De Japanse economie is eind vorig jaar ingestort. In het laatste kwartaal van 2019 kromp de economie er op jaarbasis gemeten met liefst 6,3 procent.

De meest pessimistische analisten hadden op een verlies van maximum 3,7 procent gerekend. Verwacht wordt nu dat ook het eerste kwartaal van 2020 een krimp zal vertonen. Waarop het land zich theoretisch in een recessie zou bevinden.

De Japanners geven een aantal redenen. Ten eerste daalden de consumentenuitgaven omdat een btw-verhoging effectief werd (10 procent in plaats van 8 procent). Dan waren er de gevolgen van het coronavirus, die in december al de toeleveringsketens van een aantal Japanse bedrijven in de problemen brachten. Ook het toerisme lijdt, want Chinese bezoekers blijven weg. Die zijn goed voor 37 procent van alle Japanse inkomen uit toerisme. Grote Japanse warenhuisketens lieten tijdens het voorbije Chinese Nieuwjaar zelfs een verlies van 20 procent aan omzet optekenen in vergelijking met vorig jaar.

Japan is een economisch laboratorium

Japan is een belangrijk land en een interessante economische graadmeter. Het is de op de VS en China na grootste economie ter wereld. Maar Japan is vooral een economisch laboratorium dat een goede kijk biedt op wat een reeks Europese landen te wachten staat. 

Het land beleeft een ernstige demografische crisis. Door de vergrijzing en de immer stijgende levensverwachting is sprake van een oude bevolking en een tekort aan inzetbare werkkrachten. Recent nog werd beslist de pensioenleeftijd op te trekken tot 70 jaar. Voeg daar een dramatisch laag geboortecijfer aan toe en de Japanse bevolking daalt jaarlijks met 500.000 mensen.  Dat resulteert bijvoorbeeld in leegstand en verloedering van volledige woonwijken.

30 jaar nulrente

Verder staan de rentevoeten in het land nu al ongeveer 30 jaar op het nulpunt. Tijdens die drie decennia heeft het land allerhande economische stimulusprogramma’s ingevoerd. Dat leidde tot grote deficits, die het land opzadelden met een van de hoogste staatsschulden ter wereld: bijna 240 procent van het bbp. Maar ondanks een reeks creatieve maatregelen is de economie er nooit opnieuw uit de startblokken geschoten.

De gelijkenissen tussen de eurozone en Japan

Economen waarschuwen al langer voor de ‘Japanisering’ van het Westen, maar de resultaten die uit het proeflabo komen zijn zeker niet bemoedigend.

De bank ING schetste vorige zomer nog de gelijkenissen tussen de eurozone en Japan.

‘Sinds de jaren 1990 kampt Japan met een extreem hoge overheidsschuld en bijzonder lage en zelfs negatieve inflatie en groeipercentages. Pas in 2016 bereikte het nominale bbp van Japan opnieuw het niveau van 1997. Vorig jaar bedroeg de Japanse schuld in verhouding tot het bbp 238 procent en sinds 1994 is de reële inflatie vrijwel de helft van de tijd negatief.’

‘Deze trend tekende zich de voorbije jaren ook af in de eurozone. In Griekenland steeg de overheidsschuld tot 183 procent als gevolg van de financiële crisis in Europa. Spanje werd van 2014 tot 2016 gekenmerkt door deflatie en Italië had van 2008 tot 2013 te kampen met voornamelijk negatieve groeipercentages.’

De bank ziet ook gelijkenissen op demografisch vlak.

‘Hoewel de Japanse bevolking de oudste ter wereld is, begon de arbeidsbevolking binnen de eurozone in 2009 in te krimpen en deze schattingen houden al rekening met enige mate van aanhoudende immigratie voor de volgende decennia volgens Eurostat-gegevens. In theorie zullen de loonstijgingen in een vergrijzende economie naar verwachting gedempt worden door het stijgend aantal gepensioneerden, waardoor de economische groei kan vertragen. Japan is hiervan een goed voorbeeld; de loonstijgingen bleven beperkt ondanks de lage werkloosheid en een dalende beroepsbevolking.’

Geen economische groei, geen inflatie, geen rente… en ook geen oplossing

Ook de Franse verzekeringsmaatschappij Groupama volgt Japan van nabij. Dat doet ze door een twintigtal indicatoren in Japan en de eurozone met elkaar te vergelijken. 15 van de indicatoren stonden vorige zomer al op rood of oranje. Economen van Groupama vatten de situatie in de eurozone als volgt samen: geen economische groei, geen inflatie en geen rente. En tot nader order ook geen oplossing.

Coronavirus hypothekeert Olympische Spelen

Japan hoopt nu een economische boost te krijgen van de Olympische Spelen die in juli in Tokio van start gaan. Maar indien het coronavirus de volgende maanden niet getemd wordt, is ook dat al geen zekerheid meer. Zo werd de voor dit weekeinde geplande marathon van Tokio deze week nog afgelast voor niet-professionele atleten. De Japanse premier Shinzo Abe heeft al verschillende malen herhaald da de Spelen niet in gevaar zijn.

Toshiro Muto, de CEO van de Spelen, heeft daar een andere weinig over. Die zei recent in een vergadering met het Internationale Paralympics Comité dat officials ‘zeer verontrust zijn’ over de impact van het virus in de aanloop naar de Spelen. Hij gaf ook toe de organisatie geen ‘Plan B’ heeft.