Is de volgende Amerikaanse Burgeroorlog in de maak?

Het is een dramatische kop, waar een grote scoringsdrang van uitgaat. Spijtig genoeg komt hij niet van ons, maar is dit de mening van meer dan de helft van de Amerikanen. Die denken dat in een van de volgende jaren een burgeroorlog zal plaatsvinden. Of dit echt zo zal zijn is twijfelachtig, maar het zegt wel iets over de tijdgeest in de VS. Het politieke systeem is niet gebouwd voor dialoog en compromis. Dat maakt dat er niet onmiddellijk een uitweg is.

Only in America

Only in America. Dit verscheen deze week op Fox News: ‘Video shows Utah child, 4, shoot at police outside McDonald’s drive-thru.’ 

Zulke titel kan je eigenlijk zelf niet bedenken, zelfs niet voor een barslechte horrorfilm. Maar het is de brute, harde realiteit. Terwijl we al verdoofd en murw geslagen zijn door koppen zoals Uvalde, Texas schietpartij in een lagere school: 21 dood, waarvan 19 kinderen’ of ‘Al 308 massaschietpartijen in de VS geteld tot 5 juli 2022, meer schietpartijen dan dagen van het jaar’, blijft de degeneratie van het Amerikaanse civiele netwerk toch verbazen.

In Utah had een vader zijn kind van vier – u leest het goed- opgedragen om op de politie te schieten toen hij werd opgepakt. En schieten deed hij.  We kunnen dit weer het zoveelste fait divers noemen, maar toch lijkt in de VS het abnormale stilaan de norm te worden.

1 op 25 Amerikanen zullen iemand neerschieten

In deze tijdgeest lijken de resultaten van een enquête bij 8.620 Amerikanen, door het gerespecteerde marktonderzoeksbureau Ipsos, niet eens verbazend.  

Heel wat Amerikanen gaan ervan uit dat de situatie de volgende jaren helemaal uit de hand zal lopen. Een onthutsende – een woord dat in de journalistiek graag wordt misbruikt, maar hier op zijn plaats is – 50 procent van de Amerikanen gaat ervan uit dat er in de volgende jaren een burgeroorlog uitbreekt. De rellen in het Capitool op 6 januari 2021 zouden dan ook maar een voorbode zijn van een echte oorlog. Bijna 20 procent wil zich de volgende jaren tijdens politieke onlusten wapenen. Om af te sluiten: een onwaarschijnlijke 1 op 25 Amerikanen gaat ervan uit dat ze iemand zullen neerschieten.  

Afbeelding met tekst

Automatisch gegenereerde beschrijving

Dialoog is niet meer mogelijk 

Er zijn heel wat problemen in de VS. Het grote aantal wapens is er slechts een van. Het ergste is echter de polarisatie en het feit dat de maatschappij in 2 grote ideologische blokken is verdeeld en dat deze 2 groepen niet langer met elkaar praten, allebei overtuigd van hun grote gelijk. Iedereen die vrienden heeft in de VS weet dat vriendschappen tussen Republikeinen en Democraten niet meer kunnen. Er blijven slechts 2 opties over: de vriendschap wordt afgebroken of er wordt vermeden dat er over politiek wordt gepraat.

‘Winner takes all’ in de VS

Eigenlijk is dit een gevolg van het ‘first past the post’-systeem, dat Angelsaksische landen typeert. Er is immers altijd maar een winnaar bij verkiezingen en niet een groep winnaars. Wat de ene wint, verliest de andere. In Continentaal Europa is het perfect mogelijk dat meerdere partijen zich uitroepen tot winnaar omdat ze allemaal zijn vooruitgegaan. Dit is niet zo in de VS, waar alle verkiezingen één winnaar hebben, zij het voor de Senaat, Het Huis van Afgevaardigden of het presidentschap.

Waar blijven de gematigde kiezers?

In de VS heb je echte extreemlinkse activisten, centrumlinkse stemmers, centrumrechtse en een grote groep extreemrechtse kiezers die populisten als Donald Trump achterna lopen. Alleen beperkt hun keuze zich tot Democraten of Republikeinen en kunnen ze niet, zoals in Continentaal Europa, stemmen voor een breed scala van partijen. Er zijn eigenlijk geen andere keuzes, wat maakt dat alle nuance in het debat nu weg is. Wie hardst roept, wint. 

[Een voetnoot. Het is ooit wel anders geweest in het verleden in de VS, waar compromis wel mogelijk was, maar de zeden zijn om tientallen redenen veranderd. Dit zou ons echter te ver leiden.]

Wat met de herverkiezing met de Trump?

In deze giftige omgeving zou de herverkiezing van Donald Trump – die samen met anderen sterk heeft bijgedragen aan deze sfeer – natuurlijk de nagel in de doodskist van de Amerikaanse democratie zijn. Volgens een diepgaand onderzoek van de Amerikaanse nieuwssite Axios bereidt Trump een aanval voor op de zogenaamde ‘deep state’. Die moet ervoor zorgen dat elke Democratische – of elke liberale – stem zoals die in de VS heet, op alle niveaus van de top tot de onderkant van de piramide wordt gezuiverd. Het hele systeem van ‘checks and balances’ waarop de Amerikaanse democratie gebouwd is, zou dan meer dan ooit verbrokkelen.

Getty Images

Polarisatie is ook mogelijk in Europa

Dat deze polarisatie hier ook mogelijk is, is duidelijk. De Franse presidentsverkiezingen zijn een uitzondering in Europa. Ook daar heeft men, net als in de VS, ook maar twee keuzes. Terwijl vader Jean-Marie Le Pen zich in 2002 met 18 procent van de stemmen tevreden moest stellen, haalde dochter Marine Le Pen 41 procent van de stemmen toen ze eerder dit jaar, tegen Emmanuel Macron, voor het presidentschap streed. Ook hier is die tweedeling een realiteit.

De zegen van proportionele representatie 

In Continentaal Europa hebben we een ander politiek systeem, waar omzeggens elke stem telt. In de VS is het perfect mogelijk dat degene die de minste stemmen haalt toch wordt verkozen. George W. Bush, en Donald Trump haalden beide minder stemmen dan hun respectieve tegenstanders Al Gore en Hillary Clinton, maar ze haalden meer kiesmannen binnen en dus ook het presidentschap. In Europa telt elke stem – al bestaan er ook kiesdrempels – en kan je die uitbrengen op een veel breder scala van partijen. Een nieuwe partij oprichten is ook veel gemakkelijker, zoals de blitse opkomst van de NV-A aantoonde. Dat kan niet in de VS.

Op weg naar de Verenigde Staten van Europa

Dit systeem van’ proportionele representatie’ zorgt voor een heel andere cultuur waar de Europese Unie een bewijs van is.  De Verenigde Staten van Europa waar we in een sneltempo naar evolueren – dat hebben de Britten wel juist gezien – hebben die cultuur wel in huis. Dat zal op termijn een zegen blijken. De al bij al toch grote solidariteit die er bestaat sinds de Russen Oekraïne aanvielen en sinds de Brexit is toch bewonderenswaardig te noemen. 

De samenwerking van nationale regeringen leidt vaak tot veel frustratie. Het meest recente voorbeeld is het hallucinante spektakel in Italië met Mario Draghi. Maar die samenwerking zal meer dan ooit in supranationale organisaties moeten toenemen. Zeker als het om gigantische uitdagingen als COVID, het onvoorspelbare Rusland of de klimaatverandering gaat, die de volgende vijftig jaar ons leven zal beheersen. Elkaar afschieten op politieke bijeenkomsten is niet echt de weg voorwaarts.

(fc)


Xavier Verellen is auteur en ondernemer.  Hij is eigenaar van het consultancybureau PaloAlto33 (www.paloalto33.be) en de scale up QelviQ (www.qelviq.com)

Meer