Bij cd&v is men in alle stilte de puzzel aan het leggen, nu Sammy Mahdi de post van Asiel en Migratie verlaat, om volgende zaterdag voorzitter te worden. Anders dan bij de vervanging van Wouter Beke (cd&v), waarbij Hilde Crevits (cd&v) uiteindelijk het laken naar zich trok, is het deze keer aan de nieuwe voorzitter, samen met federale vicepremier Vincent Van Peteghem (cd&v) om de tekening te maken. En Mahdi is volop bezig. In de wandelgangen klinkt het dat er mogelijks een grotere stoeldans komt: Nawal Farih (cd&v), die gepasseerd werd als Vlaams minister van Welzijn, zou de nieuwe fractieleider kunnen worden. Tegelijk wil de partij een vrouw als vervanger op Asiel en Migratie. Maar omdat meest ervaren en meest geschikte kandidaat Nathalie Muylle (cd&) lijkt te passen, komen twee namen nadrukkelijk in beeld: Els Van Hoof, streekgenoot van Mahdi, en vooral migratiespecialiste Nahima Lanjri.

In het nieuws: Binnen een week ‘kroning’ van de nieuwe cd&v-koning, in Plopsaland, op de gezinsdag van cd&v.

De details: Vooraf moet een puzzel gelegd. Kopstukken hebben het nu al over “vers bloed” en “vervrouwelijking”. Een grotere operatie lijkt in de maak.

• “Het is tijd voor een vernieuwingsoperatie. Kijk naar Vooruit. Daar houdt iemand als Melissa Depraetere toch maar mooi de zaak recht, als fractieleider. En wat moeten wij daar tegenover stellen? Daar zijn opties”, zo klinkt het aan de top van cd&v.
• Een andere topper beaamt: “Jong en vers bloed, dat hebben we nodig. En vergeet ook niet de vervrouwelijking. Het evenwicht moet hersteld worden.” Want na de aanstelling van Jo Brouns (cd&v) enkele weken geleden als de nieuwe minister van Economie en Landbouw, ter opvolging van Hilde Crevits (cd&v) die doorschoof naar Welzijn, na de exit van Wouter Beke (cd&v), is één ding wel al duidelijk: de nieuwe staatssecretaris voor Asiel en Migratie moet een vrouw zijn.
• Daarmee lijkt cd&v voor een interessante nieuwe casting te gaan willen zorgen, onder het voorzitterschap van Mahdi. Althans toch federaal, waar de nieuwe voorzitter nu, in overleg met vicepremier Vincent Van Peteghem (cd&v) de puzzel legt.
• Beiden kwamen niet onverdeeld gelukkig uit wat zich afspeelde rond Beke, en diens opvolging. Want daarbij was het andermaal toch de rol van Crevits die bepalend was, zo wordt binnen de partij door een pak volk gefluisterd. Van Peteghem kwam er nauwelijks aan de pas.
• Hoewel Joachim Coens, als afscheidnemend voorzitter, toch voorzichtig polste om daar al vers bloed in te schuiven en dus het 34-jarige Kamerlid Nawal Farih naar voor te schuiven als minister, werd dat afgeblokt. Voor Mahdi was het eerder toezien dan sturen. De Vlaamse fractie stond op haar strepen: het moest iemand van hen zijn. De Boerenbond kreeg vervolgens ook wat ze wilden: iemand van hen op Landbouw.
• Maar Farih, die geldt als vertrouwelinge van de nieuwe voorzitter, zou nu dus een herkansing krijgen. Niet meteen als de nieuwe staatssecretaris, wel als fractieleider. Vandaag is dat nog altijd Servais Verherstraeten. Die was al van 2007 tot 2011 de leider van cd&v in de Kamer, en na een tussentijd als staatssecretaris, werd hij in 2014 het opnieuw. Dat is al een erg lange periode. “Al in 2019 was het niet evident dat hij opnieuw de fractie zou voorzitten, er is wel wat tegenstand”, zo valt binnen cd&v te noteren.
• “Nawal zou perfect in een rol van fractieleider kunnen passen: ze is niet op haar mond gevallen, en straalt een heel ander soort cd&v uit dan wat we vandaag doen in de Kamer”, zo is te horen binnen de partij. De 34-jarige Farih, met Marokkaanse roots, werd politiek groot onder de vleugels van Jo Vandeurzen (cd&v) in Genk. Ze was zijn privésecretaris. Zij zit sinds 2019 in de Kamer.

Wie dan als staatssecretaris? Twee namen komen altijd terug: Nahima Lanjri en Els Van Hoof.

• Los van de vraag of men de zet durft te wagen van een jonge, onervaren fractieleider te kiezen (het Kamerreglement van binnen en buiten kennen is toch een voordeel bijvoorbeeld), blijft er ook de opvolging van Mahdi zelf, op Asiel en Migratie.
• Daarbij geldt dat dat een loodzwaar departement is, waar het fors opletten geblazen is om geen fouten te maken. Ervaren rotten als Koen Geens (cd&v) en ook Servais Verherstraeten (cd&v), als Mahdi daar al naar zou gekeken hebben, lieten al eerder openlijk weten “geen kandidaat te zijn“.
• Veel lastiger voor de partij is dat de meest logische en gedoodverfde kandidaat, Nathalie Muylle (cd&v) lijkt af te haken. Als minister van Werk in het minderheidskabinet van premier Sophie Wilmès (MR) bracht ze het er meer dan behoorlijk vanaf. “Nathalie zou zonder twijfel de beste keuze zijn“, zo stelt een oud-minister zonder verpinken. Alleen: de West-Vlaamse zou de kelk aan zich voorbij laten gaan.
• De druk in corona-tijden was immers niet min, en bovendien eindigde die hele episode met kneuzingen, voor Muylle: die vernam immers maar op het partijcongres van cd&v zelf, in Antwerpen in de zaal, dat ze geen minister meer was. Voorzitter Joachim Coens koos toen voor ander, vers bloed. “Straks speelt dan onvermijdelijk ook de kwestie van het lijsttrekkerschap in West-Vlaanderen. Dan komt ze mogelijks ook weer Coens tegen. Daar lijkt ze geen zin in te hebben”, zo klinkt het binnen de partij.
• Dat maakt van de 54-jarige Nahima Lanjri uit Antwerpen meteen de meest logische kandidaat: zij is een specialiste in het migratiedossier. Ze heeft dus tonnen van de juiste ervaring, ze zetelt al sinds 2003 in het Parlement, en was in de Zweedse periode binnen de meerderheid een erg actief en kritisch Kamerlid voor toenmalige staatssecretaris Theo Francken (N-VA). De vraag is of ze ideologisch niet een tikje linkser zit dan haar toekomstige partijvoorzitter.
• Andere kanshebber lijkt de 53-jarige Els Van Hoof, uit Leuven. Die was jarenlang de voorzitter van Vrouw en Maatschappij, de feministische werkgroep binnen cd&v. Sinds 2014 zit ze in de Kamer. Ze is vooral gespecialiseerd in de Buitenlandse politiek, ze ontbreekt dus wel de dossierkennis die Lanjri wel heeft.
• Maar Van Hoof heeft één groot voordeel, dat meteen ook haar nadeel is: ze is van Vlaams-Brabant. Omdat Mahdi niet rechtstreeks verkozen raakte, heeft hij straks geen parlementair mandaat meer, als hij vertrekt als staatssecretaris. Een voorzitter die zelf niet in de Kamer of het Vlaams Parlement zit, dat is niet altijd handig: onder meer Coens, en vroeger nog John Crombez (Vooruit) toonden al aan dat dat model lastig werken is. Als Mahdi dus Van Hoof verkiest, verzekert hij zichzelf opnieuw van een zitje in de Kamer. Maar tegelijk heeft cd&v dan een kopman te veel in Vlaams-Brabant: die leveren dan én de voorzitter, én de Vlaamse fractieleider (met Peter Van Rompuy) én een staatssecretaris.

Wat ook speelt: Asiel en Migratie is niet zomaar een departement.

• Hoewel het in budget klein is, en het ‘maar’ een staatssecretaris is, speelt de portefeuille Asiel en Migratie wel een opvallende rol, de laatste tien jaar in de Belgische politiek. Zowel Maggie De Block (Open Vld), als Francken, als nu Mahdi werden populair op die post, met een eerder streng beleid. Maar onder Vivaldi botst en schuurt dat wel met de linkerflank.
• Toch is het onvermijdelijk dat straks, gelijk wie het wordt van cd&v, nadrukkelijk de schaduw van de toekomstige voorzitter over het departement zal blijven hangen. Mahdi zelf stelde al “dat hij geen schoonmoeder zal spelen, maar dat hij toch wel een oogje in het zeil zal houden”. Afgaande op de snelheid en verbale punch van de tweets van de Vilvoordenaar, wordt dat dus stevig.
• Inhoudelijk zijn er momenteel bovendien wel wat zorgen. Een stortvloed aan juridische klachten over het gebrek aan opvangplaatsen, leverde een striemende veroordeling van de Franstalige Arbeidsrechtbank op voor Mahdi. Het departement lijkt zo in crisis, bij de overgang.
• Dat leidt tot stevige frictie met de coalitiepartners, niet voor het eerst. In de zomer van 2021 ging het over de hongerstakers van de sans papiers, en kwam het tot een regeringsclash met PS en de groenen. Deze keer draait het over de kaduke opvang. Deze week noemde Mahdi, alweer op Twitter, dat vonnis van de Brusselse rechtbank “onzin”, en is hij niet van plan iets van de koers te wijzigen. Maar zo broeit de weerstand opnieuw, binnen de meerderheid.
• Groen-Kamerlid Eva Platteau noemde die uitspraak “echt een brug te ver”. “Ik verwacht een rechtzetting van de staatssecretaris”, zo reageerde ze. Die kwam er nooit. “Het is een bewuste keuze van de staatssecretaris om het recht op opvang voor bepaalde vluchtelingen te ontzeggen en het is evenzeer een bewuste keuze om dit beleid verder te zetten, ondanks rechterlijke uitspraken die het als manifest onwettig bestempelen. Er moet een einde komen aan deze praktijken”
• Vanmorgen doet de nieuwe Groen-voorzitter Jeremie Vaneeckhout, in de Krant van West-Vlaanderen er niet toevallig een schepje bovenop: “Het asielbeleid van Sammy Mahdi is onaanvaardbaar. Elke dag wordt hij veroordeeld omdat er mensen op straat moeten slapen. Waar is de C van cd&v naartoe?”
• Dat Vaneeckhout, in de ‘oranje’ provincie West-Vlaanderen dergelijke uitspraken doet, is deel van een bredere analyse die de groenen maken: onder Mahdi schuift cd&v straks toch onvermijdelijk naar rechts, zo is de redenering. “Zijn boek ‘Van hol naar vol’ goed lezen volstaat om dat te begrijpen. En dat biedt voor ons kansen, om een deel van die linkerflank van cd&v aan te gaan spreken.”
• De nieuwe cd&v-staatssecretaris kan dus maar best iemand zijn die beslagen op het ijs komt, om bijkomende herrie te vermijden. Al kan die persoon uiteraard terugvallen op de huidige kabinetschef van Mahdi, Nicole De Moor. Die tekent al langer het migratiebeleid vanuit cd&v uit.

Gezien: Heftig moment in de Kamer voor minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld).

• Dat hij de wind van voor zou krijgen, kon het kleinste kind voorspellen, nadat Van Quickenborne moest aankondigden dat hij de straffen niet wil laten uitvoeren voor een pak gedetineerden, voor de laatste zes maanden van hun straf. Dat doet Van Quickenborne uit noodzaak: met meer dan 11.000 gedetineerden lopen de gevangenissen overvol. Maar zo moet hij wel een essentieel element van zijn eigen belofte, namelijk alle uitgesproken gevangenisstraffen effectief gaan uitvoeren, toch ook inslikken. 
• Dat heeft te maken met gevangenissen die vollopen, maar ook met zijn project rond kortere straffen die in detentiehuizen moeten worden uitgezeten, dat maar niet loopt: niemand wil zo’n detentiehuis in de achtertuin. Tegelijk morren de coalitiepartners MR en openlijk zelfs cd&v over zoveel bochtenwerk: zij willen helemaal geen zes maanden snoeien per gevangene.
• In de Kamer raakte gisteren het debat wel héél verhit. Zowel N-VA als Vlaams Belang hakten gretig op Van Quickenborne in, terwijl Open Vld de verdediging van de eigen minister opnam. Tot zover verliep alles normaal. Alleen, Van Quickenborne besliste het politiek toch op een handigheidje te spelen: hij betrok plots de exit van Van Peel in de discussie. 
• “Ik wil even stilstaan bij de moeilijke en moedige beslissing van collega Van Peel, die heeft opgeroepen om in plaats van de schuld op elkaar te steken, samen te werken. Mag ik die oproep hier herhalen? N-VA, van uw fractie maken er burgemeesters en schepenen van Lubbeek, Edegem, Aartselaar en Kapellen deel uit. Zeg mij in welke gemeente daarvan er een detentiehuis mag komen, dan kunnen we samen een einde maken aan de straffeloosheid en samen die maatregel intrekken”, zo kaatste Van Quickenborne de bal.
• De N-VA-fractie ontplofte haast, omdat het achter de schermen van Open Vld en uitgerekend Van Quickenborne was, die Van Peel op haar pad tegenkwam. Justitie-specialist Sophie De Wit (N-VA) stond witheet van woede op, om te repliceren: “Wat een platte, politieke recuperatie hebt u nu gedaan! Zo plat! U spreekt van samenwerken? Onze voorstellen worden weggestemd. Mevrouw Van Peel had een werkgroep rond kinderbescherming. Wat hebt u daarmee gedaan? U hebt die persoonlijk getorpedeerd.” 

Gelezen: Koen Geens, de éminence grise van cd&v, legt de vinger op een lastige wonde voor Vivaldi en bij uitbreiding heel het democratische systeem.

• Het afscheid van Valerie Van Peel (N-VA), zindert na. Van Peel staat bekend als een verdienstelijk Parlementslid, die over partijgrenzen heen probeerde wel wat dossiers in beweging te zetten in het Parlement. Met John Crombez (Vooruit) kreeg ze er onder meer een wetsvoorstel rond de verstrenging van straffen voor misbruik van minderjarigen door. 
• Maar bij recentere dossiers, onder meer rond de asbestvervuiling en een werkgroep rond kinderbescherming, botste Van Peel op de muur van de Vivaldi-meerderheid die haar niet wilde steunen, waarna ze verbitterd de handdoek in de ring gooide. Ze is in 2024 geen kandidaat meer, al blijft ze wel nog twee jaar in de Kamer.
• Geens reageert erop, in zijn “kijk op de week”, een bedenking die hij iedere week over politiek maakt. “De manier waarop bepaalde partijvoorzitters van de Vivaldi-meerderheid zich laten meeslepen door hun eigen belang, is niet mijn ‘cup of tea’. Onvermijdelijk zal dit na verloop van tijd leiden tot een opbod tussen alle partijvoorzitters. Het zal een regering, die al niet voor het geluk geboren lijkt, verder uitputten”, zo stelt hij algemeen.
• “Hoe kunnen politici die ernstig bezig zijn met hun vak, en niet heel de tijd met hun profilering, nog aan de bak komen? Hoe houden we ze bij de les? Vele collega’s in de regering en het parlement vragen zich af waarmee we/ze bezig zijn. Zelden is er zoveel anarchie geweest”, zo schetst hij een donker beeld. Daarmee legt Geens de vinger op de wonde. 
• Meerdere kopstukken van Vivaldi haalden deze week overigens diezelfde bedenkingen naar boven, in de wandelgangen. Dat bij cd&v met Mahdi nu een “spits” in de plaats komt van een “spelverdeler“, die Coens toch was, baart daarbij sommigen ook wel wat zorgen.
• En Geens schetst daarbij loepzuiver de pijnlijke spagaat van de Vivaldi-parlementsleden: 
  • “Binnen bepaalde partijen heerst een ijzeren tucht, maar binnen de Vivaldi-regeringsmeerderheid is er weinig. Zodoende mogen parlementairen van de meerderheid naar hartenlust de premier of een vakminister aanvallen (voor zover hun partijvoorzitter dat toestaat/aanmoedigt uiteraard).” 
  • “Anderzijds mogen de parlementairen van de meerderheid geen initiatief nemen of geen initiatief steunen van een andere parlementair dan wanneer de zeven partijen van de meerderheid dat steunen. Elke partij(voorzitter) van de meerderheid heeft dus de facto een vetorecht”, zo stelt Geens, een duidelijke verwijzing naar wat er aan de hand is met Van Peel, maar niet alleen met haar.
• “Democratie is een georganiseerd meningsverschil. Georganiseerd. Wie was het weer die zei dat een open debatcultuur binnen de meerderheid eindigde in bont en blauw?”, zo sluit Geens z’n tekst af.
• En opvallend, terwijl Geens z’n tekst donderdag in de Kamer loste, had enkele meters verder in de gang Jean-Luc Crucke (MR) ook eens zijn gal gespuwd over de stijl van zijn eigen voorzitter, binnen Vivaldi. Hetzelfde idee kwam terug: “Ik zie dat er soms een beetje een Trump in mijn voorzitter zit. Dat is niet de richting van de toekomst”, zo stelde die. Daarbij nam hij opvallend genoeg de verdediging op van Tinne Van der Straeten (Groen), de minister van Energie die door MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez telkens fel wordt aangepakt. “Iedereen erkent haar dossierkennis en haar harde werk. Je moet achter ministers staan, en haar steunen, in plaats van met woorden strooien”, zo stelde Crucke.
• Die uitspraken werden dan weer op sociale media door zowat elk Kamerlid en kopstuk van Groen triomfantelijk gedeeld: de woordenoorlog binnen Vivaldi raasde dus lekker door.

Temperatuur onder nul: Alweer een klap voor de N-VA en alweer op onderwijs. Met cd&v die staat te juichen.

• Een week nadat het Vlaams Parlement in lichterlaaie stond omdat de onderwijskoepels de minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) verweten “veel te weinig ambitie te tonen”, is het opnieuw enkel slecht nieuws voor de regering Jambon I en vooral de grootste coalitiepartner daarin.
• Want voor het Grondwettelijk Hof haalde de Katholieke zuil helemaal gelijk: het laatste onderwijsdecreet, dat de eindtermen voor het middelbaar vast legde, bedreigt “de vrijheid van onderwijs”. En dus werd het decreet vernietigd. Tegen 2025 moet er een nieuw decreet zijn, en dus nieuwe eindtermen. 
• De minimale leerstof die leerlingen moeten kennen, die fameuze “eindtermen”, was net de hoeksteen van de onderwijshervorming. Het Vlaams Parlement keurde in februari 2021 de zaak goed, met ook cd&v die voorstemde. Daarop trokken het katholiek onderwijs én de Steinerscholen naar het Grondwettelijk Hof: de nieuwe normen lieten volgens hen te weinig lestijd over om eigen accenten te leggen.
• “Juist”, zegt het Hof nu en dus volgt een enorme juridische én politieke nederlaag voor Weyts en bij uitbreiding heel de coalitie. Die moet nu volop aan de bak om snel een nieuw decreet uit te werken. 
• Politiek gezien is het voor N-VA, die in 2019 nog radicaal de portefeuille “Onderwijs” opeiste, heel lastig: de partij wilde er net alles aan doen om het niveau van het onderwijs opnieuw naar omhoog te duwen. En die eindtermen moesten helpen om de “pretpedagogie”, zoals het door N-VA schamper genoemd werd, net in te perken.
• Extra pijnlijk: cd&v reageerde triomfantelijk op de vernietiging van het decreet. “Te veel regelneverij en overheidsbetutteling maakt het onderwijs ­kapot. Laat leerkrachten lesgeven en focus op kerntaken”, zo tweette Sammy Mahdi (cd&v) meteen. 
• Zo belooft er ook over het onderwijs binnen de Vlaamse regering nog een stevige clash te komen. Tegelijk is een andere traditionele tak van de christendemocratische zuil, de Boerenbond, in rep en roer over het stikstofbeleid van de Vlaamse regering. 
• Vanuit de oppositie kwamen al scherpe reacties: “Nu is het 100 procent zeker: cd&v is in goede handen. Proficiat Sammy Mahdi: dit is echt next-level ‘enerzijds-anderzijds‘. Enerzijds in de regering en het parlement die eindtermen goedkeuren. Anderzijds het vrij onderwijs achterna hollen nu ze worden vernietigd. Straf werk”, zo sneerde Hannes Anaf (Vooruit).

De vraag van het weekend: Hoe heet is straks de temperatuur van Vivaldi? PS, Ecolo en Groen zouden met een consensusvoorstel voor Defensie komen.

• “Nog één partij ligt dwars, het is kijken naar Ecolo.” Zo vatte een vicepremier van de federale coalitie het dossier rond het defensiebudget goed samen, opnieuw gisteren. Vermoedelijk agendeert de premier de toekomstige budgetten van het leger pas zaterdag, om dan te proberen doorduwen.
• In de wandelgangen is ondertussen te horen dat zowel de Vlaamse groenen als de Franstalige socialisten Ecolo toch niet helemaal laten vallen: ze werken samen aan een consensusvoorstel, waarbij maximaal aan de verzuchtingen van PS, Ecolo en Groen wordt voldaan. Dit houdt in dat ook de strijd voor het klimaat en stevige sociale accenten in dat budget van Defensie vervat zouden zitten.
• Maar voor zaterdag al moet een akkoord gevonden worden over de arbeidsdeal. Dat is zo goed als in kannen en kruiken, alleen is het afwachten of de PS er ook de (kleine) hervormingen van de pensioenen aan koppelt: de afgelopen dagen schoof men toch op bij de Franstalige socialisten, om ook in dat dossier er voor hun minister van Pensioenen Karine Lalieux (PS) toch eens iets door te krijgen.
• De vraag is of premier Alexander De Croo (Open Vld) zo zijn aanpak van “in schijfjes” te werken, kan handhaven: eerder dan één grote deal en een traditionele tapijtenmarkt, waarbij het geven en nemen is, wil de premier nu een voor een de dossiers afhandelen. Te beginnen bij Defensie en de arbeidsdeal dit weekend.
• Maar tegelijk hangt ook de schaduw van maandag over de vergadering: dan trekt een grote betoging van de drie vakbonden door de straten van Brussel. De vraag is hoeveel partijleiders van Vivaldi daar straks mee optrekken.