Goedemorgen! Vandaag starten we met een week waarin we elke dag een nieuwe podcast presenteren rond het boek ‘De doodgravers van België’. Dat werd vorige week gelanceerd en ondertussen in de Wetstraat al flink besproken. Het was helaas de eerste dag nog niet overal te verkrijgen – in een aantal boekhandels was het eind vorige week nog niet geleverd – maar is ondertussen al flink online besteld. In de podcast over het boek gaat journalist Jeremy Van der Haegen dieper in op een aantal aspecten uit en rond het verhaal, met auteur Wouter Verschelden. In de aflevering vandaag gaat het over waarom het boek geschreven is, waarom het ook meteen in twee talen verschenen is en ook waar de titel van het boek vandaan komt. De podcast vindt u in een link hier. Onderaan ook een stukje uit het boek, dat rond de podcast van vandaag draait. Overigens is die bijzonder makkelijk te beluisteren: gewoon op play klikken en de boel speelt af.

De MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez heeft zijn kompas duidelijk gezet op een stevige cultuuroorlog in de hoofdstad. Dit weekend vuurde hij verschillende salvo’s. Zo kwamen de Franstalige liberalen voor de zoveelste keer – en deze keer op ruwe manier – terug op de benoeming van Ihsane Haouach als regeringscommissaris bij het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen. Bouchez viel openlijk Haouach aan, na een uitspraak over “demografische veranderingen” die zij in het hoofddoekendebat had gedaan: “Dit is extreem gevaarlijk en bewijst dat ze voor deze functie niet over de noodzakelijke neutraliteit beschikt”, stelt Bouchez. En er is de kwestie van een openluchtzwembad in Anderlecht, waar vrouwen gescheiden mogen zwemmen en in boerkini. Ook daar is de MR in het debat erg aanwezig, naast N-VA en Vlaams Belang.

In het nieuws: Ruzie over zwembaden en hoofddoeken: de cultuuroorlog is terug.

De details: De MR is op oorlogspad en komt zo straks onvermijdelijk PS en zeker Ecolo tegen.

• Het was Ecolo, met staatssecretaris voor Gendergelijkheid, Gelijke kansen en Diversiteit Sarah Schlitz, die Haouach, een jonge vrouw met hoofddoek, als regeringscommissaris bij het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen benoemde. Daarmee gooide ze de knuppel in het hoenderhok.
• Ecolo heeft immers onder impuls van covoorzitter Rajae Maouane een bocht genomen in de opstelling ten opzichte van religie en laïciteit: de partij heeft niet langer problemen met de hoofddoek, ook voor mensen in overheidsfuncties. Dat is een breuk met het verleden.
• De benoeming zette kwaad bloed bij de MR en zeker voorzitter Bouchez, die een bijzonder openlijke strijd begon te voeren tegen Haouach, ondanks het feit dat haar zus de partijwoordvoerder is van de Franstalige liberalen. Alleen, op regeringsniveau stond de MR geïsoleerd: de benoeming was al een feit en niemand van de coalitiepartners wilde op de zaak terugkomen.
• Het bracht uiteindelijk de MR, met minister David Clarinval onzacht in aanvaring met de premier, Alexander De Croo (Open Vld). Aan Vlaamse kant is er weinig enthousiasme over heel het dossier: daar kan men een grote discussie over de hoofddoek, met de hete adem van Vlaams Belang in de peilingen in de nek, echt wel missen als kiespijn. De Croo wilde dus de bladzijde omdraaien, prees Haouach als iemand “met een cv van beton” en sloot daarmee de discussie. De MR moest inbinden.

Maar nu: Opnieuw heisa in het dossier.

• Vorige week lekte dan plots in La Libre uit dat in de raad van bestuur van dat bewuste Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen, Corentin de Salle – de vertegenwoordiger van de MR en directeur van het Instituut Jean Gol, de studiedienst van de MR – heel bewust de confrontatie met Haouach had gezocht.
• De directeur van de blauwe studiedienst had daarin geëist dat Haouach haar hoofddoek zou uitdoen, en wel stante pede, op de vergadering. Het ging om een duidelijk geënsceneerd incident, dat vervolgens netjes in de krant verscheen.
• Daarop reageerde Haouach deze keer wel. Toen de heisa rond haar figuur losbarstte, had ze zich op de vlakte gehouden. Maar nu dus niet meer, ze had het over een incident dat “duidelijk door racisme en seksisme was ingegeven”. “Dit gebeurt alleen maar op deze manier met een vrouw”, stelde ze aan een aantal media.
• Daarop reageerde Bouchez dan weer dit weekend met een hele reeks tweets aan het adres van Haouach. “De regeringscommissaris vindt een debat over neutraliteit dus “seksistisch en racistisch”. Los van het feit dat dit een doorzichtige manoeuvre is om al wie het met haar niet eens is in diskrediet te brengen, maakt ze twee grote denkfouten.” Waarna een hele uitleg volgde waarom dit helemaal niet racistisch of seksistisch is.
• “Het is duidelijk, de regeringscommissaris bewijst zo wel dat haar diploma van Solvay (een dure managementschool, red.) haar niet heeft toegelaten om competenties in de filosofie en geschiedenis te verwerven, die nochtans essentieel lijken in het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen”, maakte hij het wel erg direct.
• Haouach zelf reageerde ook weer op de scheldpartij. ‘Ik heb nooit gezegd dat het debat over neutraliteit seksistisch of racistisch is. Ik zeg wel dat dit debat wordt gebruikt om mij persoonlijk aan te vallen, via sociale media en ook op de vergadering van de raad van bestuur, en dat dit een racistische en seksistische basis heeft. En dat gaat verder. Het debat heeft plaats en zal plaats vinden. En uiteraard moeten we elkaars positie respecteren. Maar dat geldt helemaal niet voor persoonlijke aanvallen.”
• Maar één uitspraak van Haouach, die dus allerlei interviews gaf, zindert wel na. “De discussie is niet, stellen we de scheiding tussen kerk en staat in vraag? Het is, hoe gaan we om met een verandering in de demografie?” Het is dat zinnetje waarop Bouchez bijzonder fel in de aanval gaat. “Extreem gevaarlijk en een illustratie dat ze niet over de noodzakelijke neutraliteit beschikt voor deze functie”, stelde Bouchez. “De stelling waarbij fundamentele waarden moeten evolueren in naam van de demografische evolutie is een basis van de haatargumentatie van extreemrechts, dat zijn verwerpelijke vervangingstheorie op dat onaanvaardbare idee baseert.”
• Meteen komt zo de vraag toch boven of Haouach houdbaar is als regeringscommissaris: met haar uitspraken heeft ze haar eigen positie alvast niet versterkt. Maar de zaak is ondertussen zo symbolisch geworden, dat het ook een gigantische nederlaag zou zijn voor Ecolo indien de dame zou moeten opstappen.

En de MR opende nog een front: Een openluchtzwembad in Anderlecht leidt tot discussie.

• Het was Benjamin Dalle (CD&V), Vlaams minister van Jeugd, en Brusselaar, die z’n stukje aandacht probeerde mee te nemen door een duik te nemen in het nieuwe openluchtzwembad: Brussel heeft al 20 jaar zo geen bad meer. Alleen, het verhaal blijkt iets genuanceerder dan een simpel hoera-bericht.
• Bouchez was er als de kippen bij erop te wijzen dat het “een schande was” dat in het bad ook boerkini’s worden aanvaard én dat er aparte zwemuren zijn voor vrouwen. “Boerkini toegelaten en gereserveerde uren voor vrouwen. De communitaristische waanzin gaat voort. De MR zal dit in het Brusselse en federale parlement aanklagen. Onze waarden worden ondermijnd door de onkundige medeplichtigheid van sommigen“, zo stelde Bouchez. En hij eiste meteen ook “dat Sarah Schlitz (Ecolo) moet ingrijpen”, in haar functie als staatssecretaris van Gelijkheid.
• En kijk: zowel N-VA als Vlaams Belang reageerden ook meteen en namen hetzelfde standpunt in als de MR. Dat zet zo opnieuw spanning op de relatie tussen MR en Ecolo, niet alleen in de hoofdstad, waar de MR vol in het offensief gaat, maar ook binnen de federale regering.
• Maar ook CD&V roerde zich, of toch de rechterflank, met Kamerlid Hendrik Bogaert (CD&V). De West-Vlaamse CD&V’er sprak zelfs over “aparte islam-uren” om de zaak te veroordelen. Nochtans noemt partijgenoot Dalle het ondertussen een “onnodige polemiek”.
• En zelfs Egbert Lachaert (Open Vld) – toch voorzitter van een partij in de Brusselse regering – kwam er zich deze keer mee moeien: “Boerkini’s in zwembad verbieden: deed het zelf al in ⁦Merelbeke⁩. Niet zo eenvoudig”, zo liet hij weten. Vorige week werd Merelbeke veroordeeld omdat daar een vrouw wegens het dragen van een boerkini de toegang was ontzegd. Ze kreeg een schadevergoeding. “Maak geen zwembadregels op basis van religieuze regels. Ook geen gescheiden zwemuren voor man en vrouw, omwille van geloof. Na alle strijd willen we niet in segregatie eindigen”, stelde Lachaert nog.
• Op het kabinet van Sarah Schlitz (Ecolo) sust men de zaak: ook senioren hebben aparte zwemuren. Maar de forse reeks politici die er toch graten in zien, maakt dat ook de zwembad-zaak niet zo snel zal verdampen.

Belangrijk om te weten: De MR blijft zo in de hoofdstad de cultuuroorlog opstoken.

• De Franstalige liberalen hebben in de hoofdstad duidelijk voor de aanval gekozen. Zeker in het hoofddoekendebat lijken daar immers partijen als DéFI en zelfs de PS kwetsbaar: zij konden moeilijk anders dan onder druk in de Brusselse regering inbinden. De MR zit er in oppositie en wil volop profiteren van het compromis dat die Brusselse regering maakte.
• Bovendien is de harde koers een bewuste keuze die tot nu toe in de peilingen al werd beloond: de MR zit in Brussel in de lift. En het is bij uitstek een eerder emotioneel dossier, waarin Bouchez zich erg comfortabel voelt om fors te communiceren.
• Wat wel opvalt: de MR-voorzitter heeft geen enkele schrik om ook de federale regering daarbij te betrekken. Hij sleurt expliciet diezelfde Schlitz – waarmee hij al problemen had – opnieuw in het debat, rond het zwembad in Anderlecht.
• Dat is bij uitstek slecht nieuws voor de Vlaamse partijen in Vivaldi: die kunnen dat soort ruzies missen als kiespijn. Net zoals de discussie rond de hoofddoek, is dat gescheiden zwemmen een thema dat gesneden brood lijkt voor onder meer Theo Francken (N-VA), maar zeker ook Vlaams Belang. De moeilijke positie van Lachaert, die in eigen gemeente voor een verbod werd veroordeeld, spreekt op dat vlak boekdelen.

Om te luisteren: Podcast ‘De doodgravers van België’, vandaag deel 1.

Het boek schildert een hard, soms zelfs wat brutaal beeld van politiek. Ook de titel is niet mis. Daarover praat auteur Wouter Verschelden vandaag in de podcast. In het boek zelf wordt in verschillende passages aangegeven hoe fout het ging, in uitgerekend een periode van pandemie, met het ordentelijk besturen van dit land. Over hoe persoonlijke agenda’s en strategische spelletjes goed bestuur in de weg stonden. Misschien wel één van de meest cynische scènes, het dieptepunt voor velen in heel die periode, is het volgende fragmentje, uit het boek. Het gaat over een periode die dateert van april 2020, midden in het corona-crisis:

Een noodlottige powerpointpresentatie

Een broze premier Sophie Wilmès (MR) geeft zelf het finale zetje aan haar intern wankele geloofwaardigheid. In de week van 20 april staat ze volgens de pers voor haar groot “examen”: die vrijdag zal de regering op de zoveelste Nationale Veiligheidsraad een exitplan voorstellen. Het draait uit op een regelrechte communicatieramp. Een dag op voorhand worden alle adviezen al gelekt, een eerste tegenslag: de politici staan zwaar onder druk van de virologen. Net om alles ordentelijk te laten verlopen, begint de vergadering al om 14.00 uur. Er is dagenlang voorbereid. Zowel Alexander De Croo als Koen Geens zijn netjes geboekt in de avond, voor de journaals en praatprogramma’s van de VRT en VTM. Alleen, de beslissingen laten uren op zich wachten. Wilmès is niet klaar: ze wil slides presenteren, maar blijft minutieus door de tekst gaan, ze eist dat het geheel onberispelijk is. Het zwakke communicatieteam rond de premier durft niet bij te sturen en advies van haar vicepremiers om de slides te laten voor wat ze zijn, slaat ze af. Een hele groep minister-presidenten en vicepremiers zit quasi gegijzeld in de kantoren van de Zestien en moet wachten tot de premier klaar is. Net als de pers, en bij uitbreiding het ganse land. De uren verstrijken. De Croo, Geens en Jambon zien hun kansen verdampen om nog in primetime in de tv-studio’s te communiceren.

Om 21.58 uur begint Wilmès dan eindelijk aan de langverwachte persconferentie. Monotoon en bijna neerslachtig doet ze haar uitleg. Ze is uiterst langdradig, de presentatie blijkt een draak: de slides, meer dan negentig in totaal, zijn op televisie onleesbaar, de letters zijn te klein. Het is een indigestie aan informatie, een brij van technische termen. Na een half uur livetelevisie knipt de VRT genadeloos weg, na 55 minuten houdt ook VTM het voor bekeken. Het weinige politieke gezag dat de premier nog heeft, is nu compleet weg. “Ik heb halverwege haar uitleg mijn televisie afgezet, en ben naar bed gegaan. Zo slecht was het”, is het laconieke commentaar van De Wever aan zijn team de volgende dag.

In het weekend dat volgt, lijkt de ballon van de Superkern helemaal leeggelopen. Er staan nog amper twee kleine koninklijke besluiten op de agenda, de vergadering onder regeringskern en voorzitters wordt afgehaspeld. Een dag later, op zondag, zeggen zowel Meyrem Almaci (Groen) als Conner Rousseau (Vooruit) publiek hun steun voor de volmachten van Wilmès II op: “Deze constructie werkt niet.” Aan Franstalige kant haalt Ecolo ook uit naar Wilmès en haar “gebrek aan menselijkheid” in de crisis: “Winkels mogen wel open, maar mensen mogen hun familie niet zien? Aberrant”, vindt Jean-Marc Nollet, de voorzitter van Ecolo.

Paul Magnette (PS) en zijn partijtop overleggen datzelfde weekend. “Lamentabel”, noemt Magnette het optreden van Wilmès op de persconferentie bij de interne discussie. “Honderdduizenden ouderen en kwetsbaren moeten naar zoiets zitten kijken, op een nachtelijk uur, om er niets van te snappen? Dit kan niet blijven duren.” Thomas Dermine, de rechterhand van Magnette, is helder: “Deze regering toont geen leiderschap, er is geen aanpak van de problemen. We hebben, achteraf gezien, toch een kans gemist om de crisis echt aan te pakken, samen met N-VA. Het was alleen totaal niet evident om met hen van een wit blad te starten: dan weet je niet waar je eindigt. Maar het is een gemiste kans.”

Die analyse wordt gedeeld in de Luikse PS-afdeling, waar men graag oude rotten als Jean-Claude Marcourt of Jean-Pascal Labille terug naar de regering had gebracht: “Goede bestuurders, die in een crisis van goudwaarde waren geweest.” De boosheid op de links-militante houding van onder meer PS-baas Ahmed Laaouej in Brussel, die de deal met N-VA mee heeft gekelderd, is daar groot. Oppositie was in Luik nooit het plan. Magnette zal permanent blijven worstelen met die Brusselse afdeling.

Dat ondertussen Wilmès in peilingen piekt, en zelfs in populariteit Magnette overtreft in Franstalig België, daar kunnen ze bij de PS helemaal niet bij. “Terwijl ze zich gedraagt als een onuitstaanbare diva”, zegt de PS-voorzitter. Het maakt de discussie eigenlijk nog simpeler: de top van de socialisten wil het niet langer aanzien.

“We zullen deze regering niet langer steunen. Tenzij er opnieuw een serieuze opflakkering van het virus komt, zijn er geen dwingende redenen om die volmachten te verlengen”, besluit Magnette. Op maandag deelt hij zijn partijbureau dat ook mee: “Het stopt voor ons met Wilmès II.”

Bouchez reageert furieus wanneer het nieuws lekt. “Het gegeven woord, om tot september verder te doen, wordt hier geschonden”, briest hij. Ook Wilmès is kattig, op de RTL haalt ze fel uit naar Ecolo en voorzitter Jean-Marc Nollet. Maar behalve Gwendolyn Rutten, nog altijd Open Vld-voorzitter dan, die verbaasd is over hoe mak en braaf Wilmès is omgegaan met wat haar is aangeboden, is er geen enkele partijvoorzitter die de regering nog steunt in de Wetstraat. Wat de aanloop naar een volwaardige Vivaldi-regering had moeten zijn, draait uit op een enorme sisser.