Hoogspanning in de Kamer: liefst twaalf tussenkomsten, scherp vanuit oppositie én meerderheid, kreeg minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) te verwerken. Daarbij kwam ze met een aanval als beste verdediging: de legertop, die volgens haar scherper had moeten ingrijpen, kreeg ervan langs. En ook N-VA ontving meer dan een sneer: ze had van hen ‘bestuurschaos geërfd’, van een partij ‘die jarenlang populisme en haat heeft gevoed’. Ze kondigde een veel strengere aanpak voor ‘extremisten en fascisten’ aan. Opvallend was de ruggensteun van premier Alexander De Croo (Open Vld) zelf, die duidelijk zijn minister van Defensie niet alleen liet zwemmen.

In het nieuws: Eén beroepsmilitair houdt de Wetstraat bezig.

De details: De zaak zet druk op de verantwoordelijke minister.

• Opvallend: België zit in het wereldnieuws. Overal volgt men met aandacht de massale klopjacht die op gang is gekomen, met honderden gespecialiseerde militairen, ook uit het buitenland, om toch maar de losgeslagen militair te pakken. Die schreef afscheids- en dreigbrieven en stal een reeks zware wapens uit een legerdepot.
• Wat zoal in het internationale nieuws verscheen:
  • De Telegraaf: ‘Klopjacht op de Belgische Rambo’
  • Bild: ‘Hij is gevaarlijk, zwaar bewapend en heeft niets te verliezen’
  • Moskovskij Komsomolets: ‘Hoe kon deze man zo makkelijk aan wapens komen in België?’
  • Al Jazeera: ‘Belgische klopjacht op ‘extreemrechtse‘ soldaat gaat tweede dag in’
  • NTV (Turkije): ‘Voortvluchtige soldaat pleegt mogelijk terroristische aanslag, moskeeën in de buurt gesloten’
  • BBC: ‘Hoe kreeg een soldaat met extreemrechtse sympathieën toegang tot militaire wapens?’
  • The Guardian: ‘Conings had band met neonazi‘
  • NOS: ‘In Nederland worden ook virologen en wetenschappers bedreigd‘

De politieke gevolgen: De zaak dwong gisteren minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) in de verdediging.

• Terwijl die klopjacht volop verderging, volgde zoals verwacht een hele batterij kritische tussenkomsten in de Kamer. Die kwamen zowel van de meerderheid als van de oppositie. Opvallend was dat Limburgse Kamerleden hun zegje wilden doen: het drama ontrolde zich tenslotte in hun achtertuin.
• ‘Klopt het dat hij vanwege eerdere racistische uitspraken op het internet werd gedegradeerd tot wapendrager, waardoor hij rechtstreeks toegang had tot wapens? Ik kan er niet bij dat men de kat bij de melk zet‘, zo stelde Groen-fractieleider Wouter De Vriendt vanuit de meerderheid.
• Jean-Marie Dedecker, die als onafhankelijke altijd kritisch is, was helemaal zichzelf: ‘Ik weet niet of ik moet lachen of huilen. Een militair is zo goed getraind dat de rest van het leger hem niet kan vinden. Iemand die onder meer twee keer een tuchtstraf kreeg wegens extremistische ideeën en die op de lijst staat van de Veiligheid van de Staat, krijgt een loper voor het wapenarsenaal.’
• Ook Vooruit was vanuit de meerderheid scherp. ‘Het is waanzin dat iemand die ons land wil ondermijnen, al tuchtstraffen heeft gekregen en op de lijst van de veiligheidsdiensten staat, rekruten kan opleiden en toegang heeft tot zware wapens’, stelde Kris Verduyckt.
• Maar het was Peter Buysrogge (N-VA) die met zijn kritiek minister Dedonder zichtbaar het meest raakte: ‘Sinds het aantreden van deze minister regent het incidenten bij Defensie, van een brandende heide tot een C-130 die absoluut in Bevekom moest worden gestationeerd. En nu wandelt een korporaal met een heel wapenarsenaal de kazerne buiten, zogezegd om schietoefeningen te houden. Vorige zomer had het parket deze man al aangehouden omwille van doodsbedreigingen en kwam hij als potentieel gewelddadige extremist op de OCAD-lijst terecht.’

De essentie: Aanval is de beste verdediging, Dedonder wees twee schuldigen aan.

• Dedonder kwam met een duidelijk statement: ‘Racisme, seksisme, fascisme hebben geen plaats binnen Defensie. Er zullen op korte termijn maatregelen genomen worden, zoals een toegangsverbod tot de kwartieren of wapenkamers, schorsing en desnoods ook ontslag‘, zo stelde ze ferm.
• Hoe dat in praktijk moet werken is onduidelijk: de lijst van ‘potentieel extreemrechtse’ beroepsmilitairen die bij de militaire inlichtingendienst ADIV circuleert, is nog geen basis om juridisch zomaar te kunnen ingrijpen.
• Maar Dedonder wees haar legerleiding scherp met de vinger:
  • ‘Hij had strikter opgevolgd moeten worden. Een organisatie die verantwoordelijk is voor de veiligheid van ons land en haar bevolking, moet in staat zijn om te allen tijde haar eigen taken en interne processen uit te kunnen voeren. Zonder compromissen.’
  • ‘Tot vóór de huidige feiten had de hiërarchie zijn houding echter niet meer als problematisch beoordeeld.’
  • ‘De screening bij de rekrutering is ontoereikend geworden. Ik bestudeer een wijziging van de wet op de veiligheidsmachtigingen en de screening van de kandidaat-militairen. Ik wil het aantal controles tijdens de loopbaan zowel van de militairen als van het burgerpersoneel opvoeren en ze koppelen aan de toegang tot wapens en gevaarlijk materiaal.’
• Legerbaas Michel Hofman reageerde ondertussen met een aantal interviews, waarbij hij er fijntjes op wees ‘dat Defensie binnen een wettelijk kader maatregelen kan nemen’, waarbij het kader van de rechtsstaat geldt. ‘Zolang er geen strafbare feiten zijn gepleegd, heb je weinig in handen om actie te ondernemen’, zo stelde hij aan De Tijd.
• Opvallend was dat Defensie destijds tegen Jürgen C. bij het parket wegens racisme klacht indiende, maar dat het gerecht de zaak seponeerde.
• Tenslotte viel Dedonder op het einde van haar verdediging heel scherp uit naar N-VA, in oppositie. ‘Ik heb van u een bestuurschaos geërfd. Voor die chaos hebt u zelf gezorgd door in dit departement niet te investeren, door het onaanvaardbare te aanvaarden en jarenlang populisme en haat te voeden.’
• Die uitval is het gevolg van animositeit die al veel langer broeit tussen Dedonder en een kritische N-VA in de Kamer. Dedonder leek ook even te vergeten dat tussen N-VA – met Sander Loones die eind 2019 als laatste 28 dagen minister van Defensie was – en de komst van de PS op het departement in oktober 2020, er nog meer dan een jaar tussen zat waarin eerst Didier Reynders (MR) en daarna Philippe Goffin (MR) de plak zwaaiden. Bovendien gebeurden zowat alle onderzoeken en procedures in verband met Jürgen C. tijdens haar bewind.

De essentie: Dedonder lijkt politiek niet in problemen te komen in deze zaak.

• Ondanks de kritische vragen in de Kamer, lijkt er geen groter politiek probleem voor de PS-minister. Zeker niet omdat premier Alexander De Croo (Open Vld) opvallend schouder aan schouder kwam te staan met Dedonder en mee de verdediging opnam.
• Daarbij hoorde het bijna vaste ritueel van extremisme veroordelen, inclusief het obligate applaus van de meerderheid dat mee gepaard gaat: ‘In onze samenleving is geen plaats voor haatspraak, racisme of oproepen tot haat en geweld, tegen wie ook. Zoiets is onaanvaardbaar en strafbaar.’
• En ondanks de pijnlijke vaststellingen dat de man op zowat elke lijst van OCAD, over ADIV tot staatsveiligheid voorkwam, twee sancties had gekregen en het onderwerp was geweest van een gerechtelijk onderzoek naar racisme, toch zijn gang kon gaan in een wapendepot: de politieke verantwoordelijkheid daarvoor werd netjes op de legerleiding afgeschoven.
• Uiteraard hangt veel nog af van de uiteindelijke afloop van de zaak: zolang er geen verdere escalatie is van de toestand, laat staan dat er doden of gewonden zijn gevallen, lijkt de zaak politiek alvast gesust.

Dan toch: Eindelijk is er een Europese consensus rond het coronacertificaat van de EU.

• Zeg niet ‘coronapaspoort’ of ‘green card’ of ‘blue card’ maar ‘EU Digital Covid Certificate‘. Daarover is gisteren een deal bereikt tussen het Europees Parlement en de lidstaten.
• Tegen eind juni zou het een feit moeten zijn, zodat iedereen in de zomermaanden relatief zorgeloos in de EU kan reizen.
• Al wie een negatieve PCR-test deed, gevaccineerd is of antilichamen heeft, krijgt dan een certificaat, dat zich simpel vertaalt in een QR-code op de smartphone, zodat je makkelijk door controles loopt.
• Er was lang discussie over het feit of de testen dan gratis moeten zijn. Maar de lidstaten wilden dat niet aanvaarden, waarop dan maar een bleek compromis werd gemaakt: er is nu sprake van ‘betaalbare tests’ eerder dan ‘gratis tests’ en de Europese Commissie maakt 100 miljoen euro vrij om de testen zo goedkoop mogelijk te houden voor personen die erg veel over de grens moeten.
• Met het certificaat zijn ook de verplichte quarantaines binnen de EU in principe van de baan. Al houden de lidstaten ook hier een slag onder de arm. Als het echt ‘noodzakelijk en proportioneel is’, dan kunnen die regels toch nog opgelegd worden.
• Tijdens de coronacrisis kwamen verschillende lidstaten, waaronder België, zwaar onder vuur vanuit de EU-instellingen, omdat ze unilateraal grenzen sloten, een reisverbod oplegden of zware quarantainemaatregelen verplicht maakten. Dat is helemaal in strijd met het idee van vrij verkeer van personen binnen de EU.

Opvallend: Niet Joke Schauvliege, maar Sabine de Bethune mag voor CD&V naar het Grondwettelijk Hof.

• Voorzitter Joachim Coens (CD&V) heeft dan toch zijn oordeel geveld: het is duim omlaag voor Schauvliege en duim omhoog voor de Bethune. Die laatste zal voor CD&V als rechter voorgedragen worden in de Senaat en daar naar alle waarschijnlijkheid voldoende stemmen halen om naar het Grondwettelijk Hof te kunnen.
• De keuze is wat verrassend, omdat Schauvliege toch een veel sterker palmares kan voorleggen als politica, zowel electoraal als qua uitvoerende functies: ze was jarenlang Vlaams minister. De Bethune mag dan een lang familiaal stamboek binnen CD&V hebben, in haar provincie of thuisstad Kortrijk maakte ze qua stemmen nooit het verschil.
• Ongetwijfeld speelden in de keuze ook andere elementen. Met name dat Schauvliege toch een wat besmeurd verleden meesleept, nadat ze uit de Vlaamse regering ontslag moest nemen, omwille van verklaringen dat de Staatsveiligheid haar zou ingelicht hebben dat de klimaat­marsen een complot tegen haar waren. Dat bleek helemaal niet te kloppen.
• Recent raakte CD&V in wat woelig vaarwater met heel de zaak van Veerle Heeren, de burgemeester van Sint-Truiden die onbeschaamd vaccinfraude pleegde. Zij mocht en kon blijven zitten, wat negatief afstraalt op heel de partij met christelijke waarden. Een benoeming voor de wat omstreden Schauvliege zou dus niet op het juiste moment komen.
• Coens liet niet na om, in de marge van zijn beslissing, te benadrukken dat de carrière van Schauvliege in het Vlaams Parlement gewoon verder loopt. Bij gebrek aan echt nieuw opkomend talent in Oost-Vlaanderen, blijft zij daar gelden als de kopvrouw. Maar of dat betekent dat ze dan in 2024 opnieuw de lijst trekt, is onduidelijk. Het zou vreemd zijn als de CD&V-leiding zich nu al, drie jaar voor de verkiezingen, daarop zou vastzetten.