Wijnexpert Frank Van der Auwera laat z’n, eigengereide, licht schijnen over de wijnactualiteit

Een weerkerend fenomeen dat haast cyclisch verloopt: na enkele oogstjaren met een hoerastemming, klimmende prijzen, stijgende opbrengsten en analisten die het hebben over ‘de vraag overtreft het aanbod’, klinkt 3 à 5 jaar later vaak de omgekeerde boodschap. De business bibbert dan en de codewoorden zijn saturatie, overschotten, dumping en discounts. Maar deze keer, terwijl de oogstcampagne 2020 reeds in veel regio’s aan de gang is en in de zuidelijke hemisfeer al is afgerond, blijkt de teneur wel somber: de vaten en tanks zullen straks propvol steken. 

Terwijl het optimisme over de kwaliteit van de oogst 2020 meestal vrij groot is, zit de handel wel met de handen in het haar wat de kwantiteit betreft. Want zeker bij de grootmachten Frankrijk, Spanje en Italië drijven er nog miljoenen liters wijn in stock en financiert de overheid er zelfs de distillatie van wijn tot industriële alcohol. 

Veel wijnbouwers hebben trouwens al eerder dit jaar zelf ingegrepen om hun opbrengsten enigszins te beperken, onder andere door soms voor het eerst een ‘groene oogst’ toe te passen, in casu het uitdunnen van de potentiële oogst zodat er ook minder fruit wordt voortgebracht. Met zo’n groene oogst snoeit de wijnbouwer natuurlijk letterlijk in zijn/haar financieel rendement.

Het wekenlange getouwtrek rond de maximumopbrengst in Champagne (uiteindelijk vastgeprikt op 8.000 kilogram per hectare) waardoor de jaarproductie een flink stuk onder de 300 miljoen flessen-drempel valt – nochtans altijd een soort heilige graal in de streek –, illustreert ook hoe alle betrokken partijen voelen dat het ditmaal menens is. 

Dezelfde geluiden in Italië, waar de overheid zelfs premiumdomeinen die hun opbrengsten inperken financieel wil compenseren. Volgens Reuters zou er in een topappellatie als Brunello di Montalcino voor deze oogst zelfs een akkoord bestaan dat de potentiële output vrijwillig met maar liefst 12,5% terugschroeft. Want de stocks blijven in veel appellaties maar groeien, zelfs bij bepaalde kwaliteitswijnen. In Chianti Classico bijvoorbeeld stimuleert het Consorzio zelfs een vorm van ‘cellar sharing’, namelijk om ruimte aan collega-wijnmakers te geven die met overschotten geconfronteerd worden en het volume straks niet zelf meer kunnen stockeren. 

In 2007 en 2008 ging men ver boven de magische drempel van 300 miljoen verkochte flessen champagne, terwijl men heden ten dage al blij is als men straks 210 miljoen stuks haalt

Idem in Spanje trouwens, waar men pronostikeert dat de nieuwe oogst makkelijk 14% groter zal worden dan de oogst 2019. De overheid zwaait er al heel de zomer met een noodhulppakket van in totaal 92 miljoen euro, waarvan zeker 10 miljoen euro zou gebruikt worden om wijnmakers die hun oogstvolume beperken enigszins te compenseren.   

L’histoire se repète

Die businesscyclussen die warm en koud blazen (‘te veel wijn’ versus ‘te weinig wijn’) worden niet zozeer door de kwaliteitssequentie van de oogsten bepaald – alhoewel: een set matige oogsten achter elkaar verkoopt slechter en zorgt voor marktonrust –, maar vooral door macro-economische factoren. Duidelijk werd dat bij de krediet- of bankencrisis die in de zomer van 2007 ontstond, maar pas najaar 2008 echt als een zweer openbarstte, waarna minstens drie economisch zeer moeilijke jaren volgden. 

Ik neem opnieuw Champagne als illustratie. Het kan namelijk snel verkeren, zelfs bij een lang zo onaantastbare feestappellatie. Voorjaar 2008 leden veel merkchampagnes immers aan het dikkeneksyndroom. De verkopen swingden toen de pan uit: in 2007 gingen er 338.796.703 flessen de deur uit, in 2008 zelfs nog 322.637.259 stuks, dus nog ver boven de magische drempel van 300 miljoen flessen, terwijl men heden ten dage al blij is als men straks 210 miljoen stuks haalt.

Toen openden zich immers, naast de traditionele afnemers, quasi-permanent nieuwe dorstige markten (Rusland, China, Brazilië, …), en iedereen die ik toen bij deze maisons de champagne sprak, had het daarom over ‘noodzakelijke prijsverhogingen wegens de te grote vraag’, stijgingen met 10 tot 15%.

Maar najaar 2008 sloeg de financiële crisis pas écht toe en zagen we plots een totaal ander marktbeeld- en besef.

De periode daarna stapelden de stocks zich op, gingen vooral de champagnecoöperatieven op grote schaal ‘braderen’ – waardoor er in onze supermarkten zelfs plots Champagne onder de 10 euro te koop was – en ook de merkchampagnes volgden deze macabere dans, met kortingformules zoals 2 kopen 1 gratis. Pas eind 2011-begin 2012 herstelde deze bubbelmarkt zich.  

Vooral Europese overschotten

Maar anno 2020 is de wijnmarkt in vele andere bedjes ziek. Waarom lijkt de situatie nu ‘dramatischer’ of op zijn minst ‘onzekerder’ voor de wijnbusiness, zelfs al kunnen de statistieken de komende maanden nog bijgewerkt worden?

1. Het coronavirus

Covid-19 heeft ditmaal voor een wereldwijde crisis gezorgd, waarbij vrijwel geen enkele economie of sector geheel ongeschonden bleef. Waar in andere crisisperiodes er altijd wel ‘nieuwe’ markten klaarstonden om als substituut voor afkalvende markten te fungeren, zit iedereen nu in hetzelfde zwalpende bootje.

2. Grote onevenwichten

Voorlopige prognoses van, onder andere, het IWSR berekenden dat de globale wijnconsumptie in 2020 met 13% zou krimpen tot 21,2 miljard liter. Aangezien parallel hiermee het aanbod dit jaar 26,7 miljard liter kan bedragen, betekent dit dat de kloof tussen vraag en aanbod tot ongeveer 5,5 miljard liter kan oplopen. Een van de grootste ‘onevenwichten’ van de voorbije 10 jaar.

3. Wijnconsumptie krimpt

Dat de consumptie daalt, hangt natuurlijk samen met een hele reeks variabelen. De horeca en het toerisme zijn twee sectoren die normaliter enthousiaste wijnverbruikers zijn, maar die in 2020 zware klappen hebben geïncasseerd, wat zich weerspiegelt in veel minder wijnbestellingen.

Maar ook los van de pandemie spelen veel overheden een remmende rol, via verscherpte wegcontroles. Voeg daarbij een steeds sterker wordende antialcohollobby én het feit dat toch veel mensen uit gezondheidsmotieven hun wijnconsumptie beperken, en de verklaring voor deze krimp wordt overduidelijk. 

4. Meer spelers en betere kennis

Tenslotte spelen ook ‘wijntechnische’ redenen een rol. Niet alleen zijn er de voorbije 10 à 15 jaar steeds meer spelers (landen, streken, appellaties) op de wereldmarkt actief die allemaal een deel van dezelfde marktkoek willen – denk alleen maar aan Oost-Europa – , maar bovendien zijn écht totaal mislukte oogsten nagenoeg verdwenen.

Waar in vorige generaties makkelijk 1 op de 3 jaargangen kwalitatief of kwantitatief compleet de mist inging, is de oenologie (de kennis) en bijhorende technologie tegenwoordig zo geavanceerd dat de wijnmaker reeds veel natuurgrillen kan opvangen. Ook dat verhoogt jaarlijks het aanbod.   

Slechts één lichtpuntje voor de wijnmarkt: de verwachte ‘grotere’ volumes zijn vooral een kwestie van de Noordelijke productielanden en Europese appellaties. In de Zuidelijke hemisfeer (Chili, Argentinië, Australië, Nieuw-Zeeland en Zuid-Afrika) ligt het oogstvolume lager dan in 2019, vooral door de vaak lange droogteperiodes. Misschien dat de eindbalans uiteindelijk toch nog iets gunstiger uitvalt.