In de Kamercommissie Sociale Zaken stond woensdag een hoorzitting over de fraude bij het OCMW van Anderlecht op de agenda. Ontslagnemend minister van Sociale Integratie Karine Lalieux (PS) schoof de verantwoordelijkheid af, maar het was een open brief van een bestuurslid van het OCMW zelf die stof deed opwaaien.

Key takeaways

• In de hoorzitting werd fraude erkend door een bestuurslid van het OCMW zelf.
• Minister Lalieux zegt weinig te kunnen doen, het is niet haar verantwoordelijkheid.
• Andere partijen zijn kwaad en verwijten Lalieux laakbaarheid.

Wat vooraf ging: De zaak over sociale fraude bij het OCMW in Anderlecht werd steeds groter.

• Een Pano-reportage onthulde dat OCMW-medewerkers zonder controleren leeflonen toekennen. Undercoverjournalisten kregen makkelijk geld met een vals adres.
• Bestuursleden van het OCMW, veelal van PS-signatuur, hielpen ook vrienden en kennissen aan een leefloon. Mustapha Akouz (PS), voormalig voorzitter van het OCMW, zei “als socialist er trots op te zijn om mijn medemens te helpen”.
• De Morgen meldde dat het Arbeidsauditoraat een onderzoek is gestart naar “alle mogelijke vormen van uitkeringsfraude bij het OCMW van Anderlecht”.

In het nieuws: De hoorzitting begint met een bommetje.

• Zowel Akouz als de huidige voorzitter van het OCMW in Anderlecht, Lotfi Mostefa (PS), kwamen niet opdagen voor de hoorzitting. Mostefa beweert dat hij de oproepingsmail gemist had, maar het lijkt aannemelijker dat hij voorlopig zwijgt omwille van het onderzoek.
• Er is wel degelijk een ernstig probleem, erkent nu ook een bestuurslid van het OCMW van Anderlecht zelf. Per brief liet José Fernandez Lopez aan de commissie weten dat er “sinds de start van mijn mandaat” problemen zijn. “Beslissingen door de politieke mandatarissen werden niet uitgevoerd door de administratie. Dat leidde tot veelvuldige klachten van burgers zonder hulp, die maandenlang aan hun trieste lot waren overgelaten”, licht hij toe.
• Daarnaast was er een “significante toename” van referentieadressen, aangevraagd door daklozen waarmee ze steun kunnen krijgen. Ook met het vastgoed blijken problemen: het OCMW huurde gebouwen terwijl het elders wel 13 jaar lang een leegstaand gebouw bezat.

Geen verantwoordelijkheid

Gevolgd: Lalieux zegt dat ze niet veel kan doen aan de fraude.

• Karine Lalieux (PS) legde als minister uit hoe de controle gebeurt. De federale overheid kan pas ingrijpen als het OCMW een afgewerkt dossier doorstuurt, zei ze. Als er een fout wordt ontdekt bij het toekennen van een leefloon, dan vordert de overheid het geld terug bij het OCMW. Die moet dat op zijn beurt gaan verhalen op de betrokkene. Het is niet zeker of dat ook gebeurt, moest Bérengère Steppé, hoofd van de inspectiedienst, toegeven.
• De minister schoof heel wat verantwoordelijkheid af. Ze heeft niets te zeggen aan te veel personeelsdruk waardoor dossiers vluchtiger worden bekeken. Aan mogelijke politieke inmenging bij toewijzingen kan ze niets doen. De afwezigheid van een antifraudecel is niet haar verantwoordelijkheid. De interne organisatie moet geregeld worden door het OCMW zelf, het gemeentebestuur en de gemeenschappelijke gemeenschapscommissie. Die laatste heeft twee voogdijministers, Alain Maron (Ecolo) en Elke Van den Brandt (Groen). Geen van deze personen of instanties was aanwezig op de hoorzitting.
• Lalieux wenste wel te benadrukken dat er begin oktober al sancties volgden tegen het OCMW van Anderlecht door een niet-terugbetaling. “Dus voor de uitzending”, merkte de minister op. Er komen nog meer maatregelen aan, benadrukte ze. Daarnaast had de overheidsdienst Maatschappelijke Integratie als controleorgaan “onafhankelijk” gewerkt.

“Geen enkel schuldinzicht”

De reacties: Andere partijen richten hun pijlen op Lalieux.

• Bij gebrek aan aanwezigheid van de andere hoofdrolspelers in het fraudeverhaal moesten de aanwezige politici dan maar hun beklag doen bij Lalieux. De brief van Fernandez Lopez “getuigt dat er in het verleden al aan de alarmbel werd getrokken, maar dat elk initiatief op politiek en administratief niveau geblokkeerd werd”, klinkt het bij Wouter Raskin (N-VA). “Dit is opnieuw een duidelijk voorbeeld van een schandaal waarin de PS centraal staat, met een systeem van cliëntelisme, vriendjespolitiek en mogelijke sociale fraude”.
• “Dit soort cliëntelisme is géén socialisme”, haalt Anja Vanrobaeys (Vooruit) aan. Ze distantieert zich van de uitspraken van Akouz. “Socialisten hebben er alle belang bij dat in dit dossier volledige klaarheid komt en vooral dat het nooit meer gebeurt in de toekomst”.
• Maar het is Vincent Van Quickenborne (Open Vld) die het felst tekeer gaat, zowel in de commissie als de ochtend nadien op de radio. In De Ochtend haalt hij fel uit naar Lalieux: “Ze heeft impliciet het cliëntelisme verdedigd. Ik heb haar de vraag gesteld wat ze vond van dat soort uitspraken (van Akouz, red.) en praktijken. Ze heeft daar geen antwoord op gegeven. Ik vroeg haar ook of ze voor de commissie contact heeft gehad met die OCMW-voorzitters (…), ook daarop heeft ze niet geantwoord. Het feit dat ze niet antwoordt, zegt genoeg. Het gaat om een PS-bastion, een kliek, die zichzelf in bescherming neemt. Het gaat om belangrijke protegés van de PS die onaantastbaar moeten zijn”.
• “Mevrouw Lalieux heeft blijk gegeven van geen enkel schuldinzicht. (…) Als ze zegt: “Ik heb iets gedaan, dan moet ze uitleggen hoe het komt dat die undercoverjournalisten met een fictief adres zo makkelijk aan een leefloon zijn geraakt”, vervolgt hij.