Er moet worden nagedacht over een wereld zonder Organization of Petroleum Exporting Countries (Opec). Dat staat in een rapport van het King Abdullah Petroleum Studies and Research Center (Kapsarc), gevestigd in Riyad, de hoofdstad van Saudi-Arabië. Men moet volgens het rapport van Kapsarc beseffen dat olie geen oneindige grondstof is en dus ooit zal opdrogen. Kapsarc zegt dat er tijd moet bekeken worden met welke mogelijkheden en uitdagingen rekening moet worden gehouden wanneer de productie van petroleum stopt.

“Er moet gekeken worden welke scenario’s zich kunnen ontvouwen wanneer de oliemarkt geen reservecapaciteit meer heeft,” motiveert Adam Sieminski, hoofd van Kapsarc, de plannen voor het onderzoek. “Eén mogelijk scenario daarbij is dat de Opec ophoudt te bestaan.”

Legaliteit

Het rapport maakt volgens waarnemers deel uit van een breder denkproces bij hoge overheidsfunctionarissen in Saoedi-Arabië over Opec. Men houdt er daarbij rekening mee dat de vraag naar olie op een dag zijn piek zal bereiken. Daarbij wordt ook gekeken naar een scenario waarbij de vraag zo snel daalt dat de Opec zijn macht zou verliezen en zou verdwijnen.

De Opec heeft zich decennia lang opgeworpen als een cruciale wereldwijde economische instelling en een forum waar de grote producenten kunnen ingrijpen om te voorkomen dat de prijzen met extreme dalingen of stijgingen zouden worden geconfronteerd.

Critici hebben de Opec eerder al beschuldigd de olieprijzen te manipuleren ten koste van grote petroleum-consumerende economieën zoals de Verenigde Staten. De Amerikaanse president Donald Trump is bijzonder uitgesproken in zijn veroordeling van de Opec. In de Verenigde Staten worden ook al langer pogingen ondernomen om de Opec als een illegaal kartel te laten veroordelen.

Die pogingen zijn onder de verschillende Amerikaanse regeringen weliswaar afgebot, maar voorstanders hebben duidelijk laten blijken dat ze onder huidig Amerikaans president Donald Trump meer kans op succes te verwachten. “Saudi-Arabië weet dat olie geen eeuwig product is,” zegt Adam Sieminski. “Er moet dan ook voorbij de Opec worden gedacht. Tevens moet rekening worden gehouden met een mogelijk Amerikaans initiatief tegen de legaliteit van de organisatie.”

Hoewel de Saoedische regering geen plannen heeft om de Opec op korte termijn te ontbinden, wordt steeds meer gekeken naar de mogelijke invloed die Saudi-Arabië en Rusland als individuele producenten op de markten kunnen hebben. Daarbij wordt vastgesteld dat Rusland en Saudi-Arabië hun samenwerking de jongste jaren hebben opgedreven.

De samenwerking van de Opec met Rusland en een aantal bondgenoten lukte er enkele jaren geleden om een situatie met extreem lage prijzen op de oliemarkten om te keren. Andere producenten vinden echter steeds meer dat ze door Rusland en Saudi-Arabië steeds meer buitenspel worden gezet.

Sieminski benadrukte dat de studie voortbouwt op eerder onderzoek dat de rol van de reservecapaciteit van Opec bij de stabilisering van de oliemarkten onderzocht. “Daaruit bleek dat de afwezigheid van een dergelijke buffer zou leiden tot een meer volatiele prijsomgeving en negatief zou zijn voor de wereldeconomie,” beklemtoonde hij.

Modernisering

De Saudische kroonprins Mohammed bin Salman probeert de economie van zijn land te moderniseren en in een nieuwe richting te sturen. Dat blijkt ook uit de geplande beursgang van het staatsoliebedrijf Saudi Aramco, die echter inmiddels is opgeschort. Bin Salman hoopte met de inkomsten uit die beursgang te kunnen investeren in technologie en andere sectoren buiten de oliewinning. Bin Salman heeft ook geprobeerd om meer buitenlandse investeerders naar het Saudische koninkrijk te lokken.

De studie zou met twee mogelijke scenario’s rekening houden. In een eerste luik zou worden onderzocht wat er gebeurt wanneer alle grote olieproducenten, waaronder ook Saudi-Arabië, zich als onderlinge concurrenten zouden opstellen, waardoor er voor marktaandeel zou moeten worden gestreden.

In een tweede script zou worden bekeken wat er zou kunnen gebeuren wanneer Saudi-Arabië van de eigen grote olieproductie gebruik zou maken om een balans te vinden tussen de wereldwijde vraag en aanbod in een poging om de olieprijzen stabiel te houden. Saudi-Arabië zou daarbij de positie innemen die vandaag door de Opec wordt vertolkt.

De onderzoekers zouden wekelijks met twee adviseurs van de Saudische regering vergaderen. De Opec staat op dit ogenblik onder sterke druk. “Er zijn binnen het kartel altijd al fracties geweest, maar nu lopen de wrijvingen vaak hoog op,” aldus de Wall Street Journal.

“Problemen tussen Saudi-Arabië en Iran, twee van de meest belangrijke leden van de Opec en historisch regionale rivalen, hebben zich ook bij de onderhandelingen binnen het kartel gemanifesteerd. Saudi-Arabië is veruit het belangrijkste lid van de Opec. Het kartel produceert dagelijks 33 miljoen vaten olie. Saudi-Arabië neemt daarvan meer dan 10 miljoen vaten voor zijn rekening.”

Het koninkrijk heeft echter de neiging om zijn leiderschapsrol in het openbaar te minimaliseren. Daarbij wordt gewezen op het principe van consensus bij de besluitvorming. Dat heeft de individuele leden vaak een zekere mate van dekking gegeven tegen kritieken.

De Amerikaanse sancties tegen Iran hebben echter ook in de Opec voor de nodige opschudding gezorgd. Iran beschuldigt er Saudi-Arabië immers van binnen het kartel de Amerikaanse belangen te dien. Saudi-Arabië van zijn kant zegt verbolgen te zijn over de onverzettelijkheid van Iran, terwijl het oliedebat geacht wordt buiten de politieke sfeer te blijven.