Interview Urbain Vandeurzen: wetenschapper, ondernemer, wijnmaker

Wat doe je als je na jarenlang hard werken een bedrijf verkocht hebt dat wereldleider geworden is? Niet stoppen, maar opnieuw investeren in toekomstige topbedrijven. En een net-nietbouwvallig kasteel kopen, vijf jaar renovatiewerken laten uitvoeren en intussen een van de grootste wijngaarden van België aanleggen. Het leek Urbain Vandeurzen (64) geen slecht plan. Het was weer eens iets anders dan uitdokteren hoe je het motorgeluid van de ene BMW luxueus en dat van de andere sportief moet laten klinken.

Dr. ir. Urbain Vandeurzen is van vele markten thuis: een bevlogen wetenschapper, visionair ondernemer en baanbrekend wijnmaker. Zijn gedrevenheid, gekoppeld aan een vooruitziende blik, leverde de Limburger, die sinds jaar en dag in Linden bij Leuven woont, een benijdenswaardige positie in de ranglijst van rijkste Belgen op. Vandeurzen draait er zijn hand niet voor om om veel hooi op zijn vork te nemen en half werk is niet aan hem besteed. Als piepjonge doctorandus van 24 jaar oud richtte hij een softwarebedrijfje op dat de wereld zou veroveren. Eenmaal een succesvol en dus drukbezet zakenman voelde hij zich niet te beroerd om niet alleen voorzitter van ondernemersnetwerk Voka te worden, maar ook het ondervoorzitterschap van organisaties als VBO en Agoria voor zijn rekening te nemen. Bergen werk verzetten is kennelijk zijn tweede natuur.

De onberispelijk in het pak zittende entrepreneur ontvangt ons op het terras van zijn wijnbistro De Victorie, op een boogscheut van zijn woon- en werkplaats, het kasteel van Beauffort of ’t Wit Kasteel voor de dorpsbewoners. In de twaalfde eeuw lag het aan de oorsprong van Linden. De toenmalige kasteelheer had hoevegebouwen, een kapel en een verdedigingsmuur met watergracht rond zijn vestiging laten bouwen, waarna landbouwers en ambachtslui er hun diensten kwamen aanbieden.

Het huidige kasteelgebouw, oorspronkelijk een rechthoekig landhuis, dateert van 1661. Ruim tweehonderd jaar later, na veel verbouwingen, zou het zijn strakke neoclassicistische stijl krijgen. De tuinen, akkers, weilanden en bossen van het kasteeldomein werden eind negentiende eeuw opnieuw aangelegd tot een landschappelijk park in Engelse stijl. Ondertussen zijn het kasteel, de twee hoevegebouwen en het parkdomein als monument en dorpsgezicht beschermd.

‘Behalve usual suspects zoals chardonnay en pinot noir, kozen we voor atypische druivenrassen zoals albariño en tempranillo’

Maar dat ging niet zonder slag of stoot. Nadat Vandeurzen in 2013 het kasteel en omliggend domein met de bijbehorende gebouwen gekocht had, diende hij een bouwaanvraag voor een hypermodern wijncentrum in. Dat schoot bij een harde kern van dorpsbewoners in het verkeerde keelgat. Er werd een stapel bezwaarschriften ingediend en tegenstanders vernietigden bijna vijfhonderd wijnstokken. Door het lokale protest werd Vandeurzens bouwaanvraag door de gemeente geweigerd.

Ondertussen werd een tweede aanvraag goedgekeurd en lanceerde Wijnkasteel Vandeurzen al acht cuvées, die in korte tijd ettelijke onderscheidingen in de wacht sleepten. Een van de bekroonde wijnen heet Pure White Albariño, gemaakt van een voor deze contreien atypisch druivenras, met wortels in het Noord-Spaanse Galicië en Portugal. Vandeurzen schenkt de glazen vol en wij peilen naar de rode draad in zijn rijkgeschakeerde carrière.

‘Als ondernemer is het voor mij allemaal begonnen met het oprichten van softwarebedrijf LMS. In 1980, twee jaar nadat ik afgestudeerd was aan de KU Leuven, begon ik met enkele collega’s met een van de eerste spin-offs van de universiteit. Nog eens twee jaar later was ik de jongste doctor-ingenieur van het land. Ik was vrij jong omdat ik in de lagere school het tweede leerjaar overgeslagen had. Toen ik met LMS van start ging, was ik net getrouwd en moest ik mijn doctoraat nog afwerken. Dat waren drie jobs tegelijkertijd. En weinig uren slaap, maar die had ik toen nog niet nodig. Ik maakte mijn doctoraat in sneltempo af en tegelijkertijd werkte ik aan projecten binnen het bedrijf.’

Niet alleen met uw studies ging het verbazend vlug vooruit, ook uw bedrijf draaide vanaf het begin op volle toeren.

‘We waren de innovatiepartner voor de grote auto- en luchtvaartbedrijven. We hielpen ze de technologie ontwikkelen voor de nieuwe generaties auto’s en vliegtuigen. Voor alle duidelijkheid: dat was toegepast onderzoek, geen onderzoek omwille van de wetenschap. Hoe kun je, bijvoorbeeld, de ontwikkelingstijd van een Mercedes reduceren van meer dan vijf jaar naar minder dan twee jaar? In Japan zegt men: ‘We willen de wagen oogsten in hetzelfde seizoen als we hem geplant hebben.’ Vroeger bouwde men prototypes van auto’s en die werden dan getest op de weg, waarna men een verbeterd prototype bouwde dat opnieuw getest werd. Later gebeurde dat op een versnelde manier met onze virtuele simulatiesoftware op de computer.’

En zo maakte u met LMS uw ambitie waar om wereldleider te worden.

‘Onze klanten waren onder andere de grote Duitse, Japanse en Amerikaanse autofabrikanten, vliegtuigbouwers Airbus en Boeing, en NASA. Tachtig procent van de satellieten die om de aarde cirkelen, zijn gelanceerd met lanceerraketten die door onze systemen getest zijn. Met onze test- en simulatiesoftware deden we het beter dan gelijk welk ander bedrijf in de wereld. Wij waren in 1980 al bezig met digitalisering. Op dat vlak hebben we pionierswerk verricht.’

U hebt met uw bedrijf zowaar het motorgeluid van BMW bepaald.

‘Inderdaad, en ook dat van Harley-Davidson. Eigenlijk is dat een vréselijk geluid. (lacht) Het is een uitlaat die opengedraaid wordt. Maar het maakt wel deel uit van het imago van die motorfiets. Zoals je weet, heeft Harley-Davidson tevergeefs geprobeerd om dat geluid te patenteren. Ze gebruikten onze apparatuur om ervoor te zorgen dat bij een nieuw model het geluid zo laag mogelijk was, om het vervolgens weer te verknoeien. (lacht)’

Zelfs de klank van een dichtklappende autodeur werd door LMS ontwikkeld.

‘Er zijn studies verricht naar de criteria waarop mensen een nieuwe wagen beoordelen. Uiteraard spelen het design, merk en imago een belangrijke rol. Op het Autosalon doet men de motorkap open en kijkt men naar de motor, maar daar zie je natuurlijk niet veel van. Maar doe je het portier open en dicht, dan is het geluid bij het sluiten van de deur van groot belang. Is het een zwaar gedempt geluid of een gewone klik? In het eerste geval krijg je de indruk dat het een solide wagen is en geen blikken doos. Ben je een BMW-fan, dan wil je een wagen die sportief afgeveerd is. Maar bij het accelereren wil je ook de terugkoppeling van het motorgeluid horen. Bij BMW heb je de luxueuze 7-reeks, waarvan het geluid ook luxueus moet aanvoelen en maar net boven het rijgeluid mag uitkomen. Bij het sportieve M-model moet het geluid veel agressiever klinken. Daarvoor pas je sound quality engineering toe, waarbij je met de frequenties en de warmte van het geluid speelt, zodat het beantwoordt aan de wensen van de doelgroep. Vervolgens worden er tests gedaan waarbij een jury in een geluidskamer zit. Het geluid van een acceleratie wordt afgespeeld en dan gemanipuleerd. Daar moet de jury punten op geven. En zo wordt de target voor het geluid vastgelegd.’

In 2012 was er een consolidatiegolf in de sector, waardoor alleen de allergrootste bedrijven met veel kapitaal nog een toekomst hadden. Dat bewoog u ertoe om uw bedrijf aan Siemens te verkopen. U was al een gefortuneerd man, maar na de verkoop van LMS, waarvan u voor zestig procent aandeelhouder was, werd u van de ene dag op de andere een pak rijker. U had dus makkelijk kunnen rentenieren, maar dat ligt blijkbaar niet in uw aard. Het jaar daarna kocht u dit kasteel en het omliggende domein, ook al waren die in bar slechte staat.

‘Het kasteel was nog bewoond, maar slechts in enkele kamers. Wij woonden hier vlakbij en ik kende uiteraard de site. Alles was hier verloederd. De hoevegebouwen stonden op instorten. Het kasteel stond letterlijk scheef, zowat twee meter uit het lood. De renovatiewerken hebben bijna vijf jaar geduurd. Waarom ik deze aankoop gedaan heb? Ik had een hectisch leven, met in de beginjaren van LMS ongeveer tweehonderd vluchten per jaar. Rust en natuur konden dat compenseren voor mij. Daarom is wonen in Linden zo aangenaam. Ik had altijd al uitgekeken naar een domein met oude bomen en een mooie oprijlaan, om tot rust te komen. Het eerste plan bestond erin het 29 hectare grote kasteeldomein op te knappen en het gebouw te renoveren, met de bedoeling er onze kantoren in te richten. Bij de aankoop was er natuurlijk een verschil tussen de vraagprijs en wat ik wilde bieden. We hebben een deal gesloten waarbij ik de gevraagde prijs zou betalen, maar dan wel met de extra landbouwgrond van elf hectare erbij. Ik vond dat die prachtig op de zuidflank gelegen was, maar had eerlijk gezegd nog geen idee van wat ermee moest gebeuren. Die grond hoorde er voor mij gewoon bij.’

Tja, wat doet een mens als hij geld te veel heeft?

‘(lacht) Nee, het was een kwestie van op een eervolle manier die deal af te sluiten. Ik hoefde niet af te pingelen op de prijs, maar kreeg er de grond wel bij. Nu, dat was niet stoemelings gedaan. Ik dacht: daar zit wel wat in. Ik wist niet dat er ooit nog aan wijnbouw gedaan was. We hebben later in documenten nog aanwijzingen gevonden van facturen voor wijnleveringen vanuit het kasteel. Eerst deden we een bodemonderzoek. Er moest nog aan gewerkt worden, maar naar Franse normen was tachtig procent van de bodem van topkwaliteit. Het terroir is vergelijkbaar met dat van de bourgognestreek, maar wel met meer klei dan kalk. De grond was veeleer eenzijdig en een beetje verarmd.

De kasteelheer had er mais op staan, wat we twee jaar moesten compenseren met kalk en schelpjes. Met de hulp van de Leuvense professor Herman Faes zijn we dan aan het aanleggen van de wijngaard begonnen. Behalve usual suspects zoals chardonnay en pinot noir, kozen we voor atypische druivenrassen zoals albariño en tempranillo.’

Aanvankelijk wilde u hier een futuristisch productiegebouw neerzetten, maar dat botste op veel weerstand in het dorp.

‘De eerste wijnen maakten we in de kelders van het kasteel. Maar om wijn te maken heb je een volwaardig productiehuis nodig, met een uitgebreid instrumentarium: inox en eiken vaten, een installatie, een voorraadkelder … Ik wou geen klassieke loods, maar een mooi gebouw. In grote wijnlanden zoals Frankrijk, Italië en Spanje zie je iconische gebouwen op de wijndomeinen. Neem het prestigieuze Château Cheval Blanc in Saint-Émilion, waar je naast het kasteel een mooi gebouw hebt met organische vormen. Ik liet toparchitect John Eyers een soortgelijk ontwerp maken. Het was een wit gebouw, met gebogen vormen en een gebogen dak, met binnenin een houten dakgebinte, gecombineerd met staal en beton. Er zou niet alleen wijn gemaakt worden, maar ook ruimte zijn om tastings te doen. Tegen dit project is er protest gerezen, maar het was niet massaal. Er waren enkele dorpelingen die veel tamtam maakten. Ze zijn het dorp rondgegaan om proteststemmen te ronselen. Maar bijna de hele bevolking van Linden was er niet tegen.’

U bent wijnliefhebber, maar niet opgeleid als wijnmaker?

‘Klopt. Ik heb mensen gezocht om me te helpen een topwijngaard uit te bouwen en vervolgens goede wijnen te maken. Zo nam ik Daniel Medarts van het Haspengouwse wijndomein Kitsberg in de arm. Ik werk ook samen met de gedreven wijngaardier Stefan Sente, die met een klein team de wijngaard onderhoudt. Samen met mijn zoon Bert en mijn dochter Katrien maken ze de wijnen. We hebben nog een jonge wijngaard en de wijn zal met de jaren beter worden. Op onze flessen wilden we een modern etiket en een moderne naam. Vandaar Pure White en Pure Red. Omdat het monocépages zijn, dus gemaakt van één druivensoort. Voor de branding kozen we voor onze eigen naam, Wijnkasteel Vandeurzen, en niet voor de regio, Hageland. Fine wines from Belgium, vermeldt het etiket. Hageland is een begrip in België en hier worden best wel mooie wijnen gemaakt, maar internationaal betekent het niets.’

U wilde van Linden een van de mooiste wijndorpen van het land maken. Waarom zoekt u altijd naar die superlatieven?

‘Als je iets doet, moet je het goed doen, vind ik. Anders kun je het maar beter zo laten. Ik geef toe dat ik graag het best mogelijke wil realiseren.’

Om altijd de top te willen bereiken moet er iets zijn dat u drijft. Een topwijn, een topproduct: zit daar voor u een zekere schoonheid in?

‘Het is vooral de trots dat je iets kunt uitbouwen. Neem een wereldbedrijf zoals LMS, waarvan je kunt zeggen dat je er met je team mee voor gezorgd hebt dat auto’s en vliegtuigen vandaag veiliger en comfortabeler zijn en dat je met je gsm kunt bellen omdat die satellieten veilig gelanceerd zijn. Kortom, je bent relevant geweest. Als jonge, kleine ondernemer keek ik op naar de grote bazen van Voka, de grote ondernemers, met de gedachte: ik wil daar ooit ook bij horen. Als je dan later als voorzitter iets kunt teweegbrengen, geeft dat voldoening.’

‘Luxe zit niet in materiële dingen, maar in de vrijheid om te kunnen ondernemen wat ik wil. En dat ik mezelf daarin kan realiseren’

‘Vandaag heb ik nog altijd een gevarieerde agenda: ik ben bestuurder van de KU Leuven, werffondsen voor de behandeling van alzheimer en andere neurodegeneratieve ziektes, ben voorzitter van het strategisch onderzoekscentrum voor de maakindustrie, en ondersteun via mijn investeringsfondsen rechtstreeks en onrechtstreeks 35 bedrijven. Daarnaast heb ik behoefte aan evenwicht. Dat betekent rust in de familie, thuiskomen en op je gemak zijn omdat alles netjes in orde is. In mijn woon- en werkomgeving ga ik niet voor overdreven luxe, maar wel voor harmonie, dingen die in orde zijn en mij een positief gevoel geven.’

Hoe belangrijk is kunst in uw leven?

‘Ik moet zeggen dat mijn vrouw een betere smaak heeft dan ikzelf. Ze heeft een goed oog voor kwaliteit, kleuren, aankleding. Ik hou wel van mooie dingen, dus ook van kunst. Maar een kunstkenner ben ik niet. Als men mij vraagt wat mijn luxe is, dan antwoord ik dat die niet in materiële dingen zit, maar in de vrijheid om te kunnen ondernemen wat ik wil. En dat ik mezelf daarin kan realiseren.’

Hoe passen uw wijndomein, wijn bistro en restaurant in dat plaatje?

‘Laat hierover geen misverstand bestaan. Ik ben daar niet mee begonnen om geld te verdienen. Dan zit je in de verkeerde sector. Vraag het maar aan mensen met een horecazaak die door hard te werken er eventueel iets aan kunnen overhouden, maar er nooit rijk van zullen worden. Ik doe dit omdat ik me er goed bij voel. Met ons investeringsfonds 35 bedrijven aansturen, dat is zakelijk.’

‘Wie zegt dat hier niet zou kunnen wat al van oudsher in Frankrijk, Italië en Spanje gebeurt? Het is een kwestie van kennis, ervaring en technologie’

‘Maar ik steek evenveel tijd in dingen waar ik niks aan verdien. Soms zegt mijn vrouw dat ik daar meer mee bezig ben dan met de familie of met zaken. Ik ben als erevoorzitter nog altijd betrokken bij Voka, maar dat doe ik niet om geld te verdienen. Wel integendeel, al mijn maatschappelijke mandaten doe ik onbezoldigd. Ik steek er tijd, energie en geld in zonder er ook maar iets aan te verdienen. Ook onze bistro en ons restaurant vormen niet meteen een goudmijn. Het doet me plezier dat mensen in een aangename omgeving iets kunnen komen eten en drinken. Het mag ook leuk zijn, hè.’

Maar met uw wijnen ambieert u toch wel weer de top?

‘Inderdaad. De klimaatopwarming is de komende decennia misschien wel ons grootste probleem op maatschappelijk en sociaal-economisch vlak, maar heeft wel een positief gevolg, namelijk dat wijn maken in onze contreien de wind in de zeilen heeft. Wie zegt dat hier niet zou kunnen wat al van oudsher in Frankrijk, Italië en Spanje gebeurt? Het is een kwestie van kennis, ervaring en technologie. En ja, zoals altijd wil ik topproducten maken. Onze wijnen worden nu al in sterrenrestaurants zoals The Jane geserveerd. En waarom zou het niet mogelijk zijn om ons wijndomein internationaal op de kaart te zetten?In Nederland zijn er al distributeurs die onze wijnen in de markt zetten, maar we gaan het stap voor stap aanpakken. We moeten niet verder proberen te springen dan onze stok lang is. Het is al mooi zo. En als het nóg mooier wordt, is dat natuurlijk meegenomen.

Bezoek het kasteel in Linden zelf tijdens een etentje in Restaurant en bistro De Victorie, Kerkdreef 1, 3210 Linden (de-victorie.be/home)

Ontdek de wijnen van Vandeurzen op wijnkasteel-vandeurzen.be