Is het glas halfvol of halfleeg? Bij premier Alexander De Croo (Open Vld) is het duidelijk. Triomfantelijke gezichten bij Open Vld: na een historische strijd, die al tien jaar aansleept, verdwijnt het infame krantencontract. Dat tegelijk daar een forse prijs voor moet betaald worden, erkent men ook wel: nog eens een tijdelijke verlenging bij Bpost, en nog eens een smak geld van 50 miljoen euro per jaar op kruissnelheid, meer dan initieel voorzien, om fiscale kortingen aan de grote uitgevers en het middenveld uit te delen. Die compensatiemaatregelen doven langzaam uit: tegen 2027 zou het gedaan moeten zijn. Al is er een grote maar: de volgende regering zal onder gigantische druk staan om dat te verlengen. Want de Franstalige uitgevers reageren alvast woest: het is niet genoeg. Nochtans krijgen zij de overgrote meerderheid van het geld, en ontstaat er nu zichtbaar een nieuwe financiële transfer van noord naar zuid. Dat wreef N-VA-voorzitter Bart De Wever er meteen in: “Wie is de dweil en wie is de baas in Vivaldi?”, sneerde hij.
Met bijdragen van Baptiste Lambert en Matthias Bertrand
In het nieuws: Het einde van het krantencontract is een feit.
De details: De prijs die Open Vld voor die politieke overwinning moest betalen is heftig. Want niet alleen krijgt Bpost nog eens 75 miljoen overheidsgeld, ook de uitgevers én het middenveld passeren langs de kassa voor 50 miljoen. Zelfs de krantenwinkels krijgen nog geld, zodat er van de 125 miljoen euro besparingen volgend jaar nog 34 miljoen overblijft.
- Na een hele reeks meetings van het kernkabinet lukte het Vivaldi gisterenmiddag om finaal af te kloppen over het krantencontract. Daarna volgde ook een persconferentie in de bunker, de perszaal van de Zestien, waar premier De Croo toch moeilijk zijn zichtbare tevredenheid kon onderdrukken.
- Voor Open Vld, maar vooral voor de eerste minister persoonlijk, is de beslissing om het krantencontract finaal niet meer toe te kennen, een grote politieke overwinning. Als vicepremier in de regeringen Di Rupo en Michel was hij systematisch tegenstander van het subsidiemechanisme, waarbij hij vaak alleen stond in de discussie.
- Zeker in de Zweedse coalitie zaten de liberalen met N-VA comfortabel om een streep te trekken onder de staatssteun. Maar toen al was er enorme druk van de Franstalige uitgevers op de MR om het mechanisme te behouden. En meest van al zette cd&v de hakken in het zand: zij wilden de steun van de magazines aan hun zuil en achterban vrijwaren.
- Binnen Vivaldi, met de PS aan de knoppen in het dossier van de gunning zelf, én de groenen die zich ontpopten als heftige voorstander van dat soort perssteun, leek het initieel nooit een haalbare kaart, politiek gezien, voor de liberalen om de zaak af te schaffen. Er stond daarover ook geen letter in het Vivaldi-regeerakkoord.
- Bij de begrotingsbespreking in oktober 2022 probeerden toenmalig vicepremier Vincent Van Quickenborne (Open Vld) en premier De Croo wel, maar men wist dat dat een onmogelijke poging was: finaal verdween er 50 miljoen uit het contract, dat van 175 miljoen per jaar naar nog 125 miljoen per jaar ging.
- Alleen, De Croo en Van Quickenborne kregen eigenlijk de zaak op een gouden schoteltje aangeboden, met ‘dank’ het duo van de Vlaamse uitgevers DPG Media en Mediahuis. Die gooiden het eind 2021 in alle stilte op een akkoordje met de Bpost-top, om samen kleinere speler PPP af te kopen met wat extra krantenrondes in Gent, om niet mee te bieden voor de grote krantenconcessie. De champagne die de topmensen van de drie bedrijven dronken in driesterrenrestaurant Het Zilte in Antwerpen op dat plannetje, smaakt vandaag bitter na.
- Want door speurwerk van N-VA-Kamerlid Michael Freilich moest Bpost in het najaar van 2022 wel naar buiten komen met de waarheid: de hele aanbesteding was onrechtmatig verlopen. Ondertussen hebben zowel concurrentiewaakhond BMA als het parket een onderzoek lopen naar DPG Media, Mediahuis en Bpost.
- Heel die affaire dwong zowel Bpost als PS-minister van Werk Pierre-Yves Dermagne om bijzonder voorzichtig te werk te gaan bij de nieuwe aanbesteding. Daar kon van informele uitwisseling van informatie met de top van het staatsbedrijf, of van maatwerk voor Bpost geen sprake meer zijn, met alle schijnwerpers erop. Het gevolg is bekend. De privéspelers wonnen: datzelfde PPP en het Franse Proximy.
De deal: Geen schoonheidsprijs voor De Croo, waar men zelf spreekt over een “draak”.
- Opvallend wel: op de persconferentie over het akkoord zat De Croo er alleen, enkel vergezeld van partijgenote Alexia Bertrand (Open Vld). “Een typisch akkoord dus van de premier”, zo klonk binnen zijn regering. Om maar te zeggen: geen schoonheidsprijs, voor de zoveelste keer, voor Vivaldi. En dat voelden veel coalitiepartners ook wel.
- In ruil voor zijn ‘overwinning’ van het schrappen, moesten er wel een heel pak toegevingen komen: “Deze draak de nek omwringen moet in stappen blijkbaar”, zo was rond de Zestien te horen. “Maar in 2027 is heel het systeem weg.”
- Zo was de premier ongeveer de enige gelukkige in het dossier: de PS voelt het verlies van Bpost nazinderen, Ecolo had zelfs graag toch de persconcessie nog een keer aan hen gegeven. Men moest hen diets maken dat zoiets juridisch echt onzin zou zijn.
- Beiden vochten als leeuwen om toch nog minstens zes maanden transitie voor Bpost te krijgen, voor een deftige prijs. Het staatsbedrijf mag nu toch voor nog 75 miljoen een half jaar kranten blijven bussen: relatief duurder dus dan de 125 miljoen voor een heel jaar, dat het maximumplafond was in de nieuwe concessie, die nooit is gegund.
- Of die zoveelste verlenging van de oude concessie nog een fiat krijgt van Europa is maar de vraag: de regering hoopt dat het tijdelijke karakter voldoende is om groen licht te krijgen van de Commissie. Maar hier loeren PPP en Proximy wel om de hoek: zij kunnen dit juridisch gaan aanvechten. Of het minstens als hefboom gebruiken om straks een groter deel van de markt te claimen.
- Voor de PS een bittere pil dus, die toch een beetje is verzacht met zes maanden verlenging. Maar geen Dermagne te zien om het akkoord te verdedigen. En voor Audrey Hanard, de voorzitster van Bpost, en iemand wiens naam nu al zoemt als nieuwe minister, een heel lastige boodschap om finaal te verkopen: het grootste overheidscontract is weg.
- Tegelijk schreeuwen ook de Franstalige uitgevers vandaag moord en brand: zij sleepten er op het eind nog een flinke compensatie uit. Ze krijgen op kruissnelheid 34 miljoen aan fiscale kortingen, om de meerkost van kranten bussen in landelijke gebieden op te vangen. Volgens de premier is 75 procent daarvan voor de Franstaligen: Wallonië is nu eenmaal veel dunner bevolkt.
- Opnieuw dus een pijnlijke, want erg zichtbare transfer richting het zuiden. Initieel stond dat bedrag maar op een acht miljoen in totaal ingeschat: lobbying hielp dus wel de afgelopen dagen.
- Opvallend ook: aan Vlaamse kant krijgen erg grote conglomeraten als DPG Media en Mediahuis wel nog eens 8,5 miljoen euro fiscale korting per jaar, terwijl in het verleden de absolute top zelf al verklaarde “overheidsgeld niet meer nodig te hebben” en “trots te zijn op wat wij als ondernemers zelf bouwen”.
- Overigens kondigde DPG Media zelf na het uitbreken van het schandaal aan dat ze een interne audit gingen opstarten. Daarover is sindsdien niets meer vernomen. Het Laatste Nieuws bracht dan wel weer artikelen met de kop “Alles uit de kast om prijs van kranten niet te laten stijgen”, kwestie van de toon te zetten.
- Een kleiner deel van 16 miljoen per jaar gaat naar de vzw’s die aan gunsttarieven hun blaadjes kunnen rondsturen via Bpost: Kerk & Leven, maar ook Visie of andere bladen van de christelijke en socialistische zuil, en ook ledenbladen van Greenpeace of Natuurpunt.
- Dat alles dooft uit in 2027. “Het zal aan de volgende regering zijn om dan over verlenging te beslissen”, zo was het commentaar. De kans is erg groot, als er opnieuw een Vivaldi-coalitie komt, dat het dus wederom op tafel belandt: de Franstalige uitgevers én ook de machtige christelijke zuil zullen hun eisen herhalen en de lobbymachine laten draaien.
De essentie: Wie claimt nu de politieke overwinning?
- De premier liet het allemaal niet aan z’n hart komen, de kritiek over het gebrek aan bestuurlijke elegantie in de aanpak. Hij pochte samen met Bertrand over de totale besparing die dit oplevert. Die zal niet echt meer voor zijn regering zijn, maar toch:
- Voor 2024 is er dus 75 miljoen nog éénmalig voor Bpost en 16 miljoen aan fiscale steun: dat levert 34 miljoen euro besparing op tegenover het maximumbedrag voor het krantencontract, 125 miljoen was dat.
- In 2025 stijgt de fiscale korting voor uitgevers en vzw’s door naar 42 miljoen euro, en bespaart men dus 83 miljoen.
- In 2026 wordt dat zelfs 50 miljoen euro, en is er dus nog 75 miljoen euro bespaard.
- Vanaf 2028 is dan netto 125 miljoen per jaar uitgespaard.
- Meteen klopte Open Vld zich hierover op de borst: “Een structurele besparing”, en “eindelijk het krantencontract weg”, waren de ordewoorden. De kritiek op dit akkoord werd stevig gepareerd: “Had je liever dat er voor 5 jaar 125 miljoen werd uitgegeven werd om kranten en tijdschriften te bussen in plaats van een overgangsbepaling voor een half jaar en steunmaatregel (aan uitgever en krantenwinkel) tot 2026?”, zo reageerde Kamerlid Marianne Verhaert (Open Vld) fel.
- Maar aan N-VA-kant was er een minstens even fel tegenoffensief. “Meen je dit nu echt? Als ik het gesjoemel niet had boven gespit, was er nooit een nieuwe concessie uitgeschreven en had Bpost nog járen aan het infuus gehangen. Jullie partij stemde ook tégen elk wetsvoorstel of amendement van mij om dit systeem stop te zetten”, zo haalde Kamerlid Michael Freilich (N-VA) uit.
- De Wever haalde op zijn beurt fijntjes het kaartje naar boven, met waar precies die nieuwe steun voor uitgevers zal vallen: België kleurt daarbij helemaal rood in het zuiden van het land. “Wie is de dweil en wie is de baas in Vivaldi?”, zo prikte hij naar de premier en diens fameuze quote over “de dweil van de regering” zijn.
Om te volgen: Volgende week donderdag stemming over het stikstofdecreet.
- Als alles goed gaat, valt volgende week bij de laatste zitting van het Vlaams Parlement dit jaar, het doek over het stikstofdecreet: dan kan het gestemd worden, samen met de finale goedkeuring van de begroting. Dat is in regeringskringen te horen.
- Er was nog even schrik in de rangen van de meerderheid dat de oppositie roet in het eten kon strooien: zij konden immers nog eens een advies van de Raad van State vragen, wat dan minstens de zaak verder 30 dagen zou vertragen, en het al januari zou worden. Dan zou heel het decreet niet meer gestemd kunnen raken, voor het einde van de legislatuur.
- De drie partijen van de meerderheid, N-VA, cd&v en Open Vld, beslisten daarom zelf het decreet naar de Raad te sturen, maar dan wel in spoedprocedure. Nu zal het dus op vijf werkdagen behandeld worden, en beperkt zijn tot de cruciale elementen. Maar dan kan het finaal toch gestemd worden, mogelijk zelfs met een onthouding van de groenen en socialisten, als de juridische adviezen positief zijn tenminste.
- Het blijft dan echt uitkijken of iedereen bij cd&v en zelfs Open Vld zal meestemmen met de meerderheid: in het verleden onthield Tinne Rombouts (cd&v), lijsttrekker voor de christendemocraten in Antwerpen en gezicht van de Boerenbond, zich bij stemmingen over stikstof.
- Een eerdere versie van het decreet, ingediend in de zomer door N-VA en Open Vld nadat Ineos geen vergunning bleek te krijgen voor hun nieuwe kraker, omwille van stikstof, bevatte behoorlijk wat juridische onduidelijkheden, waarover de Raad van State toen zeer kritisch was. In november raakten de twee er dan toch mét cd&v uit, om een meer sluitend decreet te maken, mét steun van heel de regering.
- De Vlaamse regering wil er ondertussen alles aan doen om de investering van Ineos in Antwerpen om een nieuwe ethaankraker te bouwen veilig te stellen. Een nieuw advies van het Vlaamse Energie- en Klimaatagentschap is alvast een pak positiever dan het vorige.
- Tegelijk zijn er nog andere dossiers die ook kampen met dezelfde problematiek. Zo is er de luchthaven in Zaventem. Die is volop bezig om zijn nieuwe milieuvergunning te bekomen, voor de uitbating. De vorige loopt nog tot de zomer. Maar ook daar zit stikstof in de weg. Zij rekenen dus op het nieuwe decreet, dat tegen dan het nodige juridische kader zal geven om de vergunning te krijgen.
- Een soortgelijke alarmkreet kwam er vorige week nog van de Antwerpse afvalverwerker Indaver. Ook daar kaartte de topman de rechtsonzekerheid over stikstof aan. Hij dreigde ermee een investering van honderden miljoenen euro’s in nieuwe fabrieken voor recycling van plastics niet meer in Vlaanderen te doen.
Heisa: In de Kamer hommeles over het stemmen van het werkingsbudget voor 2024. De oppositie wilde daarover eerst een rapport van het Rekenhof zien.
- Vandaag krijgt de Kamer een langverwacht rapport van het Rekenhof te zien, over het beheer van de centen bij de overheidsinstelling. Die doorlichting kwam er nadat heel het schandaal rond de pensioenen van de topmensen en oud-voorzitters van de Kamer losbarstte.
- Publiek zijn de resultaten niet, en het rapport wordt angstvallig bijgehouden. Ook vandaag is de zitting waarin het getoond wordt, met alle fractieleiders van de Kamer, niet openbaar. Finaal krijgen wel alle Kamerleden inzage.
- De vraag is of het veel vuurwerk zal geven: om te beginnen hangt het Rekenhof voor haar financiering af van diezelfde Kamer. Ze moeten nu dus de hand die hen voedt doorlichten: nooit een evidente oefening.
- Daarnaast kreeg het Rekenhof ook niet de opdracht om diep te gaan: enkel de huidige ‘processen’ van de Kamer moesten worden doorgelicht. Maar heel de heisa rond de pensioenen, met allerlei stelsels die werden opgezet, vond net plaats in beslissingen die ver buiten het domein van die huidige processen liggen.
- Finaal zijn het de diensten van de Kamer die het Rekenhof te woord moesten staan. Maar die diensten bleken in het verleden, bij het pensioenschandaal, net zelf het probleem: zij waren op eigen houtje creatief beginnen omspringen met de wet.
- Gisteren al leidde het rapport wel tot een rel. Want in de commissie Comptabiliteit werd al het werkingsbudget voor volgend jaar voor de Kamer gestemd. Dat was compleet absurd volgens de oppositie: die wilden toch eerst zien wat er eventueel aan opmerkingen uit die doorlichting van het Rekenhof zouden komen, voor ze hun fiat voor de cijfers van volgend jaar zouden geven.
- Maar andermaal voelde Eliane Tilleux (PS), die als voorzitter van de Kamer stilaan elk krediet heeft verspeeld, die finesse niet goed aan. Ze drukte de stemming gisteren door, waardoor N-VA en Vlaams Belang boos opstapten.
Gevolgd: Een heftige sessie voor Frank Vandenbroucke (Vooruit) in de Kamer over Medista.
- De vicepremier van Vooruit stond tijdens een zitting van de commissie Volksgezondheid, gisteren in het Parlement, onder hoge druk. Alles draait om een vaccin-contract en de ruzie daarover tussen twee bedrijven, Medista en het Franse multinationale Movianto. Die laatste won een aanbesteding over de opslag en distributie van COVID-19-vaccins in juni 2022, zeer tegen de zin van Medista.
- Het is ondertussen een ware Hollywoodiaanse saga geworden waar onder meer 5,4 miljoen aan onbetaalde rekeningen van de overheid én de tussenkomst van Israëlische privédetectives in voorkomen.
- “Neen, neen. Ik zal hier niets meer over zeggen. Ook volgende week niet. Jullie kunnen me deze vragen stellen, maar ik zal niets meer zeggen.” Tijdens de zitting wees minister Vandenbroucke, in zijn gekende, wat belerende stijl, telkens de parlementsleden naar het intern onderzoek dat volgens hem volledige klaarheid moet brengen in dit dossier. Hij wilde daarna geen enkele vraag meer beantwoorden.
- Medista beschuldigt een ambtenaar van Volksgezondheid van wanpraktijken bij de toewijzing van een openbare aanbesteding. Medista beweert “bewijzen” te hebben die laten zien dat de ambtenaar zich schuldig zou hebben gemaakt aan “clandestien contact om in detail te bespreken over de nieuwe openbare aanbesteding” met Movianto.
- Vandenbroucke draaide niet rond de pot: hij beschreef Medista als een bedrijf “dat uit is op geld” en dat “zoveel mogelijk geld wilde binnenhalen, op alle mogelijke manieren”.
- Het bedrijf dat het contract voor de logistiek van vaccins verloor in een nieuwe aanbesteding in 2022, ging inderdaad heel ver: de betrokken ambtenaar kreeg bijvoorbeeld op 4 oktober jongstleden een brief van Medista op haar persoonlijke adres. Een brief waarin haar “onmiddellijk ontslag” werd bevolen onder de dreiging van andere “gerechtelijke stappen”.
- De CEO van Movianto, de Fransman Thomas Creuzberger, werd zelf ook bedreigd. Vandenbroucke legde aan de parlementsleden uit dat de bedrijfsleider “zeer agressief benaderd werd door Medista” die “een grote som geld wilde”. De minister las voor de parlementsleden een brief van de baas van Movianto voor waarin deze feiten werden aangekaart, wat de vergadering nogal verraste.
- Ten slotte kwam de minister terug op de redenen voor de wijziging in de toewijzing van de openbare aanbesteding. “Movianto was gewoon veel goedkoper dan Medista. 10 miljoen euro tegenover 15 miljoen,” beweert de minister van Volksgezondheid, die blijft ontkennen dat er onregelmatigheden waren in de procedure.
- Wat betreft de onbetaalde rekeningen die Medista claimt, geschat op 5,3 miljoen euro, zegt de minister “dat deze niet gerechtvaardigd waren”. “En dat het onmogelijk was om te controleren wat precies in rekening werd gebracht.” En vervolgens verwees Vandenbroucke de parlementsleden naar het interne onderzoek dat nu loopt. Een audit die in het verleden wel minstens twee keer door de minister was geweigerd omdat “het te ingewikkeld was”.
- Maar die verklaringen overtuigden de Kamerleden niet, inclusief die van de meerderheid. Zo wilde Nawal Farih (cd&v) meer weten “over een vooraf afgesproken prijsafspraak“, of over het feit dat “Medista meer dan 40 inspecties door de federale overheid heeft gehad in de afgelopen twee jaar.” Er kwam geen enkel antwoord meer uit de mond van Vandenbroucke.
- Ook N-VA-parlementslid Kathleen Depoorter verweet de minister informatie achter te houden. Ze beschuldigde de minister er ook van “de woordvoerder van Movianto te zijn“. Voor het parlementslid heeft een intern onderzoek “geen geloofwaardigheid” gezien de omstandigheden. “U moet het dossier aan het parket overdragen,” zei ze.
- Het Les Engagés-parlementslid Cathérine Fonck deelt dezelfde mening en vindt dat Vandenbroucke “niet langer objectief is in deze zaak.” Ook zij vraagt om de zaak voor het parket te brengen: “Een onderzoek door de Interne Federale Audit heeft weinig geloofwaardigheid onder deze omstandigheden. Vooral omdat het adviesbureau Deloitte en Smals ook worden genoemd als betrokken partijen. Gaat u de zaak aan het parket voorleggen?“
- De minister bleef stil. Het interne onderzoek zal worden voortgezet. En in afwachting van de resultaten wordt de betrokken ambtenaar tijdelijk van het dossier gehaald. Deze laatste heeft overigens een klacht ingediend tegen Medista bij de politie. Movianto heeft hetzelfde gedaan.
Witte rook: De COP28 heeft een finaal akkoord, en daar zit zowaar toch het einde van fossiele brandstoffen in.
- Het was de grote inzet van de COP28, de internationale conferentie over klimaatverandering die momenteel plaatsvindt in Dubai. Zou de uiteindelijke overeenkomst wel of niet een duidelijk engagement bevatten om af te stappen van de afhankelijkheid van olie? Finaal is het toch ‘ja’. Nu is het nog zaak om deze woorden om te zetten in daden.
- Echt stevige taal is het tegelijk niet: het gaat erom dat men het eens is over het principe om de consumptie van fossiele brandstoffen te verminderen en “een transitie weg van fossiele brandstof tot netto nul in 2050” te realiseren. Een enorme clash tussen een honderdtal landen, met Europa en de VS op kop, wilde de term “to phase out”, of uitfaseren in de tekst. Maar het werd finaal een “transition away from fossil fuels”.
- De voorzitter van de conferentie, minister van Industrie en vooral CEO van het staatsbedrijf voor Olie, Ahmed Al-Jaber, kon meteen triomferen. Hij had het over een grote stap voor het engagement tegen klimaatopwarming.
- Die stap weg van fossiele brandstoffen was vanaf het begin een struikelblok, een toezegging die nog nooit eerder was gedaan. De tekst spreekt nu ook over het verdrievoudigen van geïnstalleerde capaciteiten voor hernieuwbare energie tegen 2030, evenals het verdubbelen van het jaarlijkse tempo van verbetering van energie-efficiëntie. Maar er zijn geen duidelijke deadlines om de oliekraan definitief dicht te draaien.
- Voor de afgevaardigden van de deelnemende landen aan de COP28 is het een moment van zelffelicitatie, terwijl de minister uit de Verenigde Arabische Emiraten zich mag laven aan luid applaus. Maar voor milieuorganisaties die zich bezighouden met klimaatverandering of duurzame ontwikkeling, is dit een overeenkomst die op weinig steunt. (cv/ddw)