Vanavond zit de federale regering bijeen over energie. Nadat zowat elke regeringspartij nu openlijk de plannen over een prijsverlaging op tafel heeft gelegd, moet het kernkabinet eindelijk de knopen doorhakken. Daarbij kijkt iedereen naar premier Alexander De Croo (Open Vld), want het geduld bij een aantal coalitiepartners is meer dan op: PS, Vooruit en CD&V drongen openlijk aan om “maandag (vandaag, red.) te beslissen”. De vraag is of het akkoord drastisch genoeg zal zijn om écht impact te hebben, zeker op de middenklasse. De Croo suste al opvallend de verwachtingen, de groenen leggen tegelijk een eigen pakket eisen op tafel, met openbaar vervoer en autoloze zondagen. Een zoutloos compromis dreigt zo opnieuw, zonder dat ook de kernuitstap is geregeld.

In het nieuws: Vincent Van Peteghem, de CD&V-vicepremier, noemt zeker tien keer “de middenklasse”, vanmorgen op Radio 1.

De details: De Vlaamse christendemocraten moeten en willen nu ‘hun’ maatregelen binnenhalen. Maar lukt dat?

• “Als hij de boodschap nu nog niet begrepen heeft, moet er toch echt iets niet functioneren”, zo is vanmorgen met de glimlach te horen bij de coalitiepartners, over premier De Croo. Die staat onder grote druk, in zijn zevenpartijenregering, om met een pakket ingrijpende maatregelen te komen rond energie.
• Vanavond is een vergadering van het kernkabinet gepland, waarop knopen worden doorgehakt, zo zegt ondertussen elke regeringspartij. Maar de afgelopen 24 uur stak zowat iedereen zijn of haar neus aan het venster, om druk te zetten én de eigen eisen nog eens te formuleren.
• “Langer wachten is slecht bestuur“, zo liet Conner Rousseau (Vooruit) zonder verpinken verstaan bij VTM, dat het opvallend genoeg zelf had over het “uitstelgedrag van de premier”. “De excuses zijn op. Het geduld is op en het geld van veel mensen is ook op. De mensen worden elke dag armer.”
• Een al even harde lijn werd bewandeld door de grootste regeringspartij, de PS. Op een partijcongres haalde Paul Magnette, de PS-voorzitter, hard uit: “De prijzen aan de pomp moeten maandag naar beneden. Dit is niet meer houdbaar.”
• Daarbij eisen de twee socialistische partijen al langer een onverkorte vermindering van de btw op gas naar 6 procent. Dat lijkt nog moeilijk tegen te houden door de liberalen, die bij de vorige onderhandelingen daarover in januari op de rem gingen staan.
• Maar de PS wil meer: ze mikken ook op het permanent maken van een breder sociaal tarief (dat in de coronacrisis tijdelijk was uitgebreid tot 1 miljoen gezinnen) én nog een extra tussentarief voor de ‘lagere middenklasse’. En ten slotte moet ook voor stookolie iets speciaal gedaan worden: de helft van de Waalse huishoudens stookt immers niet op gas, maar op mazout.
• Maar het zijn vreemd genoeg niet enkel de socialisten, maar ook CD&V, dat stevige forcing voert in het dossier. Vincent Van Peteghem (CD&V) heeft als minister van Financiën natuurlijk de technische uitvoering van veel maatregelen in handen, maar hij is vooral ook de mentale architect van een aanpak die anders moet voor Vivaldi.

De essentie: CD&V heeft eindelijk een punt gevonden waarop ze willen scoren: de middenklasse.

• Het is een analyse die Van Peteghem al lang voor de Oekraïne-crisis maakte: de koopkracht van vooral de middengroep staat onder druk. En Vivaldi mag dan al een centrumlinkse regering zijn, het volstaat niet langer om enkel de zwaksten te helpen, en bijvoorbeeld in te zetten op het sociaal tarief.
• Op de tijdspanne van een half jaar heeft CD&V dus een enorme bocht genomen: er is geen enkele reserve meer over het begrotingstekort of de mogelijke impact op de overheidsfinanciën. Integendeel: het is tijd voor drastische maatregelen. Terwijl Van Peteghem voor de prijzen aan de pomp bijvoorbeeld wekenlang voor een omgekeerd cliquetsysteem pleitte, ging hij vorige week nog een versnelling hoger: plots moesten alle accijnzen verlaagd worden tot het minimum dat de EU voorschrijft.
• De redenering is duidelijk: het moet voelbaar zijn deze keer, voor een zeer breed (kies)publiek. “Het gaat niet enkel om de armsten maar om de brede middenklasse. We kunnen niet niets doen, we moeten de mensen ondersteunen, een duidelijk signaal geven. Het is de middenklasse die het nodig heeft. Met de btw en met de accijnzen”, zo stelde Van Peteghem nog vanmorgen op Radio 1.
• De vraag is of Van Peteghem en zijn CD&V, door zo fel aan te dringen, deze keer wél krijgen wat ze vragen. De “middenklasse” is traditioneel evenveel een bekommernis van liberalen als van christendemocraten. Maar ook in het verleden speelde persoonlijke rivaliteit tussen de oranje vicepremier en de blauwe premier al een rol, bij het maken van deals over energie.
• Open Vld-premier De Croo liet de afgelopen dagen opnieuw een aantal keer een ander geluid horen. Hij herhaalde telkens “dat er voor een stuk kan tussengekomen worden”, maar “dat de verwachtingen realistisch moeten zijn”. Plus, hij is “de bewaker van de overheidsfinanciën op lange termijn”.
• Dat de premier dit weekend wel tijd had om naar de herdenking van de busramp in Sierre te gaan, maar niet om samen te zitten over energie, leidde weer tot irritatie bij de coalitiepartners: “Dat is goed voor de pr, maar zo ben je toch geen goede manager? Hij zou moeten werken aan de factuur van de mensen en aan de opvang van die crisis in Oekraïne. Andere ministers kunnen perfect naar Zwitserland vliegen.”

The Big Picture: Een grote deal komt vannacht hoe dan ook niet uit de Zestien.

• Komt daarbij dat ook de groenen met een verlanglijstje komen aandraven. Want zij weten wat er eind deze week zit aan de komen: de kernuitstap zal daar, meer dan vermoedelijk, toch worden teruggedraaid.
• Het gevecht daarover is al hevig aan de gang, en is zoals voorspeld, verlegd van een discussie van de twee jongste centrales openhouden, naar de vraag of ook nog andere centrales van de huidige zeven openblijven.
• Dit weekend pleitte Bart De Wever (N-VA) nog voor “zoveel mogelijk kerncentrales openhouden, dus niet alleen de jongste twee”. “Dat is ook wat het Internationaal Energieagentschap zegt. De oudste twee zijn wellicht versleten, maar, indien veilig, moeten de vijf anderen wel openblijven. Jezelf nog meer afhankelijk maken van gas, zou heel dom zijn. Wie dat nog niet begrepen heeft, krijgt van mij een lidkaart van Groen.”
• Ook de MR, die De Wever “mijn Franstalige woordvoerder” noemde (“hij is gratis, maar helaas ook onvoorspelbaar”), zit helemaal op die lijn: Georges-Louis Bouchez (MR) gaat nu all in, als het over de kerncentrales gaat. Al pleitte hij er eerder voor om Doel 3 en Tihange 2, de zogenaamde scheurtjesreactoren, te sluiten, en de rest open te houden.
• Zowat iedereen geeft aan dat die beslissing over de kerncentrales hoe dan ook nu nog niet valt, “we zitten niet in een fase om zaken nu aan elkaar te koppelen“, zo stelde Van Peteghem daarover.
• De groenen willen dus een andere ruil, bij de eis om onder meer de accijnzen op brandstoffen te verlagen. Want: het prijskaartje van wat Van Peteghem vooropstelt, is wel stevig.
• In La Libre geeft zijn kabinet zelf toe dat het om 5,5 miljoen euro per dag zou gaan, als de federale overheid tijdelijk de accijnzen op een minimum zet. “Dat is twee miljard per jaar. Een enorme subsidie voor fossiele brandstoffen, geen toekomstgerichte steun dus”, zo stelde Petra De Sutter, de groene vicepremier in De Zevende Dag.
• En ook Vooruit heeft moeite met zo’n heftige ingreep: veel liever zien de groenen en socialisten dat er toch ook maatregelen genomen worden om het openbaar vervoer goedkoper te maken. Waar de groenen zelf al langer mee schermen: de btw op warmtepompen en zonnepanelen naar beneden halen.
• Daarnaast komen er ook meer symbolische maatregelen in het vizier: de snelheid op de autostrades tijdelijk verlagen naar 110 kilometer per uur, of zelfs opnieuw, zoals in de jaren ’70, naar heuse, algemene autoloze zondagen. Dat laatste zou dan, na de coronacrisis, opnieuw een drastische inperking van de bewegingsvrijheid zijn, zij het tijdelijk: de reacties op sociale media waren al behoorlijk heftig.
• Maar tegelijk heeft Vivaldi misschien wel maatregelen nodig die opnieuw een klein beetje een groen kleurtje aan het geheel geven: de dossiers mogen dan officieel niet gekoppeld zijn, later deze week moet een enorm bittere pil geslikt worden door Ecolo en Groen, als de kerncentrales effectief open blijven.
• De grote vraag blijft natuurlijk of er met al die ambities en eisen, en tegelijk een overheidskas die al erg krap zat voor de crisis, veel mogelijk zal zijn. Opnieuw dreigt tegelijk een eerder teleurstellend resultaat, als de ingrepen te weinig concreet blijken, ten opzichte van de enorme reële prijsstijgingen. Dan lijkt de aanpak van zowel de Waalse, Brusselse als Vlaamse regering politiek iets handiger: zij steken zich voorlopig weg en blijven heel stil. Wie geen verwachtingen schept in politiek, kan ook niet afgerekend worden op het maar mager inlossen van beloftes of grote woorden.

Ongezien: De EU komt met nieuwe cijfers over de vluchtelingenstroom. Polen raakt overspoeld.

• In totaal hebben nu 2,7 miljoen Oekraïners de oorlog in hun land ontvlucht. Het is Polen dat het leeuwendeel opvangt: er zijn nu in totaal 1.658.389 vluchtelingen uit Oekraïne daar. Het water staat de Polen zo aan de lippen: in de hoofdstad Warschau is nu 10 procent van de bewoners een vluchteling. De vraag is hoe lang zij de situatie nog aankunnen.
• In Roemenië zitten ondertussen ook al 627.355 vluchtelingen. Zij zijn de tweede grootste opvangplaats. Daarnaast volgen buurlanden Hongarije met 233.752 en Slovakije met 197.870. Opvallend is dat er al bijna 100.000 Oekraïners in Bulgarije toekwamen, maar daarvan is al een derde weer weg: het zou best kunnen dat straks dus meer volk doorreist naar West-Europa.
• Duitsland is daar voorlopig de grootste opvanger, met 135.000 Oekraïners. Oostenrijk heeft al 81.000 vluchtelingen plek geboden, Italië zo’n 37.000. Elke dag komen er nog 125.000 vluchtelingen bij uit Oekraïne, in de EU, volgens de cijfers van de laatste dagen.
• Voor België staat de teller nu op 6.048 geregistreerde vluchtelingen, en er zitten er 2.059 in de opvang. De rest zit dus voorlopig bij familie, vrienden of kennissen thuis. Een pak van die mensen heeft zich dus ook niet gemeld via het officiële systeem van #plekvrij. De kans is dus vrij groot dat het werkelijke cijfer nog veel hoger is dan de 6.048 officieel aangemelde vluchtelingen uit Oekraïne.

De politieke vraag: Dit weekend legde Theo Francken (N-VA) het idee op tafel om het statuut aan te passen, en hen geen leefloon meer te geven.

• De federale regering stelde vlak bij het begin van de vluchtelingencrisis voor om de EU te vragen een oude, speciale vluchtelingenrichtlijn voor het eerst af te kondigen: zo zouden meteen alle Oekraïners tijdelijk dat statuut krijgen, zonder dat ze een asielprocedure moeten doorlopen.
• Heel de EU stemde in, maar dat heeft zware gevolgen: meteen kunnen de Oekraïners dus beroep doen op de sociale systemen die voor alle burgers gelden. In België, Nederland, Duitsland of de Scandinavische zijn die het meest royaal: er is bij ons een leefloon, gratis onderwijs en gezondheidszorg, kinderbijslag en begeleiding naar de arbeidsmarkt.
• De N-VA maakt zich grote zorgen over de belasting op het hele sociale systeem daardoor: het maakt dat de Oekraïners makkelijk de huurmarkt op kunnen gaan. Theo Francken (N-VA) kwam dit weekend dus met een alternatief voorstel: “De invoering van een nieuwe verblijfskaart: de T-kaart voor tijdelijk ontheemden. Geen A-kaart en geen leefloon. Wel bed, bad, brood, begeleiding en beperkt weekgeld. De richtlijn voor tijdelijk ontheemden staat dit perfect toe”, zo stelde hij.
• Daarmee zou België dus de rechten van Oekraïners toch inperken. De vraag is of dat praktisch kan: de EU-richtlijn geldt in heel Europa. En politiek gezien lijkt het erg onwaarschijnlijk dat de Vivaldi-regering nu plots haar kar zou draaien, waarin ze de Oekraïners met open armen te ontvangt.
• En bovendien: als dat statuut al zou aangepast worden, indien bijvoorbeeld ook de socialisten en groenen akkoord gaan, dan zouden er de facto wel Oekraïense vluchtelingen zijn, die hier al zijn toegekomen, die alle rechten hebben, en nieuwkomers uit Oekraïne, die die rechten dan niet hebben.

Op de agenda: De Vlaamse regering timmert verder aan de opvangdorpen.

• De Vlaamse regering heeft haar ‘wir schaffen das’-moment gevonden, zo lijkt, met viceminister-president Bart Somers op kop. De Open Vld’er leidt het initiatief om zo snel mogelijk een aantal opvangdorpen in elkaar te steken. “Wij hebben een morele, politieke en maatschappelijke verantwoordelijkheid. De mannen van die gevluchte vrouwen zijn aan het front voor het vrije Westen aan het vechten”, zo gebruikte hij in De Zevende Dag de grote woorden.
• Bedoeling is dat vanmorgen verder de knopen worden doorgehakt over waar de dorpen komen. Verder moet er dan ook heel wat aangepast worden qua nutsvoorzieningen: de gouverneurs zouden daarbij een rol krijgen. Zij worden betrokken bij de taskforce van de Vlaamse regering: ze lijsten elk voor hun provincie op waar er nu al plekken zijn die kunnen gebruikt worden.
• Opvallend ondertussen: nu al duikt Jeroen Windey op, als de nieuwe ‘held’ in het verhaal, een beetje vergelijkbaar met Pedro Facon die als coronacommissaris een profiel kreeg in de nationale media. In Het Nieuwsblad wordt het hoofd van de taskforce immers opgevoerd als “de geknipte man”. Windey heeft een N-VA-stempel, maar hij is volgens de krant “geen tafelspringer”. Vraag is of hij de enorme uitdagingen tot een goed einde kan brengen.
• Vanmiddag communiceert de Vlaamse regering in elk geval over wat ze beslist: de vraag is of de grote woorden dan ook daar alweer aanwezig zullen zijn, in de communicatie.