Een tekort van liefst 38 miljard euro, of de volle 7,8 procent van het BBP, op de begroting van de NV België. Dat voorspelt het Monitoringcomité. Het zou in normale tijden elke federale regering in een diepe crisis storten, te meer omdat het cijfer nog eens een vol procent slechter is dan de 6,8 procent die de regering verwachtte. Maar post-corona heersen andere normen: niemand maakt zich echt zorgen, zo lijkt het. De regering besliste al langer om voor de zomer geen traditionele grote begrotingscontrole te doen: het volle politiek gewicht komt op september te liggen.

In het nieuws: Opnieuw bloedrode begrotingscijfers.

De details: Het Monitoringcomité is erg pessimistisch.

• Volgens de projecties van de Nationale Bank groeit de Belgische economie dit jaar met 5,5 procent. Na het rampjaar 2020, waarin de totale economie met 6,3 procent kromp, is dat herstel broodnodig. Eind 2022, na nog eens een voorspelde groei van 3,3 procent, zouden we weer op het niveau van voor de crisis staan. In 2023 groeit de economie dan nog eens 1,6 procent.
• Dat zijn op zich hoopvolle cijfers: we staan binnen twee jaar terug op nul, zou men kunnen denken. Alleen, de Belgische begroting volgt niet, zo kondigt het Monitoringcomité, de groep topambtenaren die telkens met projecties over de overheidsfinanciën komen, aan in zijn nieuwste rapport.
• Vorig jaar gingen de Belgische overheidsfinanciën liefst 9,4 procent in het rood, met een put van 42 miljard euro aan uitgaven, waar geen inkomsten tegenover stonden.
• Maar ook dit jaar, met dus een economische groei die ongezien is in België, slaagt men er niet in dat gat substantieel te dichten: het rapport voorspelt een nieuw tekort van liefst 38 miljard euro, of 7,8 procent. Dat is een pak slechter dan wat de regering zelf had vooropgesteld.
• Meteen is duidelijk dat men er met 9 miljard euro meer inkomsten uit belastingen – door de heroplevende economie – niet komt. Daar zit men voor op het schema: het zijn 2 miljard euro meer inkomsten dan verwacht.
• Maar daartegenover staan ook veel meer uitgaven, vooral bij de deelstaten: zowel Vlaanderen als zeker Wallonië en de Franse Gemeenschap zijn fors in het rood aan het gaan. In totaal was daar op 7,8 miljard euro aan tekorten gerekend, terwijl het in realiteit samen 9,5 miljard euro zal zijn. Dat tikt door in het totale plaatje.
• De schuldgraad loopt zo verder op, België sleept steeds meer miljarden aan tekorten uit het verleden mee, waarop rente moet worden betaald. Dit jaar zitten we al op 114,6 procent van heel het BBP, dat zijn “Italiaanse” of “Griekse” cijfers: ruim boven de 100 procent van het BBP. Maar dat tekort zou, als er niets gebeurt, verder aandikken tot liefst 121,8 procent in 2026.

De context: Van Europa hoeft voorlopig niets.

• De Belgische boekhouding werd in het verleden richting zwarte cijfers geduwd onder één grote druk: die vanuit Europa. In de jaren negentig saneerden de regeringen Dehaene I en II de overheidsfinanciën drastisch, om tot de euro te kunnen toetreden.
• Het Europees stabiliteitspact dwong vervolgens België om telkens netjes binnen de grens van een tekort van 3 procent op het BBP te blijven, wat de afgelopen twintig jaar haast altijd werd gehaald: enkel de bankencrisis van 2008 gooide de schema’s tijdelijk om.
• Maar met de coronacrisis heeft ook de Europese Commissie haar relatief strenge houding helemaal laten varen: van een norm van 3 procent is geen sprake meer.
• Tegelijk is de paraplu van de euro zeker voor de Zuid-Europese landen een godsgeschenk tijdens deze crisis: het maakt dat, ondanks de enorme tekorten voor iedereen op de begroting, geen enkel land van de eurozone eigenlijk in de problemen is gekomen. En laat ons eerlijk zijn, als het op overheidsfinanciën aankomt, zit België helemaal in de Mediterrane club.

De essentie in België: De manier waarop we uit de crisis komen, daarover zijn de regeringspartners het niet eens.

• Het gebrek aan elke externe druk vanuit Europa maakt dat de ideologische discussie over hoe het moet met de begroting, binnen de regering volop kan woeden. Bij de linkse coalitiepartners in de federale regering, de PS op kop, ziet men de noodzaak van saneringen op dit moment echt niet: het is net door geld uit te geven, dat je uit de crisis komt, is daar de redenering.
• De macro-economische context van de eurozone geeft hen overigens geen ongelijk: de Europese Centrale Bank heeft ondertussen zoveel geld in het systeem gepompt en tegelijk massaal overheidspapier van Europese landen opgekocht, dat we financieel gezien in compleet ongekende wateren terecht zijn gekomen. Oude wetmatigheden over schuldgraad en begrotingstekorten lijken niet meer te gelden voor de Europese landen die in de eurozone zitten.
• Maar bij de liberalen zien ze met enige huivering de toestand aan. Staatssecretaris Eva De Bleeker (Open Vld), die als bevoegdheid heeft om de Begroting op orde te houden, probeert zich nu al dagen met een waarschuwende boodschap op het voorplan te werken. Vanmorgen deed ze dat opnieuw op Radio 1.
• Daarbij gaat het in de eerste plaats om de praktische discussie van de steunmaatregelen. De liberalen willen die niet langer automatisch verlengen, een lijn waarop ook CD&V zit. Maar de socialisten zien dat anders. Staatssecretaris van Relance Thomas Dermine (PS) gaf al aan dat hij niet inziet waarom nu plots die steunmaatregelen zouden moeten stoppen.
• “Als er een vierde golf komt, of bepaalde sectoren zoals de eventsector toch nog klappen krijgen, dan zullen we zeer gericht maatregelen moeten nemen. Maar niet meer zoals nu heel het pakket verlengen. En dat moeten we doen, juist om te zorgen dat de uitgaven niet blijven hangen op een bepaald niveau, zoals bij vorige crisissen”, stelde De Bleeker vanmorgen.

The big picture: Waarom dringt De Bleeker dan niet aan op een discussie over de begroting nu, in plaats van in het najaar?

• De discussie over de steunmaatregelen lijkt budgettair gezien gerommel in de marge. De echte grote bedragen gaan om in de sociale zekerheid, de pensioenen (waar een enorme stijging van de kosten verwacht wordt door de hervormingsplannen van de regering) en de werkzaamheidsgraad van de beroepsbevolking.
• Maar vreemd genoeg grijpt de Vivaldi-ploeg de doemcijfers van het Monitoringcomité niet aan om bij te sturen en nog voor het reces een begrotingsconclaaf samen te roepen. Dat is nochtans wel de gewoonte in de Wetstraat: dat voor de vakantie nog een grote discussie wordt gevoerd over de financiën.
• Dat leverde in de Zweedse ploeg van Charles Michel (MR) een paar keer een enorme zomerse discussie op, de fameuze “taxshift” werd op één van die zomerconclaven beslist. Maar in de periode sinds de val van Michel eind 2018 tot het aantreden van De Croo I, zijn er twee zomers gepasseerd zonder begrotingsoverleg die naam waardig. De kon ook niet: de regering was in lopende zaken, of had geen deftige meerderheid, zoals Wilmès II vorig jaar.
• Dat De Bleeker als verantwoordelijke beleidsmaker dus nu op tafel klopt en “voorstellen” eist van haar collega-ministers, is verdienstelijk, maar tegelijk wat vreemd: waarom dan weken wachten, om pas in het najaar alles te moeten gaan “corrigeren”?
• Het lijkt er ondertussen meer en meer op dat men in het najaar de grote sociaal-economische clash binnen Vivaldi wil organiseren. De pensioendiscussie komt dan op tafel, mogelijk ook de fiscale hervormingen, én dan ook de begrotingscontrole die de fundamentele vraag over de oplopende tekorten te berde moet brengen.

In de marge: Een nieuwe belastingverhoging is al een feit.

• Na de eenzijdige verhoging van de tarieven voor alle boetes, is er een nieuw addertje in het fiscale gras opgedoken. In alle stilte heeft de Kamer op 1 juli al de belastingen een stukje verhoogd. Voortaan moet er de volle 21 procent btw worden betaald op niet-noodzakelijke therapeutische behandelingen bij onder meer artsen en paramedici.
• Nu geldt daar een btw-vrijstelling. Maar wie straks zijn tanden wil laten bleken of een algemene behandeling bij een kinesist volgt om beter aan sport te kunnen doen, moet voortaan 21 procent btw betalen.
• De vraag is uiteraard, zoals altijd in België, voor wie en wat precies de maatregel zal gelden, de zaak is nog niet in detail uitgeklaard.

Als het druppelt in Parijs: Frankrijk gaat zorgpersoneel verplichten om zich te vaccineren. België volgt meer dan waarschijnlijk.

• Het is niet de eerste keer dat we het fenomeen meemaken tijdens de coronacrisis: wanneer in Frankrijk harde maatregelen genomen worden, is plots het draagvlak in Franstalig België veel groter. Nu opnieuw, nadat de Franse president Emmanuel Macron aan de vooravond van de nationale feestdag in Frankrijk aankondigt dat hij het zorgpersoneel gaat verplichten om zich in te enten.
• In België was daarover geen consensus, al was het duidelijk dat minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) wel behoorlijk ver wilde gaan. Het probleem stelt zich vooral in Brussel. Daar stokt de vaccinatiegraad in sommige armere en gekleurde gemeenten zoals Molenbeek en Sint-Joost-Ten-Node rond de 50 procent, wat maakt dat heel het Brusselse gewest belabberd scoort, ten opzichte van Vlaanderen.
• En ook zorgpersoneel in Brussel laat zich veel minder vaccineren. Het verplichten zou dus vooral daar een effect kunnen hebben. Het Overlegcomité beslist deze week ongetwijfeld in die zin, in België.
• Overigens gaat Macron veel verder dan enkel die verplichte vaccinering. Hij wil het coronacertificaat, dat pas groen kleurt bij ofwel een vaccinatie ofwel een recente PCR-test, ofwel een hersteldocument, gaan gebruiken om toegang te verlenen tot musea, publieke plekken zoals zwembaden en pretparken en zelfs terrassen. Daarvoor was het certificaat niet bedoeld, maar het effect is wel zeer groot: nog nooit eerder hebben zich in Frankrijk zoveel mensen voor een vaccinatie gemeld dan de voorbije 24 uur.
• Frankrijk bleef bij een vaccinatiegraad rond de 50 procent hangen: zonder die extra maatregelen, die toch bijzonder ver gaan, zou er een probleem ontstaan. Voor België spreekt men toch over heel andere percentages, zowel in Vlaanderen als Wallonië.

Een blijver: De hoofddoek en het debat errond duikt alweer op.

• Geen dag lijkt voorbij te gaan of de cultuuroorlog rond de hoofddoek beheerst de (Franstalige) media. Vandaag opnieuw. In Le Vif geeft premier Alexander De Croo (Open Vld) een interview dat onder meer over de hoofddoek gaat. “Men moet integer en onafhankelijk zijn in de publieke functie, maar dat heeft niets te maken met het al dan niet dragen van een hoofddoek: de vestimentaire keuze speelt geen rol”, stelt hij in het blad.
• “We kunnen ons niet veroorloven talent te verspillen. Uiteraard zit daaraan een ideologisch element, maar we moeten de individuele keuzes van iedereen respecteren. (…) Ik verkies een gesluierde vrouw die werkt boven een gesluierde vrouw die thuis zit”, stelt hij.
• Meteen toch een uitspraak die tot nieuwe reacties leidt. Het was DéFI-voorzitter François De Smet, federaal in de oppositie, maar ook een felle tegenstander van het dragen van de hoofddoek voor publieke functies, die reageerde: “Hallo, Georges-Louis Bouchez, dit standpunt van de premier, verbindt dit logischerwijze dan het geheel van de regering? De MR incluis?“, zo trolde die meteen de MR-voorzitter. Want inderdaad: de woorden van een premier wegen als die van het geheel van de regering, zo is de politieke traditie in dit land.
• Maar Bouchez reageerde meteen, zonder aarzelen. “Neen, dit is de persoonlijke mening van de premier, die teruggrijpt naar wat hij eerder heeft uitgelegd in zijn boek. Hij preciseert dat hier. Maar de MR deelt die visie niet, en dat preciseert de premier ook in het interview. Prettige dag nog.”
• Voor De Smet was daarmee de kous niet af. “Hoe kan de premier zich op dergelijk gevoelig onderwerp op dit moment plots buiten zijn functie gaan uitdrukken? Dat is moeilijk te zien”, stelde hij.
• Meteen volgen donderdag ongetwijfeld nieuwe vragen en antwoorden in de Kamer: zowel N-VA als Vlaams Belang wilden al interpelleren over de zaak-Haouach, waarbij de regeringscommissaris bij het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen, Ihsane Haouach, uiteindelijk moest aftreden.