Blije gezichten, alweer, bij Vivaldi: voor de derde keer grijpt de federale regering naar een pakket maatregelen om de energiefacturen te dempen. Zo tikt de rekening aan tot 3 miljard euro, over drie rondes. Daarbij presenteert iedereen van de coalitie zich als winnaar. Zeker het verlengen van, alweer, het sociaal tarief én de tijdelijke werkloosheid, zijn ondertussen sluipende overwinningen van de PS. Maar het echte werk komt nog: vrijdag ligt de kernuitstap dan eindelijk op tafel. Zowat elke regeringsbron gaat ervan uit dat de centrales openblijven. Maar Groen en Ecolo willen hun gezicht redden, met een “groene catalogus” aan tegeneisen, zo is in de coulissen te horen. De nota van minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) werd gisteren zelfs niet besproken. “Het wordt pittig”, belooft men bij Groen. “Iedereen mag op tafel leggen wat hij wil”, zo reageert men laconiek bij de rest van de coalitie.

In het nieuws: “Dit zijn noodzakelijke maatregelen, nu op de korte termijn, omdat de prijs aan de pomp, op de factuur, ondraaglijk wordt”, zo stelde premier Alexander De Croo (Open Vld) vanmorgen op zijn persconferentie.

De details: In de wandelgangen houdt iedereen nu de adem in over de kernuitstap. Die wordt vrijdag besproken en zal dus “pittig” worden, zo beloven de groenen.

• “U weet, zoals iedereen ondertussen wel, dat die beslissing voor vrijdag is.” Premier De Croo gaf, met een aantal ministers naast hem wat gniffelend, zwierig geen enkel inhoudelijk antwoord op de vraag wat de discussie over de kernuitstap nu moet brengen.
• Ook op de vraag “of er dan een uitbater voorhanden is“, met andere woorden, hoe het staat in de onderhandelingen met Engie, de eigenaar van de kerncentrales, wilde De Croo niet veel zeggen. “Dat zijn hypothetische vragen, wij houden gesprekken met alle actoren in de energiemarkt.”
• Maar zo is de toon meteen gezet: maandagavond was het makkelijke werk, het uitdelen van centen op korte termijn. Want de torenhoge prijzen leveren om te beginnen gewoon een enorme extra stroom inkomsten op: 1,1 miljard euro. Vivaldi besliste die terug uit te geven, met nog eens 200 miljoen extra uitgaven erbovenop.
• Zo komt alvast de begrotingscontrole, later deze maand gepland, niet dramatisch onder druk door het energieverhaal. Vivaldi gaf in totaal al bijna 3 miljard uit (er waren in oktober én in januari al eerder soortgelijke beslissingsmomenten) maar daar staan enorme meerinkomsten tegenover.
• Overigens belooft die begroting wel dramatisch te worden: de economie groeit veel minder snel dan verwacht, door de oorlog in Oekraïne. Ook 2022 dreigt zo een verloren jaar te worden voor de overheidsfinanciën, na de krater van corona. Tegelijk is de kans dat men vanuit Europa met de stok zwaait, ook nihil geworden: de Maastrichtnormen, met een begrotingstekort van 3 procent, lijken nog slechts een verre droom.

De sfeer: Optimisme troef bij Vivaldi. Voor de schermen toch.

• “Soms heb je het gevoel dat er geen einde aan de crisissen komt. Maar net zoals tijdens de Covid-periode komt deze regering met maatregelen, die ervoor zorgen dat we ons hier door kunnen slaan”, zo presenteerde premier De Croo zijn akkoord met de nodige flair.
• “Op korte termijn halen we de last van de schouders van de gezinnen. Nu moeten we ook vooral voor de toekomst beslissingen nemen. Het licht blijft branden, de prijzen mogen niet meer de pan uit swingen, en de komende dagen en weken zullen we nog meer inspanningen doen”, zo stelde Vincent Van Peteghem, de CD&V-vicepremier, die zich flink geprofileerd had de afgelopen dagen op de verlaging van de btw en de accijnzen op brandstoffen.
• “Dit is maar een pijnstiller, die niets doet aan onze afhankelijkheid op vlak van energie”, waarschuwde minister van Van der Straeten meteen. “Daarom werken we in parallel aan een pakket maatregelen, om de afhankelijkheid van vervuilende brandstoffen te verminderen.”

The Big Picture: Vrijdag volgt de echte clash.

• Dat Van der Straeten al vooruitblikte naar de “afhankelijkheid van gas, olie en uranium”, is geen toeval. De groene minister had gisteren al een hele lijst maatregelen klaar om te gaan ingrijpen, om nog meer voor groene energie te kiezen, weg van de “afhankelijkheid”, een lijvige nota.
• “Die nota van Groen is niet eens op tafel gekomen“, zo bevestigen meerdere regeringsbronnen: de premier wilde de discussie splitsen, net als een pak coalitiepartners.
• Zo ontstaat meteen de indruk bij zowat alle coalitiepartners dat vrijdag een prijs moet worden betaald: een compensatie voor Groen en Ecolo, om de enorme bocht van de kernuitstap te kunnen doorslikken. In ruil moet Vivaldi een heel pakket groene accenten leggen.
• De parallel met Duitsland is niet moeilijk te zien: daar draaiden de groenen de kernuitstap zo goed als terug, en kwamen er in dezelfde periode voor liefst 60 miljard aan groene maatregelen, in een klimaatfonds, op tafel in de paars-groene ploeg van Olaf Scholz.
• Want zowat alle regeringsbronnen zijn het erover eens dat Doel 4 en Tihange 3 open blijven: dat was al langer duidelijk. “De groenen zwaaien nu met die nota. Maar dat is meer een groene catalogus, een verlanglijstje dat enorm is”, zo is bij een vicepremier te horen.
• “Het is inderdaad stevig. De warmtepompen, dat is maar een halve zin bijvoorbeeld, in een nota van vijf pagina’s. Wij gaan vrijdag toch op tafel kloppen, dat wordt pittig“, zo luidt het in kringen rond Van der Straeten.
• De vraag is of die methode van ontkoppelen, waarbij nu al voor veel partijen lekkers is uitgedeeld, zo verstandig was voor de groenen. Want op de eisenbundel van groen wordt nu al laconiek gereageerd: “Iedereen mag op tafel leggen wat hij of zij wil“, zo stelde een vicepremier met de knipoog.
• “Ik moet hier toch heel goed zoeken naar de winst van de groenen, na gisterenavond. De 13 miljoen euro voor de NMBS? Daar hebben de socialisten ook voor gevochten hé”, zo stelt een andere regeringsbron. Men wijst erop dat “na de uitspraken van Ecolo-voorzitter Jean-Marc Nollet”, men eigenlijk al niet meer terug kan bij de groenen. “Dan geef je de onderhandelingen eigenlijk al uit handen.”

Opvallend om vast te stellen: De coronamethode blijft in zwang bij Vivaldi.

• De oefening om uiteindelijk de meerinkomsten te herverdelen, en een paar maatregelen te nemen, was maandagavond om 23.00 uur al afgelopen: uitzonderlijk vroeg voor Vivaldi, waar dat soort discussies meestal nachtwerk wordt. Zeker nadat elke regeringspartij de afgelopen weken haar verlanglijstjes presenteerde, leek het een opbod te worden.
• Maar dat leek ongegrond: zowat iedereen kreeg iets, waarbij de methode begint te lijken op die van tijdens de coronacrisis. De sociaal-economische tegenstellingen zijn weg, en elk krijgt zijn pakketje maatregelen erdoor.
• Dat gaat dan telkens in schijfjes. Er zijn namelijk rond energie een paar grote sociaal-economische maatregelen ontwikkeld, die nu telkens ’tijdelijk’ herhaald worden. Zo worden stilzwijgend sociale rechten uitgebreid, zonder dat er veel discussie over is. “U hebt dat goed gezien”, lacht men bij de PS, als er naar gevraagd wordt.
• Het uitgebreid sociaal tarief, dat toch geldt voor bijna 1 miljoen gezinnen, wordt weer verlengd. Het gaat hier om forse bedragen: de groenen rekenden uit dat het per gezin dat ervan geniet om 2.230 euro per jaar gaat. De maatregel tot september kost opnieuw zo’n kleine 100 miljoen euro.
• En ook de sociale partners hebben het licht gezien: alweer werd de tijdelijke werkloosheid, een gunstig systeem voor bedrijven in moeilijkheden, en zeker voor hun werknemers, nog maar eens verlengd. Deze keer is dat voor een nieuwe ‘force majeur’, zo omschreef PS-vicepremier Pierre-Yves Dermagne (PS) het: de energie. “Ze zal tot juni verlengd worden, een nieuwe vraag, om bedrijven te begeleiden, en de impact van de crisis zo laag mogelijk te houden”, zo stelde die.
• Daarbij ontpopte de MR zich alweer als een eerder klassieke lobbyist, dan een zuiver liberale partij, die niet staat te springen voor de uitbreiding van werkloosheidssystemen. “Ook de fabrieken die frieten produceren, en zo zijn er veel, zullen hun productie moeten aanpassen. Dat moeten we dus opvangen. Dit is een echt probleem”, zo stelde David Clarinval, de MR-minister van Middenstand.

Om mee te nemen: Is wat vandaag “tijdelijk is”, straks “permanent”?

• Overigens is het maar de vraag wat men straks met de btw op elektriciteit en vooral gas zal doen: beiden werden nu verlaagd naar 6 procent, tot eind september 2022. Dat kost meteen 297,6 miljoen voor de stroom en 384 miljoen voor gas. “Maar met de winter dan voor de deur, in het najaar van 2022, gaat Vivaldi dan plots terug dat tarief opnieuw verhogen?“, zo stelt men nu al de vraag scherp bij de socialisten. Daar is de aanpak duidelijk: wat nu tijdelijk is, kan straks wel misschien permanent worden.
• Dezelfde bedenking voor de accijnzen op diesel en benzine. Daar is afgesproken dat die nu verlaagd worden met 0,175 euro per liter: minder dan CD&V’er Van Peteghem vroeg, maar toch substantieel: een tank van 60 liter kost straks 10,5 euro minder. Vanaf 1,7 euro per liter treedt een cliquetsysteem in werking. Dat betekent dat de accijnzen vanaf dat prijsniveau weer stijgen. Ook te herbekijken in september.
• En bij alle maatregelen geldt dat lang sprake was van “slimme heffingen”, groene ingrepen in de fiscaliteit: grote gebruikers en zware vervuilers zouden meer belast worden. Maar dat is maandagavond ook allemaal verdampt: niet bepaald waar de groenen voor de aanvang van Vivaldi van droomden.
• Overigens nog een ‘winst’, specifiek voor de PS gisteren: de stookolie. Daarvoor komt een cheque van 200 euro, voor elk adres met een stookolieketel. 52 procent van de Waalse gezinnen verwarmt immers met stookolie, terwijl in Vlaanderen net meer dan 70 procent op gas verwarmt. Dat kost nog eens 210 miljoen euro in totaal.
• Door N-VA werd dat meteen communautair uitgerekend: “In Wallonië krijgt de meerderheid dus een mazoutcheque van 200 euro, terwijl de meerderheid van de Vlamingen via hun aardgas slechts een tijdelijke btw-verlaging van 55 euro krijgt die men later via loonindexatie moet terugbetalen. Zitten er eigenlijk nog Vlamingen aan de federale onderhandelingstafel?”, zo sneerde Bart De Wever (N-VA) vanmorgen.

Ook opgetekend: De Croo zet fors in op een Europese aanpak van gasprijzen.

• Samen met de aankondigingen rond de btw en de accijnzen, zette premier De Croo een stevig pleidooi op over het Europees aanpakken van de gasprijzen. Daarbij week hij wat af van zijn liberale geloofsbelijdenis: “De vrije markt is het beste systeem, dat geloof ik nog altijd. Maar als de vrije markt de Far West wordt, moeten we ingrijpen”, zo stelde hij.
• “De groothandelsprijzen van gas zijn totaal irrationeel, dat is alsof er schaarste zou zijn, of zou komen, maar die is er niet. Ik heb dat in Versailles op de EU-top op tafel gelegd, dat dit gereguleerd moet worden. Ik heb veel bijval gekregen en de Europese Commissie gaat hier nu op werken. Wij verwachten tegen volgende week concrete plannen”, zo duidde De Croo.
• Daarbij verwacht hij dat er drie zaken vanuit de Commissie gaan komen:
  • De superwinsten, of zogenaamde ‘overwinsten’ van de energiereuzen moeten kunnen worden afgeroomd.
  • De EU zou groepsaankopen kunnen organiseren, “zoals ze destijds met de coronavaccins met de farmasector gedaan heeft”.
  • En er zou een plafond op de prijzen van gas kunnen komen, voor Europa.
• Van der Straeten onderstreepte tegelijk dat zij “datzelfde voorstel eerst op de raad van de Europese energieministers had gelegd”, en “dat er veel bijval was”. Maar het is de premier duidelijk menens: “Tegen volgende week zal de Europese Commissie met oplossingen komen, die naar de kern gaan. Dat moet een structurele oplossing zijn op Europees niveau. Dat pakt het probleem bij de wortel aan.”
• Tegelijk is er scepticisme, ook binnen zijn eigen regering. “We moeten toch voorzichtig zijn. We moeten ook een goed beeld hebben op de mogelijke averechtse effecten van zo’n maatregel”, zo temperde een vicepremier de verwachtingen.
• “Als Europa zegt niet langer te willen betalen, riskeer je dat verkopers minder gas in Europa aanbieden en zoeken naar alternatieven buiten Europa. De gasprijs is niet alleen hoog in Europa“, zo stelde Energie-econoom Johan Albrecht vorige week in De Tijd.

In de kijker: De premiers van Polen, Tsjechië en Slovenië zitten in Kiev vandaag.

• Hoe ze de veiligheid van hun regeringsleiders verzekeren, is een raadsel: maar de eerste ministers van Polen, Mateusz Morawiecki, van Tsjechië, Petr Fiala en van Slovenië, Janez Jansa, gaan vandaag naar het hart van oorlogsgebied. Ze gaan immers in het door het Russische leger omsingelde Kiev een bezoek brengen aan de Oekraïense president Volodymyr Zelensky en minister-president Denys Shmyhal.
• Het bezoek geldt als een enorme foto-opportuniteit, en een heel symbolisch moment: het (oosten van) Europa laat Oekraïne niet los. Integendeel. Ze staan straks fysiek letterlijk aan het front, bij de Oekraïense president die weigert om zijn hoofdstad en zijn land te verlaten.
• Polen belooft tegelijk verder zijn buurland te steunen: nu al wordt meer dan een miljoen vluchtelingen opgevangen over de grens, in Warschau en alle grote steden zijn de gebouwen overvol.
• Het trio komt als vertegenwoordigers van de Europese Raad, het hoogste orgaan van regeringsleiders binnen de EU. De boodschap van steun vanuit de EU is zeer duidelijk: “Dit is een teken van de onconditionele steun, over de onafhankelijkheid en de soevereiniteit van de EU ten opzichte van Oekraïne”, zo stellen ze.  
• Overigens komt ook de Amerikaanse president Joe Biden binnenkort naar Europa. Hij zou volgende week in Brussel zijn, om op woensdag een top te houden met alle NAVO-lidstaten. Biden zou dan ook naar Polen doorreizen om daar zijn steun uit te spreken.

Genoteerd: De Vlaamse regering besliste al over energie.

• In de marge van een persconferentie over de opvang van de vluchtelingen, kondigde de Vlaamse regering meteen ook een pakket maatregelen aan om de energiecrisis het hoofd te bieden. Minister van Energie Zuhal Demir (N-VA), mocht daarmee uitpakken.
• Deze keer trekt de Vlaamse ploeg 218 miljoen euro extra uit. Tegenover de 3 miljard van Vivaldi staat dit jaar een budget voor energiemaatregelen van 658 miljoen euro op Vlaams niveau: daar heeft men alle moeite gedaan om niet te veel dat dossier naar zich te trekken. Net als de Waalse en Brusselse regering overigens: men laat de federale ploeg de druk vangen.
  • De algemene ambities voor hernieuwbare energie gaan omhoog: in plaats van 108 megawatt als doel, wordt dat 150 voor windenergie. En zonne-energie gaat van 300 megawatt naar 450 megawatt.
• Wat is er dan wel concreet voor de burger?
  • Er komen hogere verbouwingspremies. Gezinnen met een hoger inkomen krijgen 35 procent van hun renovatiekosten terug, met een plafond van 17.500 euro. Gezinnen met een laag inkomen, krijgen de helft terug. Dat zou tot 61 procent van alle Vlamingen moeten dekken.
  • Er komen goedkope leningen tot 50.000 euro over maximaal 25 jaar om te verbouwen.
  • Warmtepompen krijgen een premie tot 2.000 euro, lucht-waterwarmtepompen zelfs 3.000 euro.
  • De steun voor zonnepanelen tot 1.500 euro wordt verlengd tot eind dit jaar.

Om te volgen: Extreemrechts stelt de koers over Oekraïense vluchtelingen bij: “beter opvang in de buurlanden”.

• Vlaams Belang zit al dagen samen met andere extreemrechtse partijen in Europa, met een interessante vraag: in hoeverre staat de partij nu open voor “nieuwkomers”, voor vluchtelingen vanuit Europa?
• Tot nu toe waren ze zeer voorzichtig, de banden tussen een aantal partijleden zoals Filip Dewinter met Rusland in gedachten. Ook voor Vlaams Belang waren de Oekraïners welkom. Maar nu klinkt het toch al een beetje anders.
• Vanmorgen op Radio 1 had voorzitter Tom Van Grieken het over “haalbaarheid en betaalbaarheid”: “We moeten ons steentje bijdragen, maar we vrezen voor de betaalbaarheid.”
• Daarbij wees hij erop dat de “nooddorpen toch al heel permanent dreigen te worden”. Hij wil dat liever niet. Hij pleitte voor een “financiële deal met Hongarije en Roemenië” om daar de Oekraïners op te vangen: “de meeste vluchtelingen willen daar blijven”.
• Daarnaast blijft er de opdeling tussen Oekraïners en andere vluchtelingen: Van Grieken wil “een tijdelijke opschorting van het asielrecht”. Dat kan in “uitzonderlijke tijden”, zo stelt hij.
• Overigens zet hij zich net zoals N-VA ook op de lijn dat er best geen OCMW-steun aan de Oekraïners moet gegeven worden. “Enkel bed, bad en brood. We kunnen niet iedereen helpen.” Maar tegelijk blijft de lijn dat er “een groter draagvlak onder de bevolking is om inspanningen te leveren voor een broedervolk”.