“De knoop moet definitief doorgehakt worden, vrijdag op de kern.” Dat is de timing die een vicepremier meegeeft, over de beslissing van Vivaldi om de kerncentrales te sluiten. Cruciaal daarbij: gaan ook de laatste twee centrales dicht, Doel 4 en Tihange 3? Het zelfvertrouwen waar de groenen mee rondlopen geeft veel aan: minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) werkte aan een scenario waarbij de oude gascentrale van Vilvoorde en een andere oude gascentrale in Wallonië de 800 megawatt aan weggevallen capaciteit opvangen. De MR lijkt geïsoleerd te staan, en wil geen regeringscrisis. Een doekje voor het bloeden worden mogelijk de SMR-reactoren, kleine nieuwe centrales die “onderzocht” kunnen worden.

In het nieuws: Vandaag licht Tinne Van der Straeten (Groen) in de Kamer haar beleidsbrief toe.

De details: Daar zal ze toch wat meer uitleg moeten geven over hoe de weggevallen gascentrale in Vilvoorde kan vervangen worden.

• Valt vrijdag definitief het doek over kernenergie in België? De kans is erg groot. Want dan heeft de federale regering, waar nu alweer volop de schijnwerpers op de coronacrisis staan, het beslissingsmoment gepland.
• Het moment is gekomen om die beslissing te forceren, zo is het gevoel algemeen binnen Vivaldi: het circus heeft lang genoeg geduurd. Dat de Vlaamse regering, met CD&V en Open Vld daar nochtans in, vorige week besliste om een cruciale vervangcentrale, de nieuwe gascentrale van Vilvoorde, niet te vergunnen, was daarbij een streep door de rekening. Want op die manier kon Georges-Louis Bouchez (MR) alweer zijn zelfde nummertje opvoeren, zo leeft het gevoel bij de zes andere coalitiepartners van Vivaldi. En die hebben daar genoeg van.
• Zij kwamen in de zomer van 2020 al overeen dat Ecolo en Groen hun definitieve kernuitstap kregen, in een ruildeal waarbij CD&V de bevriezing van de ethische dossiers veilig stelde. De MR zat toen wel aan tafel, en stemde dus de facto in, maar bleef zich achteraf altijd verzetten.
• Ook N-VA maakte het, vanuit oppositie, tot een stevig strijdpunt. Een torpedo vanuit de Vlaamse regering was dus weinig verrassend. De weigering van minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) om Vilvoorde te vergunnen, werd overigens ten gronde binnen de Vlaamse regering ook niet aangevochten: de nieuwe centrale zou een pak meer stikstof uitstoten.
• Maar dat Demir zo laat daarover communiceerde, nadat de federale regering haar CRM-veiling al had aangekondigd, terwijl de beslissing al genomen was, leidde tot een rel in de Vlaamse regering. Alleen, daarmee is het probleem van de federale regering niet opgelost: die komen zo’n 800 megawatt, of net geen kerncentrale, te kort nu Vilvoorde is weggevallen.

De context: Van der Straeten zal het dossier inhoudelijk moeten ‘verkopen’.

• Vorige week in de Kamer stond de groene minister van Energie stevig haar mannetje, bij een spervuur van vragen uit de oppositie. Daarbij hanteerde ze haar zelfde communicatiestrategie die ze altijd hanteert, rustig, standvastig en vooral ’technisch’: “Ik ben in dit dossier een technocraat. Er verandert niets aan het traject van de federale regering.” Daarbij onderlijnde ze: “Move forward without drama is mijn motto.”
• Dat zal ze deze week nu echt moeten waarmaken. Maandag op de bijeenkomst van het kernkabinet ging het nog niet over hoe ze die weggevallen capaciteit wil opvangen. Ook in de Kamer vorige week gaf ze geen enkele toelichting over hoe ze het praktisch wil gaan doen, tot onvrede van de oppositie.
• Maar in de wandelgangen klinkt al weken bij de groenen dat er “een plan B, plan C én plan D” is. Vandaag is er hoe dan ook in de Kamercommissie Energie de toelichting van de beleidsnota van Van der Straeten. Daar zal ze toch moeilijk rond de meer technische vragen kunnen.
• Zeker omdat er ook verschillende bijeenkomsten gepland zijn van de technici binnen de regering, op een IKW, over de zaak. Die moeten er op regeringsniveau proberen uit te raken, waarna het kernkabinet dan de zaak kan beslechten. Daarbij is het vooral kijken naar de houding van de MR, de enige die echt op de rem staat. Al dringen de andere regeringspartijen wel aan op “realistische plannen”.
• In de wandelgangen van de federale regering is nu te horen dat het alternatief zou zijn om de oude gascentrale van Vilvoorde langer open te houden, aangevuld met een andere oude centrale op gas in Wallonië. “Zo raakt men aan die nodige 800 megawatt. De vraag is alleen of we die oude centrales, die toch zeer vervuilend zijn, echt willen openen”, zo stelt een regeringsbron.
• Een belangrijke speler bij dat mogelijke scenario is hoe dan ook Engie, de uitbater van de kerncentrales, maar ook diegene die met Vilvoorde de veiling van het CRM-mechanisme heeft gewonnen. Zij zullen ongetwijfeld die positie van belangrijkste energiespeler, ook na de sluiting van de kerncentrales, willen behouden. Ze kunnen hoe dan ook in beroep gaan tegen de beslissing van Demir, en tegelijk dus in de alternatieve capaciteit voorzien, met de twee oude gascentrales.

The Big Picture: De andere Vivaldi-partijen hebben er wel genoeg van.

• Dit weekend kwam Paul Magnette (PS) alvast met een heel duidelijk signaal aan het adres van Bouchez: genoeg is genoeg, alle zeven de reactoren gaan dicht. “De beslissing is genomen, en ook de energieoperatoren hebben begrepen dat kernenergie niet langer de toekomst is.” De beslissing van Demir wuifde hij ook weg: “De N-VA kan wel zeggen dat ze geen vergunning geeft aan de gascentrale in Vilvoorde. Dat is niet erg. Er zijn oplossingen om daar vervanging voor te vinden.”
• De socialisten staan dus zo schouder aan schouder met de groenen, die een historische belofte willen vervullen. Bijkomend speelt mee dat, als men nu nog zou beslissen om de twee laatste reactoren open te houden, men onherroepelijk bij Engie moet onderhandelen vanuit een slechte positie: het bedrijf zegt al meer dan een jaar “dat het te laat is”. De rollen zijn dus omgedraaid: toch de kerncentrales openhouden zou net geld kosten, te betalen aan Engie. Terwijl het in het verleden net de Belgische staat betaalde om te mogen openblijven.
• Ook bij Open Vld wil men het dossier nu afronden, en door de zure appel heen bijten. Dat hun ‘politieke familiegenoot’ MR zo blijft hameren op de zaak, en Bouchez zelfs openlijk Demir feliciteerde, leidde tot frictie. Tijd dus om het doek te laten vallen.
• Bij CD&V ergert men zich al langer aan de houding van de MR-voorzitter. Het is een dossier waarbij niemand op de duur nog kan winnen, zo is het gevoel. Als de alternatieve scenario’s voldoen, zet men ook daar dus het licht op groen voor de kernuitstap.
• Bij de groenen zelf, opvallend, denkt men al langer na over hoe een compromis mogelijk is, waarbij iedereen zijn gezicht redt (lees: ook Bouchez). Daarbij is al, samen met Open Vld, het alternatief uitgedokterd van kleine modulaire kerncentrales. Die zouden kunnen worden “onderzocht”, waardoor de Vivaldi-regering de deur niet helemaal dicht doet voor nieuwe kerncentrales. Tegelijk is men wel niet bereid om de wet op de kernuitstap terug te draaien, dat is symbolisch dan weer een te hoge prijs.

Opvallend: Morgen is er het Overlegcomité, maar nu al duwt de federale regering eindelijk door over het zorgpersoneel.

• Het debat lijkt gekanteld, met steeds meer partijen die openlijk voor de verplichte vaccinatie pleiten. Daarbij nam vooral Frank Vandenbroucke (Vooruit), de erg aanwezige minister van Volksgezondheid een opvallende bocht. Maar onder meer ook N-VA pleit nu voor zo’n verplichte vaccinatie, al dringen ze in de eerste plaats aan “op een snelle uitrol voor een derde prik voor iedereen”.
• Maar naast de socialisten, met de PS al veel langer als vragende partij, en N-VA, zijn ook de groenen eerder gewonnen voor een verplicht vaccin dan voor een opdeling tussen gevaccineerden en niet-gevaccineerden die te ver gaat. En zelfs bij Open Vld doet men de deur niet langer helemaal dicht.
• Een voorbode lijkt alvast dat het vaccin verplicht gaat worden in de zorgsector, een debat dat erg lang bleef sluimeren. Maar het federale kernkabinet heeft gisteren de knoop doorgehakt.
• Vanaf 1 januari 2022 zal het voor zorgpersoneel verplicht zijn zich te vaccineren tegen het coronavirus. Tot en met 31 maart 2022 geldt nog een overgangsperiode. Tot 31 maart zal het personeel een vaccinatiebewijs of een negatieve PCR-test van binnen de 72 uur moeten voorleggen om aan het werk te mogen.
• Wie dat niet kan, mag terugvallen op de regeling die geldt voor tijdelijke werkloosheid door corona. Zorgpersoneel dat na 1 april nog steeds niet gevaccineerd is, wordt ontslagen. Het is dus toch met de stok achter de deur nu.
• “Het kan niet zo zijn dat er nog een kleine minderheid is die zich niet heeft laten vaccineren. We geven deze daarvoor mensen tijd tot 1 april van volgend jaar. Iedereen in de zorg moet dan volledig gevaccineerd zijn”, zo stelde minister Vandenbroucke vanmorgen op Radio 1.

Om te volgen: Moet de EU de deuren openen voor de vluchtelingen in Wit-Rusland, aan de grens met de Polen? Vivaldi zegt ‘ja’, Duitsland zegt ‘neen’.

• De gemoederen lopen hoog op bij het conflict tussen de Wit-Russische dictator Aleksandr Loekasjenko en de EU-landen, in de eerste plaats Polen en Litouwen, buurlanden van Wit-Rusland. Die eerste gebruikt systematisch vluchtelingen als wapen: Loekasjenko vliegt hele ladingen Afghanen, Syriërs, Irakezen en anderen over, en brengt ze naar de EU-grens met Polen.
• Daar troepen verschillende duizenden vluchtelingen nu samen aan de grens, in erbarmelijke omstandigheden. Ze zijn levende pionnen in een vuile oorlog die Loekasjenko uitvecht met de EU, sinds die de sancties tegen zijn dictatoriaal regime hebben opgevoerd.
• De EU sloeg de afgelopen dagen terug op de manier die ze kennen: via de economische weg. Ze dreigden alle luchtvaartmaatschappijen en reisbureaus die samenwerken met de Wit-Russen om de migranten tot in Minsk en vandaar naar de grens te krijgen, zwaar te bestraffen. Onder meer Turkish Airlines, dat gebruikt werd om vluchtelingen aan te voeren, koos eieren voor haar geld. Meteen lijkt de instroom nu op te drogen.
• Maar daarmee is het lot van de duizenden aan de grens nog niet verbeterd. Over wat men daarmee moet doen is geen eensgezindheid binnen de EU. De Polen en Baltische staten willen alvast geen duimbreed toegeven aan de chantage van de Wit-Russen. De schaduw van Russisch president Vladimir Poetin, de grote vijand in Warschau, maar ook voor de Baltische staten, hangt stevig over heel het conflict.
• De Polen zijn in opperste staat van paraatheid, met het leger aan de grens met Wit-Rusland. Er wordt zelfs overwogen om het zogenaamde ‘artikel 5’ van de NAVO in te roepen: dat vraagt om solidariteit van alle lidstaten als er één lid wordt aangevallen. Maar de Polen en de Baltische staten schermen met het argument van een proxyoorlog, een de facto agressie aan hun grens.
• Hoe dan ook: de vraag of de duizenden vluchtelingen moeten toegelaten worden tot de EU speelt op. Opvallend was dat de Belgische staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) daar vrijdag een standpunt over innam: hij wil dat ze toegelaten worden tot de Europese Unie, als ze dan meteen een asielaanvraag kunnen indienen en hun dossiers snel behandeld worden. “Als er mensen, onder wie vrouwen en kinderen, bijna zitten te sterven, moet je doen wat je moet doen”, zo stelde hij aan de VRT.
• Maar de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Heiko Maas wil daar niet van weten: de migranten willen hoe dan ook niet naar Polen, maar uiteindelijk naar Duitsland: “De mensen die door de valse voorwendsels van Loekasjenko naar de grens gebracht zijn, moeten teruggebracht worden naar de herkomstlanden, ook zij moeten hun verantwoordelijkheid nemen. Niet alleen Wit-Rusland maar iedereen die op ­zulke ideeën zou kunnen komen, moeten we duidelijk maken dat de EU niet chanteerbaar is.”
• Die lijn zou ook de Duitse kanselier Angela Merkel bewandeld hebben, in een zeldzaam telefoongesprek met Loekasjenko, dat ze gisteren voerde, en vijftig minuten duurde. Daarbij drong ze sterk aan op humanitaire hulp voor de migranten die vastzitten. Maar of dat tot een doorbraak leidt is nog niet duidelijk.
• Tegelijk belde de Franse president Emmanuel Macron met de Russische president Vladimir Poetin. Macron vroeg Poetin om te zorgen voor een de-escalatie van het conflict, zo liet de Franse president achteraf verspreiden. Maar vanuit Moskou klinkt het dat de EU maar rechtstreeks met de Wit-Russen moet onderhandelen.
• Overigens heeft Rusland een grote troepenmacht samengebracht aan de grens met Oekraïne, een ander manoeuvre dat in Europa tot grote zenuwachtigheid leidt. Daarover liet Macron gisteren verstaan “dat Frankrijk niet zal aarzelen om Kiev militair bij te staan, moest het tot agressie komen”.  

Ook genoteerd: Volop coronaweek in de Wetstraat, maar Annelies Verlinden zit in de VS.

• Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) zit in Catalonië, maar keert wel morgen terug: “Hij kan zich perfect voorbereiden en inlezen, ook vanuit het buitenland”, zo klinkt het vanuit zijn entourage. Want morgen is het de traditionele hoogmis van de corona-aanpak: het Overlegcomité.
• Daar zal voor één keer geen minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) te zien zijn, toch met Frank Vandenbroucke (Vooruit) en premier Alexander De Croo (Open Vld) hét vertrouwde gezicht in de corona-aanpak. Want Verlinden zit deze week in Washington DC en New York.
• Bezoeken aan de VS gingen tot nu moeilijk: het land hield de grenzen voor de EU behoorlijk dicht, wegens Covid. Maar sinds vorige week kon het weer en reisde Verlinden dus als eerste naar de VS, “om aan te tonen hoe belangrijk de samenwerking met de Amerikaanse collega’s is”, zo fluisterden diplomaten Belga in.
• Verlinden, in een vorig leven zakenadvocaat bij DLA Piper, een groot internationaal kantoor met veel Amerikaanse klanten, ziet deze week de Secret Service, de FBI, de DEA en Fema. En er is een ontmoeting met de minister voor Binnenlandse Veiligheid, Alejandro Mayorkas, in de ploeg van Joe Biden. Overigens zal ze ook, met haar portefeuille van ‘Democratische vernieuwing’, contacten leggen over de ‘top van de democratie’ die Biden in december organiseert, een virtueel congres.
• Minister Verlinden wil de boodschap brengen “dat investeren in veiligheid en beveiliging gelijkstaat aan investeren in meer samenwerking”. Ze gaat ook naar de VN in New York, en ze gaat bloemen neerleggen aan een gedenkplaat voor het Belgische slachtoffer van een terroristische aanslag in oktober 2017.
• Zo legt ieder zijn accenten, met buitenlandse trips. Want naast Jambon in Catalonië en Verlinden in de VS, reisde Rudi Vervoort (PS), de Brusselse minister-president vorige week naar Cuba, een belangrijke bestemming blijkbaar.
• Want hoewel het nog steeds om een stevige dictatuur gaat, bracht Vervoort een officieel werkbezoek aan de Cubaanse hoofdstad Havana, in het kader van de 16de ‘Belgische Week’ die er plaatsvindt. En hij ging er “het samenwerkingsakkoord versterken tussen Brussel en Havana”. Vervoort is wel, net als Jambon, op tijd terug voor het Overlegcomité morgen.