De Amerikaanse inlichtingendiensten zijn bezorgd om de inzet van chemische wapens in de strijd in Oekraïne. Ook president Joe Biden waarschuwde al meermaals dat Rusland, gefrustreerd door het verloop van drie weken oorlog, chemische wapens zou kunnen inzetten tegen Oekraïense soldaten, politici en zelfs gewone burgers.
Het zou niet de eerste keer zijn dat Rusland chemische wapens inzet om “gevaren voor het land” uit de weg te ruimen. In 2018 werden de voormalige Russische spion Sergej Skripal en diens dochter vergiftigd met het zenuwgas novitsjok. Na maanden onderzoek onthulde onderzoekscollectief Bellingcat dat de twee verdachten van de aanval werkzaam waren bij de GROe, de Russische militaire geheime dienst. Het ging om kolonel Anatoli Tsjepiga en militair arts Aleksander Mitsjkin.
Twee jaar later, in augustus 2020, werd ook Russisch oppositieleider Aleksej Navalny slachtoffer van een vergiftiging. Hij werd opgenomen op intensieve zorgen in het ziekenhuis van Omsk, waar ze hem echter niet verder wouden behandelen of onderzoeken. Daarop werd Navalny naar Duitsland overgebracht, waar een toxicologisch labo van het Duitse leger sporen van novitsjok terugvond in het bloed en de urine van Navalny.
Niet alles vernield
Die aanvallen lijken nu echter in een breder plaatje te passen: Rusland heeft weer chemische wapens, en schrikt er niet van terug die te gebruiken. In 1991, na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, tekende Rusland het Verdrag chemische wapens, samen met 191 andere landen. Begin 2000 weer 40.000 ton aan chemische munitie – zowat het hele Russische arsenaal – vernield.
Volgens Amerikaanse ambtenaren en militaire analisten werd echter niet alles vernield. De laboratoria die novitsjok en saringas konden produceren bleven actief, en Russische wetenschappers bleven zelfs nieuwe chemische wapens bedenken: het verdrag bepaalt dat er wel defensieve chemische wapens mogen worden ontwikkeld, op zeer kleine schaal.
Van dat laatste lijkt Rusland zich dus niet al te veel aan te trekken. Daarnaast weigert Poetin zich ook uit te spreken over het gebruik van chemische wapens door het Syrisch leger. De troepen van bevriend staatshoofd Assad zetten dit in om de rebellen uit te roeien, die zich vaak in dikbevolkte gebieden bevonden. Meer zelfs: Assad wijst de aanvallen met chlorinegas vaak toe aan de rebellen zelf, die eigen troepen bestoken als ‘false-flag’, en zo hopen op steun van het Westen.
Productiefaciliteiten uitgebreid
In Rusland is momenteel weinig terug te vinden van het Verdrag chemische wapens: in het dorpje Shikhany, dat ten tijde van de Sovjet-Unie nog een gesloten stad was en enkel gebruikt mocht worden door het leger, bevinden zich nu weer grote labo’s, waar zenuwgassen worden gefabriceerd. Na de vergiftiging van Navalny legde de toenmalige Amerikaanse president Donald Trump drie Russische onderzoeksfaciliteiten sancties op, omdat ze betrokken zouden zijn bij de ontwikkeling van chemische wapens. Eén daarvan staat in Shikhany. In 2021 werden de sancties uitgebreid door Joe Biden, en werden ook faciliteiten in Sint-Petersburg en Moskou op de zwarte lijst geplaatst.
Hoeveel chemische wapens Rusland momenteel bezit is niet duidelijk, maar het land heeft hoe dan ook een nieuwe voorraad aangelegd. De afgelopen weken werd duidelijk dat het regime van Poetin voor niets terugdeinst, en de inzet van chemische wapens in Oekraïne zou wel eens stap één worden als de invasie niet verloopt naar hoe het was gepland.
