Het jarenlang onaantastbaar gewaande Softbank verloor in 2019 heel wat van zijn pluimen. Een mislukte beursgang en een hele hoop schulden waren de rode draad.

In 2019 kwam er een abrupt einde aan de glorierit van de Japanse investeerder Softbank. En dat is opmerkelijk, gezien zijn trackrecord.

CEO Masayoshi Son is altijd al een beetje visionair geweest. De Harvard-alumnus had op zijn 20ste al 2 miljoen dollar verdiend met enkele kleine projectjes. Het eerste was een zakvertaler die hij op school had gemaakt en voor een miljoen kon verkopen aan het elektronicabedrijf Sharp. Zijn tweede miljoen maakte hij met het importeren van gebruikte speelkasten uit Japan om ze in Amerikaanse cafés te installeren.

Lang verhaal kort: hij zag snel opportuniteiten. Dat was niet anders toen hij Softbank oprichtte in 1981, toen nog een softwareverdeler. Softwareverkopers en potentiële kopers vonden elkaar in die tijd nog niet door een gebrek aan advertentiebudget en Son wilde de middleman zijn.

Joshin Denki

Toch kwam zijn business niet direct van de grond. Met horten en stoten probeerde hij zijn diensten aan de man te brengen, maar niemand hapte toe. Tot hij plots in gesprek raakte met Joshin Denki, de belangrijkste computerverkoper op dat moment. Hij onderhandelde de exclusieve rechten om zijn software te verkopen en was gelanceerd.

Vanaf dan ging het snel. De overnames volgden elkaar op en na 13 jaar, in 1994, had hij het gehad met software te verkopen. Softbank werd een holding en ging naar de beurs. Die beursgang bracht 140 miljoen dollar op.

Messias

Op dat moment werd Son gezien als de messias in techland, toen nog internetland. ‘Masa (zoals hij genoemd werd, red.) is de koning van het internet’, zei de CEO van E-Trade, waar Softbank toen in had geïnvesteerd, in 1999. ‘Hij heeft een duidelijke visie over hoe technologie de hele wereld gaat verbinden over 50 jaar en laat niets in de weg staan van dat vooruitzicht.’

Zijn buikgevoel zat er ook zelden naast. In 1996 werd Softbank hoofdaandeelhouder van Yahoo net voor die naar de beurs ging. Dat bracht een flinke duit op. En in 2000 stopte Son 20 miljoen dollar in een klein en onbekend Chinees bedrijfje genaamd Alibaba. 14 jaar later cashte Softbank 60 miljard dollar op de beursgang van de e-commercegigant.

Eén keer ging het mis en crashte het aandeel van Softbank 90 procent in de nasleep van de dotcomzeepbel in 2000. Maar dat werd snel weer bijgebeend door latere succesvolle investeringen.

30 minuten onderhandelen

De aparte onderhandelstijl van Son, die graag quotes van de Star Wars-figuur Yoda gebruikt, heeft hem in het verleden geen windeieren gelegd. Hij staat erom bekend weinig tijd te verspillen met onderhandelingen en nogal snel een cheque uit te schrijven. Zijn gemiddelde onderhandeltijd is 30 minuten.

Hij dreigt er ook vaak mee een concurrent geld te geven als een bedrijf niet meteen toehapt, of hij investeert in twee concurrenten tegelijk en dwingt ze om te fuseren. Zo ging het onlangs nog met de berichtendienst Line en Yahoo Japan.

Dat bracht hem de voorbije jaren heel wat succesvolle investeringen op, zoals het Indiase Flipkart, dat hij voor 16 miljard dollar aan Walmart kon verkopen, of de Chinese Uber-kloon Didi Chuxing. In 2016 richtte Softbank het Vision Fund op, om alle investeringen in start-ups te bundelen.

Beursgangen

Maar aan alle mooie liedjes komt een eind. In 2019 was het plots gedaan voor Softbank. In eerste instantie ging alles nog goed. Softbank had een beurswaarde van 2.000 miljard yen (16 miljard euro) en beleggers keken uit naar veelbelovende beursgangen als die van de chatapp Slack en de taxi-app Uber.

Toen later de disruptieve coworkingspecialist WeWork, waar Son naar verluidt na 12 minuten gesprek in investeerde, ook een beursgang aankondigde, kon het geluk van investeerders niet meer op. Maar niets liep zoals gepland.

WeWork

Uber trok in mei naar de beurs en staat ondertussen 27 procent lager dan bij de introductie. Slack deed dat in juni en daalde sindsdien al 44 procent. Dat betekent een serieuze aderlating voor Softbank.

Maar het grootste debacle kwam er met WeWork. Het begon met een schandaaltje in januari. Toen bleek dat CEO Adam Neumann zijn eigen gebouwen opnieuw verhuurde aan WeWork en er dus twee keer aan verdiende. Er was toen al wat scepsis over Neumann, maar niettemin kondigde het bedrijf in mei aan dat het naar de beurs wou.

Een maand later bleek dat Neumann al 700 miljard aan eigen aandelen van WeWork had verkocht, wat opvallend is vlak voor een beursgang. Het wijst op een gebrek aan vertrouwen in het bedrijf.

Nog eens een maand later, net na het indienen van zijn beursprospectus, maakte WeWork resultaten bekend. Die wezen op een verlies van 700 miljoen dollar, wat potentiële beleggers opnieuw weinig vertrouwen inboezemde en de waardering serieus onderuit haalde. Waar WeWork oorspronkelijk op 50 miljard dollar werd gewaardeerd, viel dat plots naar 20 miljard dollar voor de beursgang. Later zelfs naar 10 miljard.

Interventie

Softbank zag de bui al hangen en vroeg WeWork om de beursgang af te blazen. WeWork weigerde, maar stelde hem wel uit tot oktober. Ondertussen waren de onfrisse verhalen over Neumann en zijn vrouw Rebekah Paltrow, zus van, legio. Van met alcohol overgoten bedrijfsfeestjes tot werknemers die ontslagen werden omdat ze de foute energie uitstraalden. Op dat moment kon Softbank het niet langer aanzien. Het kocht WeWork over en stuurde Neumann wandelen.

Maar dat kostte geld. In totaal kreeg Neumann 1,7 miljard dollar – via aandelenverkopen, extra premies en een lening voor zijn persoonlijke schulden – om het pand te verlaten. En daarbovenop plande Softbank nog een herfinanciering van 9,5 miljard dollar, waarvan 5 miljard van leningen moest komen.

Goldman Sachs gaf al 1,75 miljard dollar, maar de andere banken zijn minder happig. Vroeger stonden de banken te springen voor Softbank, maar er is duidelijk iets geknakt.

41 miljard dollar schulden

Uit de laatste jaarcijfers blijkt dat de holding voor 41 miljard dollar in de schulden zit. In het tweede kwartaal moest ze ook een verlies van 6,5 miljard opbiechten, grotendeels door WeWork. Het dwong Son zelfs tot een verontschuldiging over zijn inschattingsvermogen. Maar dat was maar van korte duur. Later liet hij al verstaan dat Wework in de toekomst winstgevend wordt. Wat voorlopig nog niet het geval is.

Komt daar nog bij dat Bytedance, de eigenaar van de populaire app TikTok, onder vuur ligt voor zijn banden met de Chinese overheid en de maaltijdkoerier DoorDash juridische problemen heeft. En dan is er nog het verhaal van Fortress, dat gewoon een patenttrol blijkt te zijn.

Tweede Vision Fund

De problemen stapelden zich dus op in 2019. Ondertussen bestaat de portefeuille van Softbank ook voor 40 procent uit transportbedrijven als Uber en zijn klonen in alle verschillende landen. Van Sons visie over een verbonden wereld blijft nog maar weinig over.

2020 kondigt de beursgangen van onder andere Didi Chixung en DoorDash aan. Het is ook het jaar waarin Softbank een tweede Vision Fund opstart. Volgend jaar zal moeten blijken of Son echt een visionair is. Of gewoon een middelmatige durfkapitalist.