De vaccinatierace brengt België opnieuw ‘onder de mensen’: dit land schuift steeds hoger op in de ranking van het aantal gevaccineerden. Maar aan de horizon sluimert een heus communautair probleem: in Brussel en Wallonië raakt men niet aan de hoge percentages die nodig zijn, zeker bij de oudere bevolkingsgroepen, om groepsimmuniteit te verkrijgen. Brussels minister-president Rudi Vervoort (PS) komt niet toevallig met het idee van een coronapas: dit is een stok achter de deur om toch iedereen gevaccineerd te krijgen. Want een land ‘op twee snelheden’ – met immuniteit in Vlaanderen, maar niet in de rest – is de nachtmerrie van al wie droomde van ‘een team van 11 miljoen Belgen’.

In het nieuws: De vaccinatiecampagne zit op kruissnelheid.

De details: De voorlopige resultaten in Wallonië en Brussel leiden toch tot kopzorgen.

• Sciensano, het wetenschappelijk instituut dat de coronacrisis opvolgt, publiceert voortaan zeer fijnmazig de resultaten van de vaccinaties: per gemeente hebben ze percentages van de bevolking, volgens leeftijd.
• Die duiden op een correlatie die we al langer wisten: arme gemeenten hebben het veel moeilijker om hun bevolking goed te bereiken en te overtuigen om een vaccin te nemen.
• Maar er is meer aan de hand. In Vlaanderen scoort men over heel het gewest bij mensen ouder dan 85 jaar een cijfer van 93 procent en zelfs 95 procent bij personen boven 75 jaar. Dit betekent dat zelfs op locaties waar de armoedecijfers het grootst zijn, de grote steden als Gent en Antwerpen, het percentage zeer hoog ligt. In Antwerpen scoort men zo nog altijd 83 procent.
• Dat is in scherp contrast met Wallonië, waar wel evenveel prikken worden gezet, maar waar gewoon minder mensen komen opdagen. Voor de oudste categorie raakt men er maar aan 76 procent, voor mensen tussen de 75 en 85 jaar komt men op 82 procent voor heel het gewest. In sommige arme gemeenten rond Luik en ook in centrumsteden als Charleroi, worden die percentages niet bereikt.
• Brussel is een nog moeilijker verhaal: daar is men al volop bezig de categorie mensen vanaf 45 jaar uit te nodigen: in de oudere groepen is er een ‘saturatie’: men bereikt gewoon niet meer volk. Maar de cijfers zijn ronduit slecht: in de categorie boven 85 jaar – de oudste en meest bedreigde groep – komt amper 72 procent opdagen. En ook in de categorieën daaronder stokt dat percentage op 73 procent.

Waarom dit van belang is: Groepsimmuniteit komt zo in het gevaar.

• Afgesproken is met alle negen ministers van Volksgezondheid dat samen naar een cijfer van 70 procent van de hele bevolking wordt gestreefd – gevaccineerd of met antilichamen – om de fameuze groepsimmuniteit te bereiken. Op dat punt kan het virus niet langer overspringen en overleven: er zijn te weinig potentiële slachtoffers. De besmetting stokt dan.
• Alleen leren landen waar men met de vaccinatiecampagnes al verder staat – zoals Israël, de UK en de VS – dat de jongere delen van de bevolking minder geneigd zijn om het vaccin te nemen: niet verwonderlijk, covid is minder levensbedreigend voor hen.
• Dit betekent concreet dat als Brussel en Wallonië ‘maar’ dergelijke scores halen bij de oudste bevolking, er een zeer grote kans is dat het totale aantal nog lager gaat liggen. En dan ontstaat er een heus probleem.
• Wallonië en Brussel doen nu acties om die cijfers toch nog op te krikken:
  • Er is de ‘Re Vax 80+’ campagne in Wallonië om 80-plussers toch te overtuigen.
  • In Brussel zet men mobiele teams in om mensen te bereiken.
  • Men voert campagnes via huisartsen.
  • De mutualiteiten worden ingezet.
• Toch kan men moeilijk voorbij aan de onderliggende verschillen in de aanpak van de gezondheidszorg in Vlaanderen en de twee andere gewesten: in Brussel is een groot deel van de bevolking bijvoorbeeld niet bij een huisarts gekend. Het gezondheidssysteem was er met andere woorden al ‘zwak’ voor de pandemie, en dat verbetert niet ineens.
• Op zich hoeft dat geen drama te betekenen. In Israël stokt de campagne op zo’n 60 procent gevaccineerden: de rest wil geen spuitje. Maar wetenschappers spreker er van een wonderbaarlijk fenomeen: ook bij die ‘lage’ percentages lijkt covid quasi helemaal weg te blijven.
• Anderzijds legt de kloof in België wel weer het verschil in aanpak tussen de gewesten bloot. Voor diegenen die luidkeels de herfederalisering van de gezondheidszorg bepleiten, onder meer MR en Open Vld, is de vaccinatie een pijnlijk ontwaken: er zijn wel degelijk grote verschillen in de aanpak.
• Binnen de Vlaamse regering leeft daarom al langer de bekommernis hoe dat straks verder moet: als een bevolking samen een vaccinatiegraad van 70 procent bereikt, zijn eigenlijk geen restrictieve maatregelen meer nodig. Dat zou het geval worden voor Vlaanderen. Maar blijft het hangen op de helft gevaccineerden, dan blijven social distance en mondmaskers wel een optie.

De essentie: Covid legt zo een communautaire breuklijn bloot, met veel potentiële gevolgen.

• Duitsland legt de vinger op de wonde, door aan te kondigen dat het straks een pak maatregelen opheft voor al wie vaccins gekregen heeft. Zij hoeven zich onderling niet langer aan de regels rond social distance te houden, ze hoeven ook geen verplichte quarantaine na reizen naar het buitenland en zouden zelfs de avondklok helemaal mogen negeren.
• De Duitse redenering liegt er niet om: we waren snel om allerlei grondrechten op te schorten, dan kunnen we die geboden nu ook snel ongedaan maken.
• Maar dat brengt de discussie wel gevaarlijk dichtbij. In België hebben een pak politici zich al tegen zo’n versoepeling op verschillende snelheden – afhankelijk van wie een vaccin heeft en wie niet – uitgesproken. Onder het deken van ‘solidariteit’ moet iedereen vasthouden aan de ophokplicht. ‘Tous ensemble’, is immers de mantra van de ploeg van ’11 miljoen Belgen’.
• Alleen, Brussels minister-president Rudi Vervoort (PS) doorbreekt nu die mantra wel fors, met een pleidooi voor een coronapas. Wie zich laat vaccineren, krijgt zo’n pas en kan dan plots toegang krijgen tot cafés of andere privileges genieten. Niet toevallig: want zo’n pas is wel het ultieme argument, de stok achter de deur, om toch zo veel mogelijk mensen te laten vaccineren. In Brussel is zo’n stok duidelijk nodig, eerder dan de wortel van de eigen gezondheid.
• Vanuit Vlaanderen werd beleefd gereageerd ‘dat zoiets een optie kan zijn’. Maar ten gronde moeten er weinig extra regels of pasjes worden ingevoerd, eens een vaccinatieniveau van 70 procent en de groepsimmuniteit is bereikt. De stappen uit de lockdown worden dus nog behoorlijk gespannen de komende maanden, als de verschillen tussen de gewesten in vaccinatie blijven zoals de trends vandaag voorspellen.

Interessant om volgen: Een nieuwe VS-ambassadeur voor België: Michael Adler.

• Het is de Washington Post die de primeur brengt: de Amerikaanse president Joe Biden is volop bezig zijn puzzel te leggen van benoemingen in de Amerikaanse diplomatie. Anders dan in ons land, waar de diplomaten onder druk worden gezet om toch maar een partijkaart te nemen, zodat ze carrière kunnen maken, zijn er bij de Amerikanen beroepsdiplomaten en daarnaast een pak rechtstreeks benoemde ‘politieke’ diplomaten.
• Het is aan de VS-president om die te benoemen: elke vier jaar worden dus carrières gemaakt en gekraakt. De Belgische post is best gegeerd: Brussel is een behoorlijk internationale stad en dit land is niet belangrijk genoeg om er een beroepsdiplomaat op te zetten. Bovendien zijn ook de EU en de NAVO hier gevestigd: er zijn dus ook nog andere Amerikaanse ambassadeurs die in Brussel verblijven.
• De Post weet nu dat Biden zijn namen klaar heeft. Zo wordt Rahm Emanuel, de voormalige stafchef van Obama, de nieuwe ambassadeur in Japan; krijgt Cindy McCain, de weduwe van John McCain, een post bij de VN; krijgt fundraiser David Cohen de job van ambassadeur in Canada en Ken Salazar, een oud-minister, dezelfde taak in Mexico. Denise Bauer, die tijdens de verkiezingscampagne een vrouwennetwerk voor Biden leidde, mag naar Parijs.
• Voor België valt de naam van Michael Adler. Dat is een rijke vastgoedondernemer uit Miami, die voor Biden al jarenlang geld inzamelt. De twee kennen elkaar al sinds de jaren ’70. In 2020 riep Adler via de joodse media in Florida de lokale joodse bevolking op om massaal op Biden te stemmen: hij heeft diepe connecties met die belangrijke minderheid in Florida.

Ook genoteerd: De Duitstalige gemeenschap klopt keihard op tafel.

• Nu ja, keihard. De Oostkantons, ooit bij België gekomen na de Eerste Wereldoorlog, zijn in totaal met 77.900 inwoners. Dat is de grootte van Sint-Niklaas ongeveer.
• Maar voor de komende staatshervorming, waarvoor ze officieel ‘geen vragende partij zijn’, willen ze wel een volledig eigen volwaardig gewest vormen. Dat zegt Oliver Paasch, de minister-president van de Duitstalige Gemeenschap, in een gesprek met Le Soir.
• De eis kadert in de discussies over de komende staatshervorming. De PS-voorzitter Paul Magnette heeft daarbij het voorstel gedaan om de moeilijke constructie van gewesten en gemeenschappen af te schaffen, en naar volwaardige gewesten over te gaan, voor Vlaanderen (6,5 miljoen), Wallonië (3,6 miljoen) en Brussel (1,2 miljoen).
• Maar de vraag is of naast die drie gewesten dan nog een vierde gewest zou ontstaan, met dus goed 78.000 inwoners.
• Dat zou Oliver Paasch in de overlegorganen en de structuur van het land dan op gelijke hoogte plaatsen met Jan Jambon (N-VA) of Elio Di Rupo (PS), de minister-presidenten van Vlaanderen en Wallonië. Overigens is dat vandaag technisch gezien in het Overlegcomité al het geval: in praktijk een beetje absurd natuurlijk.
• De komende discussie is van belang, vooral voor het lot van Brussel. Daar eist men hardnekkig om een ‘volwaardig gewest’ te worden. En de Duitstaligen gaan dus nu in die slipstream mee.
• Eerder al legde minister van Institutionele Hervormingen Annelies Verlinden (CD&V) een voorstel neer van 2+2 gewesten, waarbij Brussel en de Duitstaligen dus niet dezelfde status zouden krijgen. Daarop kreeg ze meteen bakken kritiek uit Franstalige hoek.

Nog niet in zicht: De Pandemiewet raakt niet door de commissie in de Kamer.

• Dat de meerderheid geen cadeaus moest verwachten in de discussie rond de Pandemiewet, was wel duidelijk. Dat bleek gisteren ook in de Kamer, waar het werk van de Vivaldi-regering uiteindelijk niet gestemd raakte. Dat betekent dat het nu donderdag in de plenaire zitting ook niet kan aangenomen worden, want het moet eerst in die commissie goedgekeurd.
• De kritiek van de oppositie blijft dat de oplossing van de regering een veel te rigide instrument is, dat bovendien de Kamer buitenspel zet. Het vertragen van het wetsvoorstel ging echter wel ver: zo vroeg Peter De Roover (N-VA) even een ‘break’ omdat de rekker van zijn mondmasker gesprongen was.

Reken je rijk: Bij een globale taks op multinationals zou België 8,2 miljard euro kunnen opstrijken.

• Het klinkt als manna uit de hemel: een taks die alle grote multinationals wereldwijd aanpakt. Joe Biden, de Amerikaanse president, is er op het niveau van de OESO al langer mee bezig.
• Zijn voorstel om naar een globale taks van 21 procent te gaan, zou wel eens bijzonder verstrekkende financiële gevolgen kunnen hebben voor de overheidsfinanciën wereldwijd.
• Want de ngo Tax Justice Network, die wereldwijd voor meer ‘faire’ belastingen ijvert, rekende uit wat dit voor elk land aan opbrengsten zou kunnen opleveren. En daarbij vallen toch spectaculaire bedragen uit de kast. Want zo zou dit land maar liefst 8,2 miljard euro extra kunnen ophalen, als de taks er komt.
• Dat zou meteen een enorme slok op de borrel schelen voor de overheidsfinanciën, die in deze pandemie overal ter wereld met enorme tekorten kampen.
• Binnen de federale regering worstelt men met de ambitie om een grote fiscale hervorming door te voeren. Daar rekent men in stilte wel op een ‘globaal’ initiatief om een digitale taks erdoor te krijgen die grote spelers in Silicon Valley zou belasten.
• Maar wat Biden voorstelt gaat veel verder. Dan zouden alle multinationals niet langer kunnen ontsnappen. Zo is in België AB Inbev gevestigd, maar de bierreus betaalt hier nauwelijks taksen. Als dat percentage plots naar 21 procent gaat, stromen de miljoenen euro’s binnen.
• De vraag is hoe realistisch het voorstel is: het vergt een overeenstemming van zowat alle serieuze economische landen in de wereld. De VS zelf zouden wel 165 miljard dollar per jaar extra in kas krijgen door de maatregel. Daarnaast zouden vooral China, maar ook Japan, Duitsland en Frankrijk profiteren.