Terwijl de NAVO debatteert over het verhogen van haar defensie-uitgaven naar 5 procent van het bbp, bevindt België, een van de oprichters van de alliantie, zich op een kruispunt. Momenteel besteedt het slechts 1,3 procent van zijn bbp aan defensie, maar de voorgestelde verhoging tot 5 procent – wat overeenkomt met 22,13 miljard euro extra op basis van een bbp-prognose van 598 miljard euro in 2025 – zou een enorme verschuiving in de nationale prioriteiten betekenen. Hoewel een dergelijke stap het signaal zou zijn van een sterke toewijding aan de NAVO, bestaat het risico dat de toch al hoge Belgische staatsschuld nog verder oploopt, sociale programma’s onder druk komen te staan en binnenlandse politieke controverse ontstaat.

Key takeaways

• Fiscale druk en schuldrisico’s: Het verhogen van de defensie-uitgaven tot 5 procent van het bbp zou de Belgische staatsschuld, die al 104,7 procent van het bbp bedraagt, aanzienlijk verhogen, waardoor de financieringskosten mogelijk zouden stijgen en België afhankelijk zou worden van EU-leningen of fiscale aanpassingen, zoals minister van Begroting Vincent Van Peteghem waarschuwde.
• De voorgestelde uitgavenverhoging zou kunnen leiden tot bezuinigingen op de robuuste sociale programma’s in België, die 29 procent van het bbp vertegenwoordigen, wat kan leiden tot ontevredenheid bij het publiek en politieke instabiliteit in een coalitieregering die al onder druk staat door regionale verdeeldheid.
• Hoewel de aanpassing aan een NAVO-defensiedoelstelling van 5 procent de internationale status van België zou versterken, zijn de economische voordelen onzeker, en de binnenlandse steun zou kunnen wankelen door de afweging tussen welzijn en groeiprioriteiten.

Financiële druk is groot

Volgens Statista zal de Belgische overheidsschuld, die in 2024 104,7 procent van het bbp bedroeg, tegen 2029 stijgen tot 118,95 procent. Het verhogen van de defensie-uitgaven met een extra 22 miljard euro per jaar zou dit traject waarschijnlijk versnellen, waardoor de leenkosten zouden stijgen en de tekorten zouden toenemen. De prognose van de Europese Commissie van mei 2025 onderstreept deze bezorgdheid door op te merken dat de stijgende uitgaven, inclusief defensie, het begrotingstekort van België zullen vergroten. Minister van Begroting Vincent Van Peteghem waarschuwde in april 2025 dat dergelijke uitgaven zouden kunnen leiden tot bezuinigingen op welzijnsprogramma’s.

Om deze stijging te financieren, zou België een beroep kunnen doen op EU-leningen of fiscale ontsnappingsclausules — tijdelijke afwijkingen van de Europese begrotingsregels die in uitzonderlijke omstandigheden, zoals een economische crisis, worden toegestaan — maar deze maatregelen zouden de leenkosten op lange termijn kunnen verhogen, waardoor een economie die al met hoge schuldniveaus worstelt, nog zwaarder belast zou worden. De budgettaire uitdaging is duidelijk: zonder aanzienlijke verhogingen van de inkomsten zou de weg naar 5 procent defensie-uitgaven de fiscale gezondheid van België aan de rand van de afgrond kunnen brengen.

Economische gevolgen

De economische gevolgen van zo’n uitgavenverhoging zijn complex. Onderzoek van het Kiel Instituut suggereert dat defensie-uitgaven van 3,5 procent van het bbp de economische groei met 0,9 procent tot 1,5 procent per jaar kunnen stimuleren als ze gericht zijn op high-tech, in eigen land geproduceerde bewapening. Goldman Sachs schat echter een bescheiden fiscale multiplicator van 0,5, wat betekent dat elke 100 euro die wordt uitgegeven slechts 50 euro aan bbp-groei genereert over twee jaar, vooral als import domineert. Voor België, een kleine, handelsafhankelijke economie, zou het onttrekken van middelen aan sectoren zoals onderwijs en schone energie – die bekend staan om het creëren van meer banen – de algehele groei kunnen beperken. Het Costs of War Project merkt op dat niet-defensiesectoren vaak grotere economische voordelen opleveren, wat suggereert dat de netto economische impact van België negatief kan zijn.

Hoewel defensiegerelateerde industrieën een boost zouden kunnen krijgen, blijft het bredere economische plaatje onzeker, met handelsrisico’s en herverdeling van middelen die aanzienlijke uitdagingen vormen.

Sociale programma’s in gevaar

De sociale uitgaven van België, 29 procent van het bbp, liggen aan de basis van de robuuste welvaartsstaat, inclusief gezondheidszorg en onderwijs. Volgens databedrijf Trading Economics bedragen de totale overheidsuitgaven 54,5 procent van het bbp in 2024. Als er 5 procent aan defensie zou worden toegewezen, zou er waarschijnlijk in deze programma’s moeten worden gesneden, wat de steun van het publiek zou kunnen aantasten. Het IMF-rapport van 2023 over de Belgische begrotingsconsolidatie benadrukte de noodzaak om de sociale uitkeringen te rationaliseren om de schuld onder controle te houden, en verdere bezuinigingen op defensie zouden de ontevredenheid van het publiek kunnen vergroten. In een land met een sterke traditie op het gebied van sociale zekerheid kunnen dergelijke verlagingen protesten of sociale onrust veroorzaken, vooral onder degenen die van deze diensten afhankelijk zijn.

Politieke uitdagingen in het verschiet

De politieke gevolgen van het voorrang geven aan defensie boven sociale uitgaven zijn aanzienlijk. Premier Bart De Wever beschreef in een interview met Bloomberg in juni 2025 de doelstelling van 5 procent als een “bittere pil om te slikken”, maar noodzakelijk voor de veiligheid. Maar dit in evenwicht brengen met binnenlandse prioriteiten kan de Belgische coalitieregering, die al met spanningen tussen Vlaanderen en Wallonië kampt, onder druk zetten. De waarschuwingen van minister van Begroting Van Peteghem over besparingen in de sociale zekerheid onderstrepen het potentieel voor politieke instabiliteit, aangezien de ontevredenheid van het publiek de cohesie van de regering op de proef zou kunnen stellen.

Een sterkere rol voor de NAVO, maar tegen welke prijs?

Op internationaal vlak zou de goedkeuring van een defensiedoelstelling van 5 procent van het bbp België positioneren als een leider in de NAVO, vooral nu de spanningen met Rusland toenemen en de VS druk uitoefent om de bijdragen te verhogen. In een rapport van Bloomberg van 17 juni 2025 wordt melding gemaakt van de Belgische steun voor de doelstelling, hoewel er wordt aangedrongen op flexibiliteit bij het meetellen van infrastructuur als defensie-uitgaven. Dit standpunt zou de invloed van België binnen de alliantie kunnen vergroten, wat andere leden zou kunnen aanmoedigen om dit voorbeeld te volgen. De binnenlandse steun kan echter wankelen als de economische en sociale kosten te uitgesproken worden.

Ter vergelijking: naties zoals Israël (5,7 procent van het bbp) en Saoedi-Arabië (8,4 procent) handhaven hoge defensie-uitgaven omwille van unieke veiligheidsdreigingen, maar de context van België verschilt. Van de NAVO-landen geven de VS (3,28 procent) en Polen (3,05 procent) aanzienlijk minder uit, wat het ongekende karakter van een doelstelling van 5 procent voor een kleine economie als die van België benadrukt.

Navigeren van een delicaat evenwicht

De mogelijke verschuiving van België naar 5 procent bbp defensie-uitgaven weerspiegelt een bredere NAVO-stuwkracht voor collectieve veiligheid, maar gaat gepaard met aanzienlijke afwegingen. Een hogere schuld, mogelijke bezuinigingen op de sociale voorzieningen en beperkte economische voordelen zouden binnenlandse onrust en politieke instabiliteit kunnen aanwakkeren. Hoewel de stap de NAVO-status van België zou versterken, moet de regering deze kosten zorgvuldig afwegen tegen de voordelen van een grotere betrokkenheid bij het bondgenootschap. Terwijl de besprekingen op de komende NAVO-top zich ontvouwen, staan de Belgische leiders voor de ontmoedigende taak om een evenwicht te vinden tussen wereldwijde verantwoordelijkheden en binnenlandse realiteiten.

Voorlopig blijft de weg voorwaarts onzeker, maar de inzet kan niet hoger zijn.