PS-voorzitter Paul Magnette heeft na wikken en wegen een standpunt vastgelegd over het dragen van de hoofddoek. Dat is behoorlijk genuanceerd en weg van de harde lijn van het pure laïcisme, die zijn partij tot nu officieel aanhing: hoofddoeken kunnen voor overheidsfuncties, behalve niet voor loket- en gezagsfuncties. Meteen dringt men aan om ‘op alle niveaus de zaak in een wet te gieten’. Dat dreigt tot maanden bijkomend debat over het thema te leiden. En het lost de crisis in de Brusselse regering niet op. MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez reageerde al furieus en blijft het debat oppoken.

In het nieuws: Goed en slecht nieuws voor Vivaldi. Het vuurtje rond de hoofddoek blijft smeulen, maar tegelijk raken de sociale partners er wel netjes uit.

De details: Zeker dat laatste zorgt meteen voor een pak minder stress voor de federale regering.

• Vers van de pers dus: vanmorgen rond vijf uur pas bereikten de sociale partners een akkoord over de loonstijging en een heel pakket andere afspraken. Daarmee is de zogenaamde ‘sociale vrede’ meteen een feit.
• Een stevige triomf voor de federale ploeg van De Croo I: in het regeerakkoord werd een groot belang gehecht aan het sociaal overleg. Men wilde zeker aan de linkerzijde, bij socialisten en groenen, laten voelen dat deze regering geen Zweedse coalitie was: voortaan moeten vakbonden weer ‘gerespecteerd worden’ en zouden opnieuw sociale akkoorden met iedereen mogelijk zijn.
• Na maanden van schermutselingen en hoogspanning, waarbij coalitiepartners PS en Open Vld toch achter de schermen met getrokken messen tegenover elkaar stonden, zijn de sociale partners daarin vanmorgen vroeg dus gelukt.
• Het akkoord bevat zoals verwacht voor elk wat wils:
  • De minimumlonen gaan omhoog: het grote stokpaardje van de vakbonden, maar ook van de PS, die gedreigd had om keihard te reageren als deze maatregel er niet zou komen.
  • Maar tegelijk houden de liberalen wel de omstreden loonnormwet van ’96 intact, inclusief de recente aanpassingen aan het mechanisme. De facto betekent dit dat de stijging van de lonen nu beperkt is tot die ondertussen beruchte 0,4 procent, plus mogelijk coronapremies.
  • Er zijn ook afspraken over goedkopere overuren gemaakt. Dat kwam er op vraag van de werkgevers. De versoepelingen van de coronamaatregelen, die op bepaalde sectoren betrekking hadden, blijven nu gelden en worden uitgebreid naar heel de economie.
  • Brugpensioen kan pas vanaf 60 jaar: een symbolische drempel, want de vakbonden eisten 58 jaar. Zogenaamde landingsbanen kunnen wel al vanaf 55 jaar.

En nu? Even een adempauze voor de regering De Croo in de gevoelige dossiers over de centen.

• Hoe dan ook kan Vivaldi nu een tijdje gerust verder: een stabiel Interprofessioneel Akkoord (IPA) lijkt daarmee een feit. Dat is een eerste belangrijke sociaal-economische horde die nu genomen is. De strijd daarrond leek op voorhand beslecht: in het regeerakkoord werd expliciet gekozen om de loonnormwet niet aan te passen: het ‘behouden blijven’ van die Zweedse aanpassing was voor de liberalen op zich al een trofee.
• Maar of daarmee de rust in de klassieke links-rechts dossiers weerkeert, is allerminst zeker. Het enorme dossier van de pensioenhervorming ligt te wachten. Daarbij haalde de PS in het regeerakkoord wel haar slag thuis: een minimumpensioen voor iedereen van 1.500 euro ligt in het verschiet, zowel voor zelfstandigen als loontrekkenden. Grote ideologische vraag is wie dat gaat financieren. Als geraakt wordt aan de tweede of derde pijler, waar bevoegd minister Karine Lalieux (PS) naar neigt, dan dreigt een gigantische clash.
• En daarnaast blijft er de fiscale hervorming. Een stevige opsteker is het oordeel van de G7, de zeven grootste economieën ter wereld: onder impuls van de VS en de EU werd beslist om voortaan multinationals overal ter wereld 15 procent belasting te laten betalen. Nu ontsnappen die grootste spelers systematisch de dans: ze gebruiken allerlei achterpoortjes. Ook in België is dat het geval: onder meer bierreus AB Inbev betaalt bespottelijke percentages op zijn totale winst.
• In totaal gaat het in België om 54 bedrijven. Hoeveel die potentieel meer zullen betalen aan de Belgische staatskas blijft onduidelijk: de G7 heeft slechts een vaag kader vastgelegd. Maar in principe moeten het dus wel extra inkomsten zijn: mooi meegenomen voor Vivaldi.
• Tegelijk dreigt de discussie over de fiscaliteit ontzettend moeilijk te worden. In de Kamer bleek tijdens het voorbereidend debat al hoe ver de meningen uiteen liggen. Minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) heeft wel de principes – ‘eenvoudiger, transparanter, fairder’ – klaar, maar verder dan die makkelijke woorden is er weinig consensus. En dreigt het toch ook opnieuw een clash tussen links en rechts te worden.

Tegelijk hangt de schaduw van een cultuuroorlog over de coalitie: Het hoofddoekendebat is een blijvertje.

• Het leek gisteren een beetje zoals het Vaticaan dat eindelijk, na lang wachten, witte rook loste: vanuit de Keizerslaan in Brussel kwam de PS met een belangrijk perscommuniqué. Het partijbureau had gesproken, de voorzitter Paul Magnette (PS) had eindelijk zijn mening gevormd, een oordeel was geveld.
• Dat komt er na twee weken waarbij in Franstalig België het debat rond de hoofddoek ontplofte en de emoties hoog oplaaiden rond twee dossiers:
  • De benoeming van Ihsane Haouach als regeringscommissaris bij het Instituut voor Gelijkheid van Vrouwen en Mannen in de federale regering. Haouach is een notoir drager en voorvechter van de hoofddoek. Ecolo duwde die beslissing erdoor; de MR verzette zich fel, maar haalde bakzeil tegen premier Alexander De Croo (Open Vld).
  • De beslissing van een Brusselse rechtbank die de vervoersmaatschappij MIVB veroordeelde omdat zij de hoofddoek verbiedt. De raad van bestuur van de MIVB ging niet in beroep, onder impuls van Ecolo, Groen en PS; Open Vld en DéFI verzetten zich via de regeringscommissaris. Allen zijn lid van de Brusselse regering.
• In beide gevallen was het Georges-Louis Bouchez (MR), de hyperactieve voorzitter van de Franstalige liberalen, die de zaken oppookte: hij zit in Brussel in oppositie, in de federale regering lijkt dat quasi het geval.
• Het offensief van Bouchez bracht de Brusselse regering met PS-minister-president Rudi Vervoort stevig in de problemen. En het legde bloot dat de PS over de zaak intern stevig verdeeld was.

De essentie: De PS zoekt de nuance en kiest in de zaak voor een bekend compromis: het Antwerps model.

• Aan Vlaamse kant wordt de discussie met een mix van argwaan en déjà-vu-gevoelens gevolgd: het debat lijkt in het noorden al een tijdje gepasseerd. Immers, onder druk van Vlaams Belang langs rechts en de eigen achterban langs links, slaagde men er in Antwerpen in de jaren 2000 al in om een hard bevochten compromis uit te werken: geen hoofddoeken in loketfuncties – contact met burgers dus – of in gezagsfuncties. Overal elders kan het wel.
• Dat compromis overleeft vandaag, in die mate dat ook het huidige stadsbestuur van burgemeester Bart De Wever (N-VA) met Vooruit en Open Vld er zich comfortabel bij voelt.
• Na twee weken wikken en wegen zette Paul Magnette zijn partij op die lijn. Voor de PS is dat een stuk opschuiven, tot voor kort zat zij op de harde ‘laïcistische’ lijn: die zette zich historisch fel af tegen de dominante katholieke lijn in dit land en bande net zoals in Frankrijk overal religieuze symbolen.
• Meteen dringt Magnette erop aan om de nieuwe PS-lijn in wetten te betonneren: federaal, in Brussel én in Wallonië.
  • ‘De twee criteria – geen contact met het publiek en autoriteitsfuncties – zijn de meest rationele en ook het meest gefundeerd in het recht‘, zegt hij in Le Soir.
  • ‘Dit vastleggen in alle situaties zal een groot werk zijn en overleg vergen. Het is nu aan de politiek om het te doen. Anders gaat dit decennia duren en zullen zaak per zaak voor rechtbanken moeten worden geregeld.’
• Dat betekent meteen dat een parlementair debat kan losbarsten. Het dreigt daardoor vooral federaal fors de onenigheid binnen Vivaldi over het thema bloot te leggen. Daar zit de MR op een ‘harde’ lijn: zowel Vlaams Belang als N-VA zullen niet laten om de centrumpartijen Open Vld en CD&V – die niet op die MR-koers zitten – fel aan te vallen.
• Vandaar de argwaan: ‘Waarom importeren de Franstalige partijvoorzitters een hoogst oncomfortabel en vooral onnodig debat in de federale regering? Wie wint daarbij?’ viel de afgelopen dagen bij een Vivaldi-voorzitter aan Vlaamse kant te horen.

The big picture: De cultuuroorlog kan zo nog maanden aanslepen.

• Van zijn kant reageerde MR-voorzitter Bouchez alweer bijzonder fel op de PS: ‘Hun standpunt over het dragen van uiterlijke tekenen van overtuiging bij de overheid is onsamenhangend, onwerkbaar en schijnheilig. Het is ook een potentieel paard van Troje voor de toekomst en nu al een klap voor de neutraliteit van de staat.’
• Het ziet er dus niet meteen naar uit dat MR en PS snel de vredespijp roken over een wetgevend initiatief. Maar ook Bouchez heeft wetsvoorstellen klaar. De discussie kan dus nog een tijdje blijven gaan.
• DéFI, de links-liberale stadspartij in Brussel, speelde het slimmer. Daar vroeg François De Smet – de voorzitter die over het dossier een erg uitgesproken koers heeft en dreigde de Brusselse regering te verlaten – zich openlijk af ‘of de PS dan nu bij de MIVB over het vonnis in beroep gaat‘. Die hete aardappel leek Magnette immers maandag niet aan te raken. Maar zo blijft het dossier in de Brusselse regering smeulen.
• Dat deed de PS overigens ook niet in de zaak van Haouach. Volgens hun eigen nieuwe regels zou de regeringscommissaris niet benoemd kunnen worden, ze zit immers in een ‘gezagsfunctie’, maar de PS ‘wil op die legitieme benoeming niet meer terugkomen’.
• Tegelijk haalt Magnette wel uit naar Ecolo, waar covoorzitter Rajae Maouane heel haar partij meesleurde naar een behoorlijk harde koers, weg van het laïcisme. Ze zette de discussie rond de hoofddoek gelijk ‘met de strijd rond abortus’. ‘Het was wel veel ineens: uitlatingen over abortus, de MIVB, de regeringscommissaris, dat is veel tegelijk. En het blijft onduidelijk. Is het dat ze het niet weten, of een vorm van militantisme?’
• Ecolo zelf is overigens wel de enige partij die aan Franstalige kant enthousiast reageerde op de voorstellen van de PS: ook zij wil een wettelijk kader.

Om te volgen: CD&V zit in de hoek waar klappen vallen.

• Het houdt maar niet op voor de christendemocraten. ‘Wie geschoren wordt, moet stilzitten‘, zo luidt een harde wet in de Wetstraat: trek niet, in crisis, onnodig de aandacht op jezelf. Maar met slechts 10 procent in de peilingen, lijkt CD&V-voorzitter Joachim Coens het tegenovergestelde te doen.
• ‘Eerlijk gezegd, ik begrijp het zelf ook niet‘, is de ondertussen symptomatisch geworden quote die Coens leverde als reactie op de slechte cijfers. Die blijft circuleren. Vanmorgen volgt een zoveelste lading negatieve krantenkoppen:
  • ‘CD&V tussen hoop en wanhoop‘, schrijft De Tijd.
  • ‘CD&V-voorzitter Coens moet overal in de verdediging‘, stelt De Standaard vast.
  • ‘Voorzitter Coens probeert rangen te sluiten‘, kopt De Morgen.
  • Een tv-optreden, alweer, op Terzake, kon niet overtuigen. ‘We moeten meer zeggen waarvoor we staan‘, was de conclusie van Coens daar.
• Bovendien kwam de CD&V-baas gisteren in een partijbureau via zoom (de christendemocraten komen nog steeds niet opnieuw fysiek samen) met een soort antwoord: een powerpointpresentatie over hoever hij staat met de hervorming van de partij. Maar daarbij blijft het vooral over de interne hervormingen gaan, onder meer de statuten.
• De ideologische positionering van de partij blijft zo in een wolk van vaagheid hangen. De analyse dat oud CVP-kiezers die vandaag bij Groen of Vlaams Belang zitten, moeten worden teruggewonnen, leek een tijdje in de partijcommunicatie door te sijpelen: plots ging het vanuit de partij heel de tijd over de ‘circulaire economie’ en ‘nabijheid’. Maar of het zoden aan de dijk brengt: uit de peilingscijfers blijkt dat alvast niet. En het is geen wervende boodschap voor de CD&V’er om de boer op te gaan.
• Bovendien blijft er de vraag van de kopstukken. De partij die ooit kon leunen op een impressionante stal van staatsmannen en ex-premiers, lijkt op dat vlak weggedeemsterd.
• CD&V had als grootste Vlaamse partij volgens elke politieke logica recht op de Zestien, als die binnen Vivaldi dan toch aan de Vlamingen zou worden toegewezen. Maar Open Vld ging, nota bene als zevende partij in België, met die trofee lopen: Alexander De Croo (Open Vld) blijkt nu hyper populair in de peilingen. De Vlaamse christendemocraten slaagden er onder leiding van Coens niet in om hun onderhandelingspositie te verzilveren, mee omdat CD&V het intern niet eens raakte over wie dan wel haar kandidaat-premier moest zijn.