De Vlaamse regering moet de wonden likken, na een onverkwikkende confrontatie met de oppositie over het dossier van de terugdraaiende tellers voor zonnepanelen. In het Vlaams Parlement verdedigde minister van Energie Zuhal Demir (N-VA) met ‘bescheidenheid en nederigheid’ haar oplossing. Maar een felle opstelling van Open Vld, nochtans de partij die meest politieke verantwoordelijkheid draagt in het dossier, zette de deur helemaal open voor een massale aanval van de verenigde oppositie. Vooral Bruno Tobback (Vooruit) trok van leer. ‘Hier zijn geen winnaars’, is de conclusie binnen de ploeg van Jan Jambon (N-VA).

In het nieuws: Een bijzonder fel debat in het Vlaams Parlement.

De details: Meer dan 100.000 Vlaamse gezinnen, die zonnepanelen legden met een terugdraaiende elektriciteitsteller, zien hun investering bedreigd.

• Als beeld kon het tellen: de ploeg Jambon I, bedoeld als ‘dynamisch project’, om Vlaanderen uit te bouwen tot regio die zou ‘aansluiten bij de top van de Noord-Europese landen’, zat er gisteren maar beduusd bij, op de regeringsbanken.
  • De minister-president Jan Jambon (N-VA) zelf keek tijdens het debat nauwelijks op, en hield zich zichtbaar verveeld met het scherm van z’n telefoon bezig.
  • Viceminister-president Hilde Crevits (CD&V) focuste zich op haar vuistdik dossier, dat ze mee had genomen, en nam evenmin deel aan het debat.
  • Lydia Peeters (Open Vld), huidig minister van Mobiliteit en Openbare werken, nochtans bevoegd in de vorige regering vanaf januari 2019 voor Energie, kwam pas helemaal op het eind van het debat zelf tussen, nadat de discussie al bijna uitgedoofd was.
  • Minister van Begroting Matthias Diependaele (N-VA) flankeerde zwijgend Zuhal Demir (N-VA), die als huidig minister van Energie wel netjes de lijn van de regering gezet had.
• Demir wond geen doekjes om de hele toestand. Het subsidiëren en ondersteunen van hernieuwbare energie, wat sinds 2002 begon, heeft tot nu liefst 30 miljard euro gekost. ‘En we halen de doelstellingen van groene stroom nog altijd niet‘, herhaalde Demir meermaals.
• Een fiasco al op zich, maar nu komt daar dus de erfenis van Bart Tommelein (Open Vld) en Lydia Peeters bij. Die duwden er op het eind van de vorige legislatuur de regeling voor de tellers door, terwijl tal van stoplichten over de juridische stabiliteit van die regeling op rood stonden. Het Grondwettelijk Hof vernietigde het bewuste decreet.
• ‘In dit dossier moet de politiek vooral nederig en bescheiden zijn. Dat de overheid hier een slechte beurt heeft gemaakt bij zijn burgers, dat moeten we met zijn allen erkennen. In dit dossier moeten we met zijn allen eerst in de spiegel kijken’, zo stelde Demir op rustige toon.
• Het was de enige aanpak die communicatief kon werken in dit dossier, voor de meerderheid: erop hameren dat het vertrouwen beschadigd is, en dat ze eraan willen werken. Demir kwam ook met haar compensatieregeling, een regeling die rechtstreeks uit de algemene middelen komt (geen Demir-taks, zoals ooit de Turtel-taks), en vooral ‘de meest redelijke en haalbare oplossing‘, zo stelde ze zelf.
• In de wandelgangen van de regering klonk het ‘dat het een absoluut klotedossier is‘, en daarbij werd duidelijk verwezen naar de liberale collega’s, die er ‘een puinhoop’ van hadden gemaakt. Zowel bij N-VA als CD&V leefde destijds ergernis over de profileringsdrang en het voluntarisme van toenmalige minister Bart Tommelein. En over diens opvolger Peeters was men nog dodelijker gisteren: ‘Snapt die het dossier eigenlijk wel, ook vandaag?’
• Bij Open Vld is het energiebeleid ondertussen een flink trauma: de partij liep serieuze averij op, destijds onder Annemie Turtelboom (Open Vld). Deze week was er dan ook crisisoverleg over het dossier, met als conclusie geen twee keer een debacle te organiseren.
• Communicatief sprong Tommelein dus in de bres, door z’n verantwoordelijkheid te nemen en mea culpa te slaan. Dat deed hij gisteren opnieuw in het halfrond, en voor de camera’s van ‘Villa Politica’.
• Maar het was z’n fractieleider, Willem-Frederik Schiltz (Open Vld), die de aandacht wél volop naar z’n partij zoog in het halfrond, door veel offensiever te gaan. Dat leverde het deksel op de neus op, van Bruno Tobback (Vooruit), die gisteren weer bewees wat voor een getalenteerd debater hij is, die een parlement echt naar z’n hand kan zetten.
• Tobback noemde man en paard: ‘De echte tragedie achter deze shitshow is dat u het vertrouwen van alle Vlaamse burgers te grabbel heeft gegooid. U heeft de Vlaamse regering gereduceerd tot een louche verkoper wiens verhaal je na het lezen van de kleine lettertjes niet meer durft te geloven.’
• Ook Björn Rzoska (Groen) ging in de tegenaanval op de poging van Open Vld om ook de oppositie mee ‘in bad te sleuren’: de groenen en socialisten hadden destijds het voorstel ook niet afgestemd, maar zich onthouden: ‘Blijkbaar is de onthouding de nieuwe ja-stem?’, sneerde die. ‘Terwijl u het bent die niet luistert naar experten, die niet luistert naar het parlement, en die de oppositie weglacht bij kritische vragen.’

De essentie: De Vlaamse regering moet echt op zoek naar een doorstart.

• Het dossier, midden in de coronacrisis, is bijna een welkome afwisseling voor wie de dagelijks weerkerende discussies over het tempo van de vaccins of de zoveelste administratieve vertraging beu is.
• Maar tegelijk bevestigt het wat de coronacrisis ook al aantoonde over het Vlaamse beleidsniveau: wat we zelf doen, is daarom helemaal niet per se beter.
• Integendeel, ondanks een erg stevig administratief apparaat, dat zich bij momenten als keizer-koster gedraagt, is het Vlaams Gewest geen baken van ‘goed bestuur’, de term waar men zo graag mee schermt. Het energiedossier bij uitstek kan daarbij tellen als voorbeeld.
• De regeringspartijen lieten daarbij gisteren niet na om erop te wijzen dat de kritiek van Bruno Tobback dan wel goed verwoord was, maar dat er onder het beleid van de socialisten wel voor 14 miljard aan groene subsidies werd doorgejaagd. Met andere woorden: men is al veel langer in hetzelfde bedje ziek, en iedereen heeft daarbij verantwoordelijkheid.
• Maar voor de ploeg Jambon I is het een zoveelste opdoffer. Daar waar in de coronacrisis vooral CD&V en minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) in de klappen deelde, is het nu Open Vld dat in het schietkraam staat. Maar onrechtstreeks lijdt ook de N-VA: van een verhoopt contrast tussen een ‘efficiënt Vlaanderen’ en een ‘zoekend federaal niveau’ is geen sprake vandaag. En evenmin van een ‘Sterke Jan’: niemand, zelfs bij N-VA, durft daar nog over te spreken.

Ondertussen: Vandaag een EU-top in het teken van corona, morgen een Overlegcomité.

• De liberale Belgische premier Alexander De Croo (Open Vld) pleit vandaag voor een forse beperking van de vrijheid, op Europees niveau. De Croo wil immers alle niet-essentiële reizen beperken. Na een avondklok, die al maanden de vrijheid van mensen wegneemt om zich vrij te verplaatsen, een nieuwe forse stap.
• Daarbij komt hij z’n maatje Xavier Bettel tegen, de Luxemburgse premier, die zo’n verbod maar niets vindt. Europa bestaat nu eenmaal over de grenzen, met erg veel verkeer, ook van personen, over landen heen. Een idee dat ook sterk leeft bij de eigen minister-president van de Duitstalige gemeenschap, Oliver Paasch.
• Maar De Croo zet dus door, omdat hij binnen z’n eigen Vivaldi-regering onder forse druk staat van onder meer z’n minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit), die ‘den blok erop wil gooien‘. En ook CD&V pleitte met voorzitter Joachim Coens al voor een verbod op niet-essentiële reizen.
• De vraag wordt dan natuurlijk wel wat precies niet-essentieel is: is het aan de overheid om te bepalen wanneer iets écht noodzakelijk is? Het moge duidelijk zijn dat die grens in de praktijk niet evident te trekken is. Dat moet dus nog ’technisch uitgeklaard’, zoals dat dan heet.
• Maar de liberale premier De Croo pleit vooral voor een ’tijdelijke, gerichte stop’ op dergelijke reizen: in de periode van de krokusvakantie moet dat het geval zijn. Vandaag overlegt de EU via videoconferentie, er is een informele top, waarop ook heel de EU-aanpak voor de vaccins wordt besproken.
• Daarover valt wel een en ander te zeggen. Pfizer, de producent van een eerste grote lading vaccins, heeft het aan de stok met een pak lidstaten. De productie loopt vertraging op, en het ‘zuinig’ gebruiken van de vaccins, waardoor in plaats van vijf nu zes dosissen per flesje kunnen gegeven worden, leidde ertoe dat de farmagigant het aantal leveringen terugschroefde. Onder meer Italië denkt eraan Pfizer voor de rechter te slepen.
• Hoe dan ook: als er geen EU-deal komt over dat reizen, zal het Overlegcomité vrijdag wel iets moeten beslissen. Het lijkt onvermijdelijk dat toeristische reizen naar het buitenland verboden worden: niemand lijkt daar nog tegen te zijn.

Om te volgen: De spanning over het toedienen van de vaccins blijft te snijden.

• Om te beginnen is er het crazy verhaal dat België liefst 2,5 miljoen vaccins van Pfizer niet kreeg, omdat het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) doodleuk vergat een handtekening op de bestelling te zetten. Knack kwam daar deze week mee.
• Xavier De Cuyper, FAGG-topman en verantwoordelijke voor de Belgische vaccinaankopen in de EU, tekende dit land op voor een levering van 2,5 miljoen vaccins, maar het document raakte dus niet ondertekend. In een latere ronde van aankopen slaagde België er wel in om die verloren batch te compenseren. De federale regering beweert bij hoog en laag dat heel het vaccinatieprogramma dus geen vertraging oploopt.
• Maar daarbij rommelt het wel tussen de federale overheid en het Vlaamse niveau. Want terwijl premier De Croo en minister Vandenbroucke druk zetten, en willen dat er ‘snel’ wordt gevaccineerd, blijft de Vlaamse aanpak veel voorzichtiger, en dus trager. Daarbij gaat het telkens om dezelfde, eerder banale vraag: hoeveel vaccins laat je in de frigo liggen? Want stel je voor dat Pfizer niet kan leveren wat ze beloven, moet je dan voor de ’tweede ronde’ van shots genoeg voorraad hebben?
• Het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid is erg voorzichtig, en vroeg dus maandag, net toen met veel bombarie aangekondigd was dat het zorgpersoneel z’n prikjes kon beginnen krijgen, om te stoppen met vaccineren. Die stop-and-go schoot bij velen in het verkeerde keelgat.
• Overigens vindt Sciensano, de overheidsinstelling die de coronacijfers monitort, het nodig anders te tellen dan de rest van de wereld, over die vaccins. Elk land geeft een percentage van het aantal gevaccineerden, ten opzichte van de totale bevolking, maar België doet het ten opzichte van enkel de meerderjarigen: daardoor stijgt het cijfer dus sneller.

Opvallend: China wordt toch een politiek thema. Vraag is van wie, links of rechts?

• Het belangrijkste land is het binnenland. Die boutade in de Wetstraat geldt ook vandaag, meer dan ooit met corona. Maar tegelijk beloven voor de nieuwe federale regering toch een aantal dossiers in de buitenlandpolitiek razend interessant te worden: hoe positioneren ze zich binnen de EU, hoe evolueren de relaties met de VS, en ook, hoe verhouden we ons ten opzichte van China?
• Die laatste toont zich meer en meer als wereldspeler die de nummer één, de VS, van de troon wil en zal stoten. De coronacrisis versnelt dat proces, ondanks het feit dat die ontstond in China zelf. Maar de Trump-administratie duwde heel Europa, Duitsland op kop, verder in de armen van Peking.
• Met de komst van Joe Biden veranderen die verhoudingen. Hoe verhoudt Europa zich ten opzichte van de massale mensenrechtenschendingen? Twee gloeiendhete dossiers daarbij: Hongkong, waar de democratie wordt opgedoekt, en de Oeigoeren, die onder een waanzinnige repressie gebukt gaan.
• In dat opzicht is het sluiten van een uitleveringsverdrag met China, dat eind vorig jaar werd geratificeerd, meer dan een opvallende evolutie. In de vorige regeringsperiode had men langs links, bij de groenen en socialisten, grote vragen bij dat dossier.
• Maar opvallend: het is vooral extreemrechts, met Vlaams Belang, dat zich profileert in een ‘strijd’ tegen China. Gisteren kreeg minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR) kritische vragen uit die hoek. En het Vlaams Belang is niet de enige partij op uiterstrechts die dat doet.
• Helemaal verrassend is dat niet, ook Donald Trump zocht en vond het conflict met de Chinezen, quasi permanent. In het Europees Parlement profileert de Europese fractie van de socialisten zich wél sterk op het dossier van Oeigoeren, een beetje in tegenstelling tot de linkerzijde in België.

Ook gelezen: De enige inspecteur voor taal in het kleuter- en lager onderwijs in het Franstalig onderwijs, spreekt geen Nederlands.

• Franstalig België worstelt al langer met het Nederlands, letterlijk en figuurlijk. Maar zeker de laatste jaren is er, onder impuls van een nieuw soort ‘Belgitude’, een beweging om meer de andere landstaal in de schijnwerpers te zetten. Zowel bij Ecolo als bij MR zitten ondertussen overtuigde tricolore politici, al zijn die niet altijd de taal van Vondel machtig.
• Het onderwijs is de sleutel, maar daar is de beweging al jaren in omgekeerde richting bezig: het Engels rukt op als tweede taal.
• Maar het was ook bij het regeerakkoord voor de Franse gemeenschap opnieuw een focus: hoe geeft het onderwijs een impuls om ‘meertalige’ burgers te krijgen? Daartoe sloten ze een ‘Pacte pour un enseignement d’excellence’, excellent onderwijs dus, met onder meer al taalonderwijs in de laagste jaren van het onderwijs.
• Alleen, driewerf helaas, er is maar één inspecteur voor taalonderwijs in heel de Franse Gemeenschap, en de brave man kan wel Engels, maar geen Nederlands. Dat moest Caroline Désir (PS), de minister van Onderwijs, toegeven op kritische vragen van het cdH en verscheen in La Libre. Désir kondigde meteen aan om snel nu een nieuwe inspecteur aan te nemen.