Een van ’s werelds beroemdste runenstenen zou door Vikingen opgericht zijn uit angst voor een herhaling van een koude klimaatcrisis in Scandinavië, blijkt uit een nieuwe studie.
De angst voor een klimaatcrisis mag dan wel brandend actueel zijn, Vikings maakten zich duizenden jaren geleden ook al druk over de verwoesting die klimaatverandering teweeg brengt. Dat ontdekten vier Zweedse onderzoekers die de inscripties van een oude runensteen bestudeerden deze week.
De Rök-steen werd opgetrokken in de negende eeuw bij het Vättermeer in Zweden en draagt de langste runeninscriptie ter wereld. Meer dan 700 runen, oftewel Oudgermaanse schrifttekens, bedekken de vijf zijden van de steen.
Er wordt algemeen aangenomen dat de steen is opgericht als gedenkteken voor een dode zoon. Maar omdat sommige delen ontbreken en de runensteen verschillende schrijfvormen bevat, bleef de exacte betekenis van de tekst een raadsel voor wetenschappers. Tot deze week.
‘Catastrofale crisis’
Onderzoekers van drie Zweedse universiteiten vermoeden nu dat de inscripties een verwijzing bevatten naar een nieuwe periode van extreme winter. De persoon die de steen maakte zou de dood van het kind in breder perspectief hebben willen plaatsen, zo stellen de wetenschappers.
‘Het opschrift gaat over de angst veroorzaakt door de dood van een zoon en de angst voor een nieuwe klimaatcrisis vergelijkbaar met de catastrofale crisis na 536 n.C.’, schreven de ze in het vakblad International Journal of Runic Studies.
De ‘catastrofale crisis’ waarnaar de onderzoekers verwijzen, zou in de zesde eeuw hebben plaatsgevonden. Een reeks vulkaanuitbarstingen zou toen het klimaat dramatisch hebben beïnvloed met extreem lage temperaturen en verwoeste gewassen – met hongersnood en massale uitsterving tot gevolg.
Helft van de bevolking uitgeroeid
‘[Het jaar 536] was het begin van een van de slechtste periodes om te leven, zo niet het slechtste jaar’, zei Michael McCormick, historicus aan de universiteit van Harvard, aan Science.
Naar schatting zou de totale bevolking van het Scandinavische schiereiland toen met minstens 50 procent zijn afgenomen. De Zweedse experts wijzen er nu op, aan de hand van de inscripties op de Rök-steen, dat de herinnering aan die vreselijke gebeurtenissen mogelijk de mythologie heeft beïnvloed. De angst voor een nieuwe klimaatcrisis blijkt uit de onheilspellende berichten waarmee de runensteen bekorven is.
‘Een krachtige zonnestorm kleurde de hemel in dramatische tinten rood, de oogstopbrengsten leden aan een extreem koude zomer en later vond een zonsverduistering plaats vlak na zonsopgang’, zei Bo Gräslund, professor archeologie aan de universiteit van Uppsala, die een van de ontcijferde runenverzen voordroeg.
‘Slechts een van deze gebeurtenissen zou al voldoende zijn geweest om de angst voor een andere Fimbulwinter te kweken, voegde hij eraan toe, verwijzend naar een winter in de Noorse mythologie waarin een vreselijke koude en duisternis drie jaar lang over de aarde heersen.
