De pandemie heeft een massale opstapeling van de hoeveelheid medisch afval veroorzaakt. De enorme toename van het aantal zieken heeft wereldwijd voor een afvalberg van tienduizenden tonnen veroorzaakt. Omdat in veel landen geen adequaat afvalmanagementsysteem bestaat voor zulke enorme volumes, dreigt er schade voor mens en klimaat. Dat blijkt uit een studie van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO.

Dat de coronacrisis een extra hoop afval met zich meebrengt, zal weinig verbazen. Mondmaskers, zelftests, PCR-tests, injectiespuiten, … Het aantal medische wegwerpproducten is ons leven beginnen domineren. Een WHO-analyse naar het medisch afval maakt gewag van de enorme omvang van dat afval.

Tonnen plastic en chemisch afval

Tussen maart 2020 en november 2021 hebben de Verenigde Naties ongeveer 87.000 ton aan persoonlijk medisch beveiligingsmateriaal de wereld rondgestuurd, om de aanpak tegen het coronavirus te ondersteunen. “Het grootste deel van dit materiaal is op de afvalberg beland”, zo schrijft de WHO.

Volgens de analyse zouden 140 miljoen testkits, naast een volume van 2.600 ton aan niet-toxisch plastic afval, ook 731.000 liter aan chemisch afval opleveren. Op basis van de 8 miljard vaccinatiedosissen die op wereldwijde schaal werden toegediend, maakt de WHO een schatting van 144.000 ton afval door injectienaalden en verpakkingen.

“Terwijl de VN en alle landen worstelden met de onmiddellijke taak om de levering van veiligheidsmateriaal te garanderen en de kwaliteit ervan te waarborgen, werd minder aandacht en middelen besteed aan het veilige en duurzame beheer van Covid-19-afval uit de gezondheidszorg”, zegt de WHO.

Gebrekkig afvalmanagement

Zo’n reusachtige afvalberg heeft een vanzelfsprekende impact op onze omgeving. Wat het probleem erger maakt is dat veel ziekenhuizen niet over de geschikte technologie beschikken om zo’n hoop medisch afval veilig te vernietigen. Volgens de WHO zou wereldwijd 30 procent van de ziekenhuizen niet over kwalitatieve afvalmanagementsystemen beschikken. In ontwikkelingslanden ligt dat cijfers zelfs op 60 procent van de ziekenhuizen.

Hierdoor wordt op een onveilige manier omgesprongen met medisch afval. In sommige gevallen wordt het bijvoorbeeld verbrand op onvoldoende hoge temperaturen, waardoor heel wat schadelijke stoffen in de lucht kunnen vrijkomen.

Betere alternatieven, minder verspilling

Vooral in het afvalmanagement moet meer geïnvesteerd worden, zegt de wereldgezondheidsorganisatie: dat moet naar afvalverwerking georiënteerd worden waar geen verbranding aan te pas komt, en naar systemen om het veilig hergebruik van medisch materiaal mogelijk te maken. Zo verwijst de WHO naar het gebruik van een autoclaaf, waarbij producten door middel van stoom en hoge druk gesteriliseerd worden.

Daarnaast moet er volgens de studie meer ingezet worden op de productie van ecologisch afbreekbaar materiaal, waaronder ook de verpakkingen. Het materiaal zou ook op een efficiëntere manier gerecycleerd kunnen worden: volgens de studie kunnen afgedankte mondmaskers zelfs ingezet worden als bouwmaterialen.

Het grootste probleem is echter verspilling. Vooral in de beginfase van de pandemie was er sprake van nodeloze verspilling, omdat men er toen vanuit ging dat het coronavirus makkelijk overdraagbaar zou zijn door contact met oppervlakten. Hierdoor werd er te veel onnodig gebruik gemaakt van beschermingsmateriaal, zoals handschoenen.

“Een overmatig gebruik van handschoenen was zelfs al voor de coronacrisis een probleem”, is te lezen in het rapport. “Waardoor ze voor onnodige financiële kosten en er een nadelige impact op het klimaat zorgen.”

(evb)