De ineenstorting van de Afghaanse staat tegen de Taliban zal een nieuwe migratiecrisis veroorzaken. Hoewel deze niet zo krachtig zal zijn als die van 2015, is het toch mogelijk dat het in Europa voelbaar zal zijn. Dit zal sterk afhangen van de bereidheid van de buurlanden van de EU, zoals Turkije en Wit-Rusland om mee te helpen de crisis aan te pakken.
De situatie verslechtert snel voor de Afghaanse staat. Terwijl de Taliban vorige week alleen de landelijke gebieden onder controle hadden, zijn sinds dit weekend verschillende steden, waaronder belangrijke administratieve centra, in handen gevallen van de islamitische terreurgroep. De Taliban controleren ook Zaranj, de hoofdstad van de provincie Nimroz, en Sheberghan, de provinciehoofdstad van Jawzjan.
Dit is een zwarte reeks die waarschijnlijk zal voortduren, aangezien de Afghaanse regering niet in staat lijkt het Taliban-offensief het hoofd te bieden zonder de directe steun van de NAVO-strijdkrachten, met name de Amerikanen, die de regio hebben verlaten. Naast een jihadistische militaire besmetting maken de buurlanden zich ook zorgen over een humanitaire crisis, als gevolg van de massale uittocht die deze conflicten veroorzaken. Volgens de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties hebben sinds het begin van het jaar al 270.000 mensen moeten vluchten. Humanitaire organisaties vrezen dat dit het begin is van een nieuwe massale uittocht van vluchtelingen, met alle menselijke gevolgen van dien.
Een herhaling van de Syrische crisis?
Europa vreest een herhaling van de migratiecrisis van 2015-2016, toen honderdduizenden Syriërs de oorlog ontvluchtten om de Europese Unie te bereiken. Deze situatie heeft de spanningen tussen de lidstaten aangewakkerd, aangezien niet alle lidstaten voorstander waren van een opvangbeleid. Zo hebben extreemrechtse partijen in Europa van de situatie gebruikgemaakt om in te spelen op de angsten van hun kiezers.
In 2021 is de situatie – voorlopig – echter niet vergelijkbaar, aangezien Europa zich minder in de frontlinie bevindt dan tijdens het hoogtepunt van de Syrische crisis. De Turkse autoriteiten zeggen dat zij dit jaar 27.000 Afghanen hebben onderschept die probeerden de Turks-Iraanse grens over te steken. Maar 3.200 Afghanen hebben de afgelopen zes maanden geprobeerd Europa illegaal binnen te komen, 41 procent minder dan in dezelfde periode vorig jaar, zo blijkt uit cijfers die Euronews heeft opgevraagd.
Een Europees fort
Gerald Knaus, voorzitter van de denktank European Stability Initiative (ESI), acht het echter “zeer waarschijnlijk” dat veel Afghanen als vluchtelingen hulp en bescherming nodig zullen hebben. “Maar deze massale crisis betekent niet dat deze mensen Europa zullen bereiken. Om dat te doen, moet je veel grenzen oversteken, die tegenwoordig allemaal veel zwaarder bewaakt worden dan een paar jaar geleden.” En Europa zelf heeft zijn inspanningen opgevoerd, met meer middelen voor grensbewakingsagentschappen, zoals Frontex. Lidstaten die zich in de frontlinie bevinden waar migranten aankomen, zoals Griekenland, worden ervan verdacht illegale “push back”-acties uit te voeren, wat zij ten stelligste ontkennen.
Hoe dan ook, in 2015 kwamen een half miljoen mensen vanuit Turkije naar de Griekse grens. In 2021 bereikten slechts 4.000 mensen Europa via deze route en nog eens 3.000 via Litouwen en Wit-Rusland. Dus nog geen massale toestroom. Tenminste niet hier.
Zorgwekkender is de geopolitieke druk die door sommige buurlanden van de EU wordt uitgeoefend, waarbij zij niet aarzelen om te dreigen met het openen van de deuren. Wit-Rusland heeft dit onlangs gedaan door migranten naar Litouwen te sturen in reactie op internationale sancties. Turkije heeft in het verleden ook gedreigd hetzelfde te doen. Deze Afghanen, die een nieuwe oorlog ontvluchten, zouden wel eens als wapen kunnen worden gebruikt in de rivaliteit tussen de EU en haar buurlanden.
(NS, lb)
Lees ook:
