Een drama: anders valt de persconferentie van de Nationale Veiligheidsraad niet te omschrijven. Net op het moment dat het land snakte naar een helder, bemoedigend signaal, gaf premier Sophie Wilmès (MR) echt niet thuis: een powerpointpresentatie op een nachtelijk uur mondde uit in een brij aan aankondigingen, waar geen enkel groter verhaal in zat.

In het nieuws: Vandaag is er opnieuw een superkern, de vergadering van de federale regering plus de tien partijen.

De details: Het is een beetje the day after, na de persconferentie van de Nationale Veiligheidsraad, die nazindert in de Wetstraat.

• Er staat nauwelijks iets op de agenda in de superkern: twee KB’s wil de regering erdoor krijgen. ‘Het bloedt echt langzaam dood’, zo laat een voorzitter optekenen.
• ‘Men doet niet echt meer de moeite‘, zo is bij een andere voorzitter te horen.
• Hoe dan ook, de kater van gisteren is er wel. Want wat een groot examen moest worden voor de federale regering en de premier, liep uit op een stevige teleurstelling. Dat beseffen de betrokkenen zelf ook.

Wat was de inzet? Deze keer moest het minderheidskabinet echt scoren.

• Op voorhand lag een loodzware druk op premier Sophie Wilmès (MR), om het deze keer wél eens goed te doen, om de boodschap te brengen waar het land naar snakte.
• Na weken van eerst schoonheidsfoutjes (waren de ‘librairies‘ nu boekenhandels of gewoon krantenboeren?) en daarna echt pijnlijke missers (moesten de rusthuizen nu bezoekers toelaten of niet?), moest de communicatie na afloop van de Nationale Veiligheidsraad er echt ‘boenk op‘ zijn.
• In Nederland, Frankrijk en Duitsland waren de regeringsleiders Wilmès voorgegaan. Mark Rutte, Emmanuel Macron en Angela Merkel brachten elk een boodschap die niet alleen de regels, het kader van een exit, duidelijk maakte. Het gaf ook een signaal van hoop, van licht aan het einde van de tunnel. Van leiderschap ook, broodnodig in een crisis.
• Dergelijke communicatie verloopt volgens een strakke choreografie, die hoort bij het politiek theater:
  • Een president of eerste minister die, midden in primetime (7 uur in Nederland, 8 uur in Frankrijk), de schermen pakt, in het beeld stapt.
  • Een spreekgestoelte, een bureau, iets dat gezag uitstraalt, is de setting.
  • De blik gaat dan recht in de camera: het woord wordt gericht aan de natie, letterlijk.
  • De speech is niet nodeloos complex, maar gaat gewoon naar de essentie.
  • Na een kwartier, maximum twintig minuten, zit het erop: bondig, krachtig.
• Het contrast met België kon nauwelijks groter. De setting van een persconferentie, vlak na de Nationale Veiligheidsraad, is daarbij al niet echt ideaal. Maar uiteraard valt daar invulling aan te geven, en heeft de premier uiteraard de kracht van het ambt: ze kan, net als haar voorgangers, perfect haar ambt gebruiken om boodschappen kracht, ampleur en overtuiging te geven.
• In plaats daarvan kwam het geheel angstig over. De premier leek bang om te snel te gaan, bang ook om afstand te nemen van een overbodige powerpointpresentatie, bang ook om tijdig af te ronden en op tijd op de afspraak te komen voor een gesprek met de natie.

Hoe is het zo fout kunnen lopen met die communicatie? Verschillende bronnen, aanwezig op de Nationale Veiligheidsraad, kunnen hun frustratie over de gang van zaken nauwelijks onderdrukken.

• De timing, waarbij de persconferentie pas kon beginnen om 21.58u, roept vragen op.
  • De planning was zeker anders: al rond 14 uur begon de Nationale Veiligheidsraad. Die was dagenlang voorbereid. Dat moest ruim tijd geven om tegen de journaals van zeven uur klaar te zijn.
  • De vicepremiers Koen Geens (CD&V) en Alexander De Croo (Open Vld) waren geboekt in de studio’s van de VRT voor Terzake en De Afspraak: iedereen ging er dus wel van uit dat het klaar zou zijn tegen de avond.
  • Het gerucht ging rond, toen het later op de avond werd, dat men wachtte op de seizoensfinales van Thuis en Familie op Eén en VTM. Dat zette vooral kwaad bloed in Franstalig België, en moest even later dan weer stevig ontkracht worden.
  • ‘Ze waren gewoon niet klaar, bleven urenlang talmen over een powerpoint’, zo zegt een insider.
  • ‘Men wilde minutieus door de slides van de persconferentie gaan. Politieke discussies heeft dat niet meer opgeleverd: wij waren daar zelfs niet bij betrokken. Het zou inderdaad beter zijn als men sneller was gekomen’, zegt Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) daar vanmorgen over op Radio 1.
• Het feit dat het zo lang duurde, maakte dat systematisch alles al uit de meeting lekte, voor de persconferentie zelf begon. In nieuwsuitzendingen vulden de geruchten de ruimte, communicatieruimte die de premier nochtans zelf had kunnen pakken.
• En haar eigen partijgenoten hielpen nog een handje. Pierre-Yves Jeholet, alweer een minister die de MR rijk is maar waar u waarschijnlijk nog niet van gehoord had (hij is minister-president van de Waals-Brusselse gemeenschap), ging doodleuk aan de deur van de Zestien nog wat uitleg geven voor de camera’s van RTL en RTBF, vlak voor de persconferentie van ‘zijn’ premier.
• ‘Er zit een bijzonder zwak communicatieteam op de Zestien’, zo vat een minister in de federale regering het droog samen. Wilmès koos ervoor om bij haar promotie tot premier de onervaren woordvoerder Steve Detry mee te nemen naar de Zestien: de jongeman werd vorig jaar voorzitter van jong MR, maar mist alle bagage die nodig is om dergelijke job te doen. Aan Nederlandstalige kant wordt hij bijgestaan door voormalig journaliste Elke Pattyn, die geen enkele politieke ervaring had voor ze aan de job begon.
• Het idee om met een powerpoint, met slides, te werken, werd op voorhand al huiverachtig onthaald door regeringsleden. Maar de premier hield eraan vast, en wilde dat ze onberispelijk waren. Dat was niet het geval, integendeel:
  • Het geheel was soms echt onleesbaar: een televisiescherm is nu eenmaal kleiner in de huiskamer dan in een perszaal.
  • Het werd heel snel monotoon en langdradig. Sommige slides waren werkelijk onverstaanbare tekeningen van cirkels en pictogrammen, andere bevatten allerlei details van fases, met zelfs ‘subfases’ zoals 1b.
  • Er zaten spellingfouten in, maar tegelijk wel ook allerlei kleurtjes: de letters van België waren mooi in de tricolore gezet. Het maakte het allemaal nog wat pijnlijker, dat daar blijkbaar tijd voor gemaakt was, terwijl de natie wachtte.
• ‘Er waren in totaal meer dan 90 slides. Dat is zeer veel. Goed, het gaat over heel veel aspecten van het dagelijks leven. Maar je kan dan proberen een globaal beeld te zetten, breed en helder te communiceren. Of je kan in detail gaan. De premier heeft, jammer genoeg, gekozen voor het laatste’, zo zegt een lid van de Veiligheidsraad.
• Het geheel sleepte, had op geen enkel moment bezieling: ‘een begrafenisstemming is meer de juiste omschrijving’, zo stelde een partijvoorzitter.
• Plots moesten ook de deelstaten nog aan bod komen. Na Jambon en Elio Di Rupo (PS) werd het een stoet der dwergen, met de Franstalige Gemeenschap, en zelfs de Duitstalige gemeenschap.
• Olivier Paasch (ProDG), de Duitstalige minister-president die over dik 70.000 mensen bestuurt, kwam zo zelfs twee keer aan het woord. Er wonen meer mensen in Sint-Niklaas.
• Dat overigens Rudi Vervoort (PS), de minister-president van Brussel, niet gehoord werd, zette dan weer kwaad bloed bij de voorzitter van Ecolo, Rajae Maouane, en de Brusselse MR-voorzitter, Alexia Bertrand: men kan voor niemand ooit helemaal goed doen in dit land.
• Na zo’n 30 minuten ellenlange powerpointpresentatie knipte de VRT weg, en ging in de studio verder met Ben Weyts (N-VA) en Alexander De Croo (Open Vld). Na 55 minuten gaf ook VTM het op: weg waren de camera’s, terwijl premier Wilmès verder deed. Een pijnlijk einde van een nu al historische persconferentie.
• De politieke schade is wel groot: het weinige gezag dat Wilmès al had, brokkelt verder af, de kans om te groeien in deze functie lijkt weg. Zelfs in de Franstalige pers is men deze keer niet mals. In Le Soir neemt men de late communicatie met een slechte mediaspanning op de korrel.

De essentie van de politieke strijd: Achter de schermen was de Veiligheidsraad toch ook een politieke krachtmeting.

• Over de herstart van het onderwijs was er wat commotie, omdat de Vlaamse regering met Ben Weyts (N-VA) zich stevig had geprofileerd. Na overleg met de koepels en de vakbonden had hij die datum van heropening op 15 mei gezet. De Franstaligen wilden later, op 18 mei. Het compromis was dat het ‘officieel’ 18 mei is, maar dat op 15 mei al een ‘pilootdag’ wordt afgekondigd, waardoor het toch die laatste dag is in Vlaanderen waarop de scholen opengaan.
• ‘Natuurlijk heeft de Vlaamse regering daar ook een spelletje zitten spelen. Want Weyts had al alles beslist, en moest en zou daar niet van afwijken. Fase twee begint op 18 mei. Waarom dan per se op 15 mei al beginnen? Daar is meer dan een uur discussie over geweest tussen Jeholet en Jambon. En die laatste wilde absoluut niet plooien: hij wist dat Weyts ’s avonds in de studio’s zou zitten, hé’, zo stelt een aanwezig op de Veiligheidsraad.
• ‘Die Veiligheidsraad, dat is ook een bende bijeen, hoor. Daar zit iedereen z’n eigen dingetje te verdedigen, en op elk stukje van de puzzel commentaar te geven. Als je dat niet strak leidt, dan duurt dat nodeloos lang’, zo is bij een andere aanwezige te horen.
• Misschien veel belangrijker: de herstart van bedrijven zonder dat er overal een garantie moet zijn op anderhalve meter. Mondmaskers volstaan. Daarover was behoorlijk wat druk en stond de politiek tegenover een groepje virologen. Die laatsten wilden absoluut een snelle heropstart van de economie tegen 4 mei vermijden.
• Maar uiteindelijk is de Nationale Veiligheidsraad een eerder centrumrechts clubje: de federale regering heeft liberalen en CD&V, de Vlaamse regering voegt N-VA toe. Enkel Elio Di Rupo (PS) en Rudi Vervoort (PS) zijn de ‘linkse’ stemmen aan tafel.
• De winkels en bedrijven gaan nu open, tegen half mei komt zo de economie grotendeels weer op gang. Dat was vooral bij centrumrechts de grote bekommernis.
• ‘De discussie was op een bepaald moment heel fel: de experten wilden opnieuw gefaseerd de winkels laten opengaan. Daar is de politiek wel gaan voorstaan: dat krijg je aan al die handelaars echt niet meer uitgelegd. Het is samen uit, samen thuis. Nu al zijn het toestanden die niet rationeel te verklaren zijn, met wat open is en wat niet. Gelukkig heeft Binnenlandse Zaken nu een week tijd om het voor te bereiden. Die slagen er anders weer in om dat ook te verprutsen‘, zo stelt een regeringsbron.
• Tegelijk valt ook één zaak op: een pak is gewoon weer niet beslist. Het Laatste Nieuws zwiert het pijnlijk op z’n voorpagina: ‘Zo lang wachten, en nog altijd geen beslissing hierover’, schrijft de krant:
  • Restaurants en cafés
  • Sportwedstrijden
  • Huwelijken en begrafenissen
  • Kleuterscholen
  • Kappers
  • Zomerkampen
  • Daguitstappen en reizen
  • Privébijeenkomsten thuis

Mondmaskers: Tijdens de uitbraak van de pandemie werd het door politici en virologen afgedaan als ‘weinig nuttig’. Plots is het bijzonder belangrijk.

• ‘Een zogenaamd ‘comfortmasker’ of een alternatief beschermingsmiddel zoals een sjaal of een bandana wordt aanbevolen in de openbare ruimte en verplicht op het openbaar vervoer voor gebruikers van 12 jaar en ouder’, zo liet de regering weten.  
• Daarbij komt de harde belofte van de federale overheid en de deelstaten:
  • ‘Zij zullen er samen voor zorgen dat elke burger gratis minstens één standaard stoffen mondmasker krijgt dat de mond en de neus volledig bedekt.’
  • Mensen zullen ook twee ‘filters’ krijgen, om in gekochte of gemaakte maskers te stoppen.
• Over tien dagen gaat de verplichting op het openbaar vervoer in. De vraag is tegen wanneer de federale overheid en de deelstaten erin slagen om die maskers te bezorgen. Het feit dat het plots een ‘gedeelde verantwoordelijkheid’ is geworden, is politiek gezien bijzonder gevaarlijk: wie wijst straks wie met de vinger, als die maskers er niet zijn, maar de verplichting wel geldt?
• Nog een teken aan de wand: vanuit de federale regering kwam deze week de oproep om ‘zelf aan de slag te gaan’ en ook het nieuws dat men onderzoekt om ‘stoffen te gaan verdelen’ via de post, om doe-het-zelfmaskers te maken. Komen de maskers dus op tijd?
• Het plan om de bevolking zelf mondmaskers te laten maken, wordt alvast zwaar op de korrel genomen door professionals in de sector: ‘Het is me een raadsel hoe ze het gaan doen‘, zegt Gauthier Siau, de CEO van Alsico, een wereldwijde producent van mondmaskers in Oost-Vlaanderen.
• ‘We hebben de afgelopen weken met de overheid getracht een oplossing te vinden om textielmaskers in grote hoeveelheden op de markt te brengen. We hebben met de kledingfederatie Creamoda een nationaal actieplan voorgesteld, maar dat plan is niet weerhouden. We zijn kostbare weken verloren’, zegt hij in De Tijd.
• Veel lokale beleidsmakers twijfelen daaraan. Onder meer in Gent neemt men een eigen initiatief: burgemeester Mathias De Clercq (Open Vld) gaat 230.000 maskers inslaan en via Bpost aan elke Gentenaar geven.

Waanzin in de Wetstraat: Soms overstijgt de werkelijkheid de fictie.

• Middenin de grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog, en net voor zijn eigen premier de speech van haar leven moest geven, kwam Georges-Louis Bouchez, de flamboyante MR-voorzitter, met z’n eigen persmoment.
• Dat leverde een haast onbeschrijfbare scène op, op de voetbalvelden van Royal Francs Borains, een club met een stadion van 6.000 toeschouwers in de amateurdivisie. Daar werd Bouchez op de middenstip geroepen, waarna hij nederdaalde uit de lege tribunes, voortschreed over het groene gras, naast het groepje lokale journalisten en notabelen die op social distance-afstand op stoelen zaten, de micro pakte, op de tonen van de evergreen We are the champions van Queen en het truitje met ‘GLB’ op de rug in ontvangst nam.
• GLB wordt dus voorzitter van de club in Boussu-Bois in de Borinage. Uiteraard is het ambitieus: ‘We zitten tussen amateurvoetbal en de professionele wereld. Moeten we ons enkel toeleggen op jongeren, wat heel belangrijk is, of gaan we voor een belangrijkere ambitie, het is te zeggen, ons integreren bij de elite van België?’
• De bevreemdende scene in het voetbalstadion werd gretig gedeeld door Bouchez zelf. Of het om een ‘essentiële verplaatsing‘ ging, is niet meteen duidelijk. ‘Dat de MR-voorzitter tijd heeft om voetbalvoorzitter te worden, maar niet om regeringsonderhandelingen te doen, in deze crisistijden? Het zegt veel, hé’, zo klinkt het bij een collega aan Vlaamse kant.

Interessant om te lezen: Paul Magnette (PS) blikt in het nieuwste nummer van Wilfried, een Franstalig blad, nog eens terug op de afgelopen vorming van de regering Wilmès II.

• Dat blad, dat driemaandelijks verschijnt, en altijd politieke ‘dieptestukken’ presenteert, scoorde in Franstalig België overigens behoorlijk wat aandacht, door een interview met Tom Van Grieken (Vlaams Belang) te brengen. Dat het interview verschijnt, is in Franstalig België op zich al nieuws: over de taalgrens heerst nog steeds een ‘cordon médiatique‘, politici van Vlaams Belang worden niet aan het woord gelaten. Maar dat ‘cordon’ doorbrak Wilfried dus, tot consternatie van sommigen.
• Het interessantste stuk is evenwel daar waar Paul Magnette terugkomt op z’n houding tijdens de cruciale uren waarin Wilmès II gevormd werd. Op donderdagavond was er een herenakkoord tussen Magnette, Bart De Wever (N-VA) en Conner Rousseau (sp.a). In het weekend van 14 en 15 maart blaast Magnette dat op.
• Nu geeft Magnette nog een tik terug aan De Wever: ‘Het enige wat hem interesseerde, was een staatshervorming. Ik heb me afgevraagd op welke planeet hij leefde. Hij onderschatte grotendeels de gezondheidscrisis, begreep niet wat er speelde. Die nacht nog wilde hij drie weken nemen om een regeerakkoord te onderhandelen en over het institutionele te praten, terwijl de lockdown er zat aan te komen. Het was surrealistisch‘, zo haalt Magnette uit.
• Die versie van de feiten is nieuw: meerdere bronnen bevestigden dat De Wever in dat weekend geen eis voor staatshervorming op tafel legde.
• Magnette haalt ook de huidige premier aan: ‘De Wever drukte al z’n misprijzen uit voor Sophie Wilmès, waarbij hij herhaalde hoe zwak hij haar vond. Exact op het moment dat ze haar persconferentie deed en een beeld van een leider aan het bouwen was. Ik weet niet of ik dat tragisch of grappig moet vinden.’
• Opvallend ook, in het magazine herhaalt Magnette nog eens hoe goed hij Wilmès vindt. ‘Ik heb haar altijd op het juiste niveau gevonden voor haar taal als eerste minister. Ik kan het goed vinden met haar, we hebben al meerdere malen samen geluncht. Ze is helemaal niet rechts, eerder centrum. Terwijl Alexander De Croo (Open Vld), zeer, zeer liberaal is. Voor mij zou het zeer goed uitkomen om Sophie Wilmès te houden.’ Het interview werd afgenomen voor afgelopen week.