Hard tegen onzacht. Een heuse cultuuroorlog laait op. Het debat in de Kamer – tussen premier Alexander De Croo (Open Vld) enerzijds en de oppositie van Peter De Roover (N-VA), Barbara Pas (Vlaams Belang) en Jean-Marie Dedecker (Onafhankelijk) – levert verbaal vuurwerk op. Dit legt meteen duidelijk bloot hoezeer de regering De Croo haar vol politiek gewicht in de weegschaal gooit om een hervorming van de Grondwet erdoor te krijgen en drukpersmisdrijven voor de correctionele rechtbank te krijgen. Dat blijft een politieke gok, omdat een tweederde meerderheid enkel gevonden kan worden via PVDA.

In het nieuws: Vivaldi geeft gas op ‘discriminatie en haatmisdrijven’ voor een gewone strafrechter brengen.

De details: Het vonnis van de Mechelse rechter zet de Kamer in vuur en vlam.

• ‘Gaat men de uitdagingen van onze samenleving aan door ze uit te vergroten, door mensen aan de kant te schuiven of door groepen tegen elkaar op te zetten? Of gebeurt het door met oplossingen te komen?’ Een ontketende Alexander De Croo (Open Vld) gooit zijn regering helemaal in het debat.
• Hij zette zich met zijn Vivaldi-coalitie gisteren fors af van de rechtse oppositie, vertegenwoordigd door de twee fractieleiders van de grootste partijen: Peter De Roover (N-VA) en Barbara Pas (Vlaams Belang). Onafhankelijke Jean-Marie Dedecker vervolledigde met plezier de critici.
• Met evenveel plezier greep De Croo de vragen over het vonnis in Mechelen aan om fors van leer te trekken in wat in wezen een cultural war is: welk ideologisch geloofssysteem wint?
• De premier herhaalde daarbij de Vivaldi-mantra van ‘oplossingen vinden zonder mensen tegen elkaar op te zetten‘, wat hij meteen ‘het programma van deze regering’ noemde. ‘Zo haalt men de voedingsbodem voor radicalisering weg.’ Al van bij de start van de ploeg in oktober vorig jaar was het ook codetaal om zich af te zetten tegen zowel Vlaams Belang als N-VA, die ‘verdelen’ in plaats van ‘samen te werken’.
• De premier weigerde in te gaan op het vonnis van de correctionele rechtbank in Mechelen – die effectieve gevangenisstraffen uitsprak voor het gebruik van de slogan ‘Stop Islamisering’ – en riep de ‘scheiding der machten’ in. Op die manier vermeed de regering in de juridische details te moeten gaan: het vonnis van de rechter in Mechelen is op z’n minst bijzonder omstreden. Een pak experten maakten er ondertussen brandhout van.
• Tegelijk schaarde De Croo zich fors achter het Vivaldi-initiatief om de Grondwet te gaan aanpassen en voortaan drukpersmisdrijven voor de correctionele rechtbank te brengen. Niet toevallig is het vonnis in Mechelen geheel in die geest opgesteld.
  • ‘Haatspraak is geen mening, haatspraak is strafbaar in ons land’, zo herhaalde De Croo.
  • ‘Het ophitsen tot onverdraagzaamheid op basis van afkomst of religie of omdat iemand bijvoorbeeld viroloog is, is zonder meer strafbaar.’
  • ‘Het gaat niet over het uitbreiden van het strafrecht of het inperken van de vrije meningsuiting, maar wel over ervoor te zorgen dat wat vandaag in de wet staat, ook wordt toegepast.’
  • ‘Drukpersmisdrijven ingegeven door racisme, worden correctioneel vervolgd. Alle andere haatmisdrijven moeten via assisen, wat er vaak toe leidt dat er geen vervolging plaatsvindt. Dat is waarover het uiteindelijk gaat.’
• De premier speelde het daarbij ook hard. Hij herinnerde er de N-VA fijntjes aan dat hun eigen fractieleider Peter De Roover in 2016 de deur wagenwijd had opengezet door in een opiniestuk te pleiten voor ‘grenzen aan de vrije meningsuiting’, met name voor moslimterroristen.
• En ook Vlaams Belang kreeg meerdere sneren, onder meer over een Parlementslid van die partij dat doodleuk de Mechelse rechter met naam, toenaam en foto op sociale media had gegooid.

Het effect: De oppositie reageerde ontketend. Op steun daar moet Vivaldi niet meer rekenen, als ze die ooit al gehad had.

• ‘Het ene woord van het antwoord van deze liberale premier dat domineert: ‘strafbaar’. Daarmee vernauwt hij de vrijheid van meningsuiting tot ‘samenwerken en vredelievend zijn’. Dat is blijkbaar nog het enige credo voor iemand die zich ooit liberaal heeft genoemd’, zo haalde de N-VA-fractieleider De Roover hard uit.
• Hij haalde ook uitspraken van minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) aan, die toen ze onder druk stond hard naar N-VA uithaalde. ‘Vorige week heeft een minister in functie mijn partij in dit halfrond letterlijk verweten dat wij haat verspreiden. In de logica die zich momenteel ontwikkelt, komt hierdoor de grootste partij van dit land in het vizier om potentieel verboden te worden.’
• Ook Barbara Pas (Vlaams Belang) hield zich niet in: ‘Met minister Vincent Van Quickenborne (Open Vld) op kop trekt ze, onder het mom van het aanpakken van haatspraak en nepnieuws, ten strijde tegen de vrijheid en het liberalisme. Vandaag mag men blijkbaar alleen nog voorstander zijn van de islamisering’.
• Vlaams Belang diende ook de premier van antwoord over het feit dat die zelfs virologen als categorie in het debat had getrokken: ‘Wij willen geen maatschappij waarin kritiek op massa-immigratie of een verdere islamisering van de samenleving wordt verboden en kritiek op virologen wordt afgedaan als haatspraak.‘
• Jean-Marie Dedecker kwam in zijn antwoord misschien wel tot de essentie van de hele zaak: ‘Waar trekt de premier de lijn tussen kritiek en haatzaaien of tussen humor en beledigen? En wie bezit de absolute wijsheid om die lijn te trekken? Schrijver Gerard Reve zei al dat, als het fascisme terugkomt, dit onder de vorm van antifascisme zal zijn.’

De essentie: Politiek gezien wordt de wet aanpassen echt niet evident.

• ’s Avonds op Terzake herhaalde voormalig Kamervoorzitter Patrick Dewael (Open Vld) nog eens de ambitie van de coalitie om de Grondwet te wijzigen. De huidige toestand, waarbij drukpersmisdrijven naar het hof van assisen moeten, omschreef hij als een ‘feitelijke depenalisering‘. ‘Iedereen kent de complexiteit van zo’n assisenprocedure.’
• Het zegt iets over het politiek kapitaal dat Vivaldi wil inzetten om zo’n wijziging erdoor te krijgen. Stuwende krachten zijn naast Open Vld ook Groen, met Kristof Calvo op kop. Maar binnen de coalitie staan met name de christendemocraten toch iets meer huiverachtig: hun grondwetspecialist Servais Verherstraeten sprak in het verleden in dit dossier met de nodige reserves.
• Het netto-effect van de heisa rond het vonnis in Mechelen is dat hoe dan ook de rechterzijde in Vlaanderen zich nu onomwonden tegen elke hervorming heeft verklaard. Dit maakt dat er voor Vivaldi geen opties meer overblijven, behalve dan langs de PTB-PVDA te gaan. Die situatie was al maanden in wording, maar werd gisteren kristalhelder. De communisten kwamen in het debat gisteren overigens niet tussen.
• Een dergelijke hervorming erdoor krijgen met de steun van Peter Mertens (PVDA) en zijn troepen, maakt Vivaldi echter meteen ook erg kwetsbaar: uiterst links is geen droombondgenoot om aan de Grondwet te morrelen.

In de marge: De discussie heeft haar uitlopers naar de ‘virologen’.

• Wie over ‘cultural wars’ spreekt in de Wetstraat, kan nauwelijks om de figuur van Marc Van Ranst heen. De viroloog groeide in coronatijden uit tot iemand die in de media alomtegenwoordig was, maar tegelijk is hij erg actief op sociale media, waarbij hij op bijzonder cassante manier zijn mening kenbaar maakt en systematisch de confrontatie zoekt.
• De zaak van de ontspoorde beroepsmilitair Jürgen C. draait ook voor een deel rond diezelfde Van Ranst: de extreemrechtse man uitte doodsbedreigingen aan de viroloog en werd in de buurt van diens huis gesignaleerd.
• Het gevolg is dat Van Ranst werd ondergebracht in een safe house, waar hij met zijn gezin nog altijd verblijft, zolang Jürgen C. niet is gelokaliseerd. Dat is nog steeds niet het geval.
• Tegelijk blijft Van Ranst online actief, onder meer door lid te worden van een groep op het platform Telegram, die zich als ‘Als 1 man achter Jürgen’ aankondigt. ‘Ik dacht eens te komen scouten om te kijken welke creativiteit er hier opborrelt. Ik moet zeggen, ik ben teleurgesteld’, zo postte Van Ranst in de groep. Daarna voegde hij eraan toe: ‘Veel schrijffouten!!’ en ‘Niveau nihil, maar ja, wat hadden we verwacht van een groepje terroristenondersteunders‘.
• Daarover kreeg hij dan weer opnieuw uitgebreid mediabelangstelling. ‘Misschien niet verstandig. Maar ik heb alle recht om daar te gaan kijken en mijn gedacht te zeggen als ik dat opportuun vind‘, zo stelde hij aan de VRT.
• En opvallend, vanmorgen kwam minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) op Radio 1 Van Ranst ook fel verdedigen: ‘Ik vind dat de politiek onverkort achter Marc Van Ranst moet staan. Hij is bedreigd geweest omwille van zijn rol als viroloog en dat is de essentie van de zaak.’

In de gaten houden: Een oude discussie over het aantal artsen steekt alweer de kop op.

• Alles komt terug in dit land. Dus ook de discussie over het aantal artsen. Meer dan twintig jaar geleden al maakte men de analyse dat er in dit land een overvloed aan artsen was, wat leidde tot overconsumptie in de ziekteverzekering. Het plan was toen om het aantal Riziv-nummers te gaan beperken, de erkenning die een dokter nodig heeft om zijn beroep te kunnen uitoefenen.
• Aan Vlaamse kant voerde men in het onderwijs een strenge ingangsproef in: dat beperkt het aantal artsen dat per jaar afstudeert fors en drukt zo onrechtstreeks ook stevig de totale kost van het sociaal systeem.
• Aan Franstalige kant was er altijd heftig verzet tegen zo’n numerus clausus, zowel in het onderwijs als bij de politici zelf. Als minister van Sociale Zaken in de paarse regering voerde Laurette Onkelinx (PS) dat verzet aan en boog ze het systeem zodanig om dat de Franstaligen toekomstige erkenningsnummers gebruikten.
• Het resultaat is al jaren communautaire frustratie in het dossier: in Wallonië studeren ondertussen nog steeds veel te veel artsen af.
• In de Zweedse coalitie raakte het dossier niet opgelost, maar in 2019 werd door het minderheidskabinet alsnog een contingent Franstalige artsen toegelaten.
• Vivaldi krijgt het dossier nu weer op haar bord. Aan Vlaamse kant dringt men voor de zoveelste keer aan op het invoeren van ingangsexamens. In Le Soir antwoorden de Franstalige partijen dat ze toch opnieuw meer Riziv-nummers willen en vooral: ‘Of dit nu nodig is, in tijden van een pandemie?’ Zeker Ecolo en PS willen niet weten van zo’n ingangsexamen.
• Voorlopig raakt de federale regering er niet uit, het dossier strandde tussen de kabinetschefs.

Pijnlijker kan niet: De grote brand die de heide na militaire oefeningen teisterde, was allerminst toeval.

• Eind april ging in Brecht zo’n 570 hectare heidegrond in de vlammen op: kostbaar natuurgebied dat na langdurige droogte extra kwetsbaar was geworden. Defensie werd met de vinger gewezen: de brand ontstond na schietoefeningen.
• De details van het incident, door de VRT uitgebracht, zijn veel ernstiger dan eerst vermoed. Het leger gebruikte voor de oefening immers brandbare fosforkogels, die nochtans verboden waren. Die munitie wordt in een gevechtssituatie gebruikt om de richting aan te geven waarin geschoten wordt. Maar bij het oefenveld op de heide was er een order om ze net niet te gebruiken.
• De hele brand lijkt een grote PR-nachtmerrie voor het leger. Dat wachtte veel te lang om de brandweer te verwittigen, volgens minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS). Tegelijk kon geen militaire blushelikopter van het type NH90 worden ingezet: te duur en te onbetrouwbaar.
• De details over de fosforkogels lekken nu, net op het moment dat Defensie er maar niet in slaagt om in de zaak van Jürgen C. het net rond de dolgedraaide beroepsmilitair te sluiten. Die stond op een OCAD-lijst voor terrorisme en dook ook bij de ADIV, de militaire inlichtingendienst, als ‘geradicaliseerd’ op, maar had wel toegang tot wapendepots, waaruit hij zware wapens stal en op de vlucht ging.