De zenuwen staan strak gespannen aan Franstalige kant over, alweer, de kernuitstap. Die moet op 18 maart beslist worden. Daarbij roept Ecolo het veiligheidsargument in: “Kernenergie kan gebruikt worden voor wapens, zon en wind niet.” Dat ondertussen in Oekraïne de grootste kerncentrale van Europa, de Zaporizja-centrale, in brand werd gestoken, is extra olie op het vuur. Reden voor de MR om snoeihard uit te halen: “Ofwel incompetentie van de ergste soort, ofwel manipulatie”, zo reageert voorzitter Georges-Louis Bouchez. Die gaat, gesteund door een nieuw rapport van het Internationaal Energieagentschap (IEA) voluit voor het openhouden van de kerncentrales. Mogelijks wordt het Belgische beslissingsproces overschaduwd door wat Europees gebeurt: volgende week organiseert Emmanuel Macron een grote top in Versailles over Europese energieonafhankelijkheid. Reken maar dat kernenergie daar fors op de tafel komt, ook voor België: het openhouden van Doel en Tihange is deel van een geopolitiek spel geworden.

In het nieuws: Een onheilspellende brand in de Zaporizja-kerncentrale in het Oekraïense Enerhodar beheerst vanmorgen de nieuwssites en tv-uitzendingen.

De details: “Wij weten allemaal wat het woord Tsjernobyl betekent”, zo waarschuwde president Volodymyr Zelensky vanuit Kiev.

• De beelden gaan de wereld rond: brand in de grootste kerncentrale van Europa. Volgens lokale autoriteiten was het het Russische leger dat de centrale beschoot, waardoor de brand ontstond. Die is ondertussen geblust, en er zou geen verhoogde radioactiviteit zijn in de omgeving, zo zegt het Internationaal Atoomenergie Agentschap (IAEA).
• De Russen bezetten ondertussen de centrale, waar technische bijgebouwen van reactor unit 1 beschadigd zijn, zo meldt Reuters. In totaal zijn er zes reactoren in Zaporizja, vier zijn aan het afkoelen om stil te worden gelegd, eentje voorziet nog stroom.
• Via een Facebookpost haalde de Oekraïense president Zelensky hard uit naar de Russen, die een aanval op de reactoren lanceerden. “Er zijn vijftien nucleaire reactoren in Oekraïne. Als een van hen ontploft, is dat het einde voor Europa, dan moet heel Europa evacueren”, zo stelde hij. “Geen land heeft ooit op een kerncentrale geschoten, nu doet Rusland het. Europa moet wakker worden.”

Waarom dit ertoe doet: Poetin blijft zo nucleaire angst zaaien.

• De Russische dictator Vladimir Poetin zette gisteren een stevig offensief in om het Westen angst aan te jagen. In een 90 minuten durend gesprek met de Franse president Emmanuel Macron waarschuwde hij verder dat hij niet zou inbinden en Oekraïne enkel maar zou aanvaarden als “neutrale staat”, nadat het leger “geneutraliseerd” zou zijn. “We gaan deze oorlog winnen, wat er ook gebeurt“, zo dreigde hij.
• Vervolgens kwam er een tv-speech waarbij hij tien keer het woord “nazi” liet vallen over de Oekraïners, en waarbij “alle militaire operaties als gepland verlopen”. Daarbij stelde Poetin ook het volgende: “Ik zal nooit mijn overtuiging verliezen dat Russen en Oekraïners één volk zijn. Maar de manier waarop deze oorlog loopt, toont dat we tegen neonazi’s vechten. Ze gebruiken burgers en buitenlanders als menselijke schilden.”
• Telkens blijft de grote dreiging ook latent: Poetin zal niet aarzelen om “alle mogelijke middelen” in te zetten, als men zijn plannen blijft dwarsbomen.
• Bij de aanval op de kerncentrale mag men ervan uitgaan dat de Russen behoorlijk goed wisten wat ze deden, door beschietingen uit te voeren op niet-vitale onderdelen van het massieve nucleaire complex. De beelden die nu de wereld rondgaan, zijn bijzonder geschikt voor Poetin.
• Gisteren verklaarde Dmitri Moeratov, de hoofdredacteur van oppositiekrant Novaya Gazeta en in 2021 Nobelprijswinner voor de Vrede, in een hoorzitting met het Europees Parlement ook het volgende over het regime van Poetin: “Het echte risico, is het nucleaire. (…) Het zou natuurlijk een nachtmerrie zijn, maar ik sluit niet uit dat de verleiding ontstaat om op de nucleaire knop te drukken.”

Hoe dit het Belgische debat beïnvloedt: ‘Veiligheid’ is plots een issue voor Ecolo.

• Hoewel ze voor de camera’s en on the record graag beweren dat “het dossier technisch bekeken zal worden”, en “er geen taboes zijn” rond de kernuitstap in België, vechten Groen en vooral Ecolo een strijd op leven en dood uit om de Belgische centrales toch maar dicht te krijgen. De politieke schade voor hen, als ze straks toch moeten slikken dat kernenergie gewoon blijft doorlopen, is potentieel gigantisch.
• Daarbij komen nu alle argumenten op tafel. Deze week nog stelde Georges Gilkinet, de Ecolo-vicepremier, in een interview met SudInfo dat België “energie nodig heeft die onafhankelijk is, en niet afhangt van oorlogen”. “Kernenergie kan gebruikt worden voor wapens, zon en wind niet“, zo stelde hij over de kernuitstap.
• Gilkinet greep de uitsprak van Moeratov in het Europees Parlement aan om diens uitspraken te tweeten, met de commentaar: “Non, rien …“, “Neen, niets …”.
• Daarop reageerde MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez furieus. “De onfatsoenlijkheid om civiele kernenergie en militaire toepassingen door elkaar te halen. Ofwel is dit incompetentie van de ergste soort, ofwel is dit manipulatie. Lamentabel“, zo bejegende hij zijn coalitiepartner. Eerder had Bouchez ook al bij La Dernière Heure hard uitgehaald naar Ecolo, waarbij hij de woorden “onwaardig” tot in den treure herhaalde, over het mengen van het veiligheidselement, in de discussie over de kernuitstap.

Om te volgen: De PS is het gedrag van Bouchez beu. Maar dat betekent niet dat ze nog voor de kernuitstap is.

• Opvallend, bij de zoveelste verbale schermutseling tussen MR en Ecolo: de reactie van regeringslid en staatssecretaris Thomas Dermine (PS). Die moeide zich ook op Twitter: “Ik bekijk dit soort uitwisselingen behoedzaam. Aanvallen ad hominem en extreme polarisatie, daarmee irriteert men zijn partners, en bereikt men exact het tegenovergestelde. Vandaag is het grootste obstakel om een onthecht debat over de kernuitstap te voeren Georges-Louis Bouchez zelf geworden.”
• Want de voorstanders van het langer openhouden van de kerncentrales kregen gisteren er stevige inhoudelijke munitie bij: het Internationaal Energieagentschap (IEA) kwam met een tienpuntenplan om versneld de afhankelijkheid van Russische gasleveringen af te bouwen. En kijk: daarbij de verlenging van de levensduur van de kerncentrales in België én in Duitsland.
• Daarbij pleit het IEA, een erg gerespecteerde organisatie waar België ook lid van is en tijdelijk zelfs ondervoorzitter, expliciet voor het volgende: “Een tijdelijk uitstel van de sluiting van vijf Europese kerncentrales, op een veilige manier, kan de ­Europese vraag naar gas met bijna een miljard kubieke meter per maand doen dalen.”
• Het gaat daarbij om drie Duitse én twee Belgische centrales: Tihange 2 die volgend jaar in april dicht moet, en Doel 3, die dit jaar al in oktober zou sluiten. Nood breekt wet, zo redeneert het IEA, dat er ook voor pleit op langere termijn (lees de andere centrales) het nucleaire te verlengen.
• “Het plan is helder: minder gasconsumptie, zorg dat het gas dat je gebruikt niet uit Rusland komt, zet in op meer hernieuwbare energie en sluit geen nucleaire centrales. Zeer duidelijke boodschap voor het beleid, lijkt me”, zo reageerde N-VA-energiespecialist Bert Wollants.
• Maar de N-VA is niet de enige die zich roert. De MR was er als de kippen bij om ook dat rapport aan te grijpen, onder meer oud-minister van Energie en nemesis van de groenen Marie-Christine Marghem pleitte er onomwonden voor om meer dan Doel 4 en Tihange 3, de jongste centrales waar het steeds over gaat, open te houden.
• Misschien wel belangrijker om mee te geven: binnen de PS broeit het debat wel degelijk ook. PS-voorzitter Paul Magnette deelde eind 2021 nog abrupt mee “dat het debat gesloten was”, en de centrales dicht zouden gaan. Maar ondertussen is de wereld veranderd. Woensdag nog hielden Europees Parlementslid Marc Tarabella (PS) en voormalig Europees Parlementslid Claude Desama (PS), twee specialisten van energie van de PS, een fors pleidooi om de kerncentrales langer open te houden. “Dit is de mening van alle specialisten, los van de Ecolo-lobby”, zo sneerde Desama.
• Zo lijken Groen en Ecolo eigenlijk nog maar één partner over te houden, die fideel is tot op het eind over de kernuitstap: Engie, de Franse eigenaar van de centrales. Nucleaire energie past niet langer in hun strategie, en zij willen af van Doel en Tihange. Ze blijven herhalen dat een verlenging “technisch niet mogelijk is”, ook vorige week nog.
• Ingenieurs binnen het bedrijf hebben dat al eerder tegengesproken: het lijkt vooral een methode om keihard te kunnen onderhandelen met de Belgische overheid, eens het nodig zou zijn. Daarbij mag zelfs een scenario van verkoop niet uitgesloten worden, zo is in de wandelgangen van Vivaldi te horen.

Ondertussen: Tinne Van der Straeten (Groen) bestelt een nieuw rapport, over de energieonafhankelijkheid.

• Net nu het IEA met een plan komt, wil ook minister van Energie Van der Straeten die energieafhankelijkheid van Rusland in kaart laten brengen.
• Na verwachtte rapporten van de elektriciteitsnetbeheerder Elia en de energiewaakhond CREG, kan de federale regering straks nog een rapport op de stapel gooien, als het op 18 maart dan eindelijk de knoop doorhakt over de kerncentrales: er komt een ’taskforce’, samengesteld met experten van opnieuw die CREG, van Synatom (dat het nucleaire park moet beheren), Fluxys (die het gasnet beheert) en APETRA (de petroleumsector).
• Die moet dan aanbevelingen doen over hoe we los kunnen komen van Rusland. Dat is een beetje ironisch, gezien Van der Straeten eerst dagenlang het argument hanteerde dat België nauwelijks hinder zou ondervinden van de crisis in Oekraïne, “omdat maar 4 procent van het gas in België vanuit Rusland komt”.
• Overigens ondervindt België daar bijzonder veel hinder van: de inflatie in dit land is naar bijna 10 procent gegaan, het hoogste cijfer van heel Europa. Daarbij wijst iedereen naar de ontspoorde energieprijzen als voornaamste oorzaak. In België zijn er, anders dan bij buurland Frankrijk bijvoorbeeld, geen echte schokdempers op die prijsstijgingen.
• Vivaldi zal zich dringend opnieuw over die problematiek moeten buigen, wil men de inflatiespiraal stoppen. En van Europa lijkt de oplossing niet direct te gaan komen: het voorstel van Van der Straeten binnen de EU om de prijzen te plafonneren, kreeg nauwelijks steun.

The Big Picture: Een zoveelste taskforce is geen gamechanger voor de kernuitstap. Die komt straks mogelijks uit Versailles.

• Zowel het IEA met hun tienpuntenplan als Van der Straeten met haar taskforce, zijn deel van dezelfde vraag: iedereen in Europa bekijkt op dit moment die energieafhankelijkheid van Rusland. 39 procent van de gasimport van de EU komt nog steeds van dat land: hoewel er enorme sancties zijn tegen Rusland, onder meer door het schrappen van Russische banken uit SWIFT, en hoewel zowat alle handel is stilgevallen, vloeit het Russische gas nog steeds door de pijpleidingen.
• Daarbij leeft binnen de EU wel degelijk het besef dat dit niet houdbaar is: er heerst grote onzekerheid over de internationale betalingen met Rusland, en vroeg of laat kan Vladimir Poetin beslissen zelf de gaskraan dicht te draaien. Wil men Rusland bovendien écht treffen, dan stopt men met het bijna 700 miljoen euro per dag te betalen voor zijn gas.
• Op de tekentafel van de Europese beleidsmakers liggen dus scenario’s soortgelijk aan het 10-puntenplan van het IEA: er zijn geen honderd verschillende oplossingen. Maandag al is er een meeting van de Italiaanse premier Mario Draghi met de Europese Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, om te bekijken hoe Italië snel haar energieafhankelijkheid van Rusland kan afbouwen: ongeveer al het gas in Italië komt uit Rusland.
• Maar belangrijker: Emmanuel Macron is uit op een grote zet. De Fransen hebben het voorzitterschap van de EU de eerste zes maanden van 2022, én Macron zit middenin zijn herverkiezing: het moment dus voor de Franse president om wat Europees leiderschap te tonen.
• Bovendien zijn de Duitsers, met de schrapping van de Nord Stream 2-pijplijn, het immens verhogen van hun defensiebudget én de wapenleveringen aan Oekraïne echt wel de Rubicon overgestoken: kanselier Olaf Scholz heeft in één klap alle herinneringen aan zijn voorganger Angela Merkel weggeveegd en getoond dat hij durft te schakelen.
• Macron broedt dus op een groots moment, waar hij Europa kan samenbrengen en een nog drastischer plan kan voorleggen in verband met energieonafhankelijkheid. Men hoeft geen glazen bol te hebben om te weten hoe zo’n plan er zal uitzien:
  • Ongetwijfeld gaat men nog meer versneld inzetten op groene energie. Met de Green Deal is massaal geopteerd om zelf meer wind- en zonne-energie te produceren in Europa. Die piste, met miljarden euro’s extra weer van de EU en de lidstaten, wordt ongetwijfeld ingeslagen.
  • Er zal gekeken worden naar alternatieve aanbieders van gas: landen als Qatar, Algerije, Azerbeidzjan en ook de VS mogen zich in de handen wrijven. In combinatie daarmee zal er massaal opslagcapaciteit moeten bijkomen in de Europese havens.
  • Maar evengoed een no-brainer: Macron zal fors de nucleaire kaart trekken, zowel op korte als lange termijn. Daarbij wordt het uitkijken naar wat Duitsland doet: daar gaven de groenen met minister van Energie Robert ­Habeck al aan “dat er geen taboes meer zijn”.
• Het is geen geheim dat Macron en de Belgische premier Alexander De Croo (Open Vld) close zijn. Net als minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR) maken ze deel uit van ALDE, de Europese liberalen: erg vaak zit de buitenlandpolitiek van België op de Franse lijn. De afweging dat België dus straks mee een Europees probleem kan oplossen, door de kerncentrales langer open te houden, speelt dus plots mee voor de beslissing die Vivaldi dan een week later moet nemen, rond de kerncentrales.

Om te volgen: De levering van wapens vanuit de EU aan Oekraïne blijft delicaat. Maar gebeurt blijkbaar wel massaal.

• Rusland raakt meer en meer geïrriteerd door wat ze “de inmenging van het Westen” noemen in de oorlog in Oekraïne. Het haperende offensief van het Russische leger, dat zich nu helemaal focust op de verovering van de grote steden en daarbij verwoestend uithaalt in Kiev en Charkov, dreigt de komende dagen en weken echter nog meer verliezen te gaan leiden.
• Want verschillende berichten wijzen erop dat Oekraïne echt wel letterlijk de wapens aangereikt krijgt om terug te slaan. Het belangrijkste nieuws daarbij zijn misschien wel de vluchten van Turkse Airbus-A400M’s naar de militaire luchthaven van Rzeszów, in Polen. Daarbij werd een niet nader genoemd aantal van de zogenaamde Turkse killerdrones, de Bayraktar TB-2-drones geleverd. “Nieuwe drones zijn gearriveerd in Oekraïne en klaar voor de strijd”, zo liet de minister van Defensie van Oekraïne Oleksiy Reznikov weten op Facebook.
• Rzeszów, op 150 kilometer van Lviv in Oekraïne, is zo de draaischijf geworden voor militaire vluchten en transport van daar richting Oekraïne. De Polen organiseren discreet de overgang. En de hoeveelheid materiaal die daar ondertussen is aangekomen is verbluffend, volgens een oplijsting die Forbes maakte: in totaal zijn 14.800 antitankwapens geleverd. Die kunnen enorme schade toebrengen aan de Russische konvooien.

Ingezoomd: Straaljagers leveren blijkt tegelijk dansen op een slappe koord.

• Meer symbolisch kon het niet, toen Josep Borrell, de hoge EU-gezant voor het Buitenlandbeleid, deze week aankondigde dat de Europese Unie gevechtstoestellen zou leveren aan Oekraïne. Straaljagers zijn immers, zoals dat in militair jargon heet, “het hoogste spectrum van aanvalswapens”, het topje van de militaire voedselpiramide.
• De afgelopen dagen werd het nieuws eerst wat afgezwakt vanuit de EU: het waren uiteindelijk de lidstaten (in dit geval Slowakije, Bulgarije en vooral Polen) die de juiste toestellen konden leveren, Russische MiG’s om precies te zijn. Het zijn die toestellen waar de luchtmacht van Oekraïne mee vliegt, en nog drie EU-landen ook.
• Dinsdag kwam de Oekraïense luchtmacht dan ook met een nogal triomfantelijk bericht: ze kondigden op hun Facebookpagina aan dat er 70 MiG’s en Su-25’s zouden geleverd worden, waarbij ze er bovendien aan toevoegden dat “indien nodig de toestellen zouden gestald worden op Poolse luchthavens, vanwaar Oekraïense piloten hun missies zouden uitvoeren.
• Dat bracht vooral Polen en heel de EU toch in verlegenheid, zo bericht New/Lines. Want missies vanop EU-grondgebied waren duidelijk twee bruggen te ver. Meer zelfs: het plan om Oekraïense piloten simpelweg in de MiG’s in Polen te laten klimmen en ze naar het buurland in oorlog te laten vliegen, is ook al te complex, diplomatiek gezien. De MiG’s zullen meer dan waarschijnlijk via de landroute vanuit Rzeszów tot in Oekraïne moeten geraken.

Ten slotte: Het wordt druk ten huize Mahdi.

• Hij moet nog naar de IKEA, zo laat hij weten aan Het Laatste Nieuws, om daar meubels te gaan kopen, bedden onder andere. Maar de staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) is de ster van het moment bij Vivaldi, met zijn actie #plekvrij, waarbij hij opriep aan burgers om hun huis open te stellen voor vluchtelingen.
• Die actie loopt als een trein: er zijn al meer dan 10.000 mensen die zich via hun gemeente hebben aangemeld als vrijwilliger, om vluchtelingen op te nemen. Het is de bedoeling dat die opvang geldt als crisisbuffer, tot er reguliere opvang zou zijn.
• En uiteraard kan Mahdi zelf dus niet achterblijven: op de voorpagina van Het laatste Nieuws laat hij weten “heel graag zelf ook Oekraïners te gaan opvangen”. Alleen moet hij dus nog bedden gaan kopen, want “hij slaapt zelf al zes maanden op een matras”.
• Hoeveel Oekraïners er effectief gaan komen, kan niemand voorlopig voorspellen. Maar de EU heeft haar grenzen wagenwijd opengezet, door Oekraïners toe te laten te komen zonder dat er een asielprocedure nodig is: een uitzonderingsmaatregel.