljard aantal berekeningen. Twee machines in China zouden echter sneller kunnen zijn.

(jvdh)