In 1989 troffen wetenschappers een misvormd beenbot aan tussen de fossielen van een 76 miljoen jaar oude Centrosaurus in het Provinciaal dinosauruspark, in het hart van de Canadese provincie Alberta. Maar wat toen een genezen breuk leek, is volgens nieuw onderzoek een kwaadaardige kanker. 

Het is daarmee de eerste keer dat wetenschappers aantonen dat dinosaurussen, net als de mens, met dodelijke kankers kampten. Het bestudeerde onderbeen van de Centrosaurus, een 6 meter lange planteneter, bevatte ‘een enorme knoestige tumor groter dan een appel’, zei paleontoloog David Evans (Royal Ontario Museum) en coauteur van de studie gepubliceerd in het tijdschrift The Lancet Oncology. 

‘Deze opmerkelijke vondst toont aan dat hoe groot of krachtig sommige dinosaurussen ook mogen lijken, ze werden getroffen door veel van dezelfde ziekten die we vandaag de dag bij mensen en andere dieren zien, waaronder kanker. Dinosaurussen lijken mythische beesten, maar het waren levende, ademende dieren die leden aan vreselijke verwondingen en ziekten’, voegde hij eraan toe.

Multidisciplinair onderzoek

Toen de onderzoekers in 2017 besloten het bot opnieuw nader te bestuderen, brachten ze een team van specialisten en medische professionals uit verschillende domeinen samen, waaronder pathologie, radiologie, orthopedische chirurgie en paleopathologie. De opzet: een diagnose maken zoals dat het geval zou zijn bij een onbekende tumor bij een menselijke patiënt.

‘De diagnose van agressieve kanker zoals deze bij dinosaurussen is moeilijk te vatten en vereist medische expertise en meerdere analyseniveaus om goed te kunnen diagnosticeren, zei coauteur Mark Crowther (McMaster University), professor in de pathologie en moleculaire geneeskunde. 

Aan de hand van CT-scans en microscopisch onderzoek konden de onderzoekers uiteindelijk bevestigen dat het wel degelijk om een tumor ging. ‘We waren niet alleen in staat om aan te tonen dat het botweefsel de kenmerken van osteosarcoom (een kwaadaardige bottumor, red.) vertoonde, maar dat de tumor spiraalvormig door de cortex van het bot ging, waarbij de oorspronkelijke diagnose van een genezen botbreuk werd herroepen’, zei David Evans van het Royal Ontario Museum. 

Om deze diagnose te bevestigen, vergeleken ze het fossiel vervolgens met een normaal kuitbeen van een dinosaurus van dezelfde soort, alsook met een menselijk kuitbeen met een bevestigd geval van osteosarcoom. Daaruit bleek nogmaals dat het botbeen toebehoorde aan een volwassen dinosaurus met kanker in een vergevorderd stadium en dat de ziekte misschien zelfs uitgezaaid was naar andere lichaamsdelen. 

Niet aan kanker overleden

Maar ondanks deze nieuwe diagnose lijkt het erop dat de dinosaurus uiteindelijk niet aan kanker bezweken is. Omdat het fossiel werd gevonden in een enorme kuil gevuld met restanten van honderden andere Centrosaurussen, suggereren de wetenschappers dat een grote overstroming het lot van de hele kudde bezegeld heeft. 

‘De kanker zou de mobiliteit van de dinosaurus zeker hebben aangetast en hem zeer kwetsbaar hebben gemaakt voor de geduchte Tyrannosaurusroofdieren van die tijd’, zei Evans. ‘Maar het feit dat deze plantenetende dinosaurus in een grote, beschermende kudde leefde, zou er ook voor gezorgd kunnen hebben dat hij langer kon overleven, ondanks zo’n verwoestende ziekte.’