Maandag kondigde Moderna Therapeutics aan dat z’n coronavirusvaccin 94,5 procent effectief is – een verrassend vervolg op de onthulling van vorige week door de farmaceutische bedrijven Pfizer en BioNTech dat hun versie een vergelijkbaar slagingspercentage had. Maar hoe zit het met het vaccin waarbij ze bij het moederbedrijf van Janssen Pharmaceutica, Johnson & Johnson, aan werken?
Johnson & Johnson produceert al sinds de zomer volop zijn vaccin ‘at risk’. Vandaag zit het volop in de finale fases III-studie, waarbij wereldwijd 60.000 mensen worden getest. ‘Indien bewezen wordt dat ons vaccin veilig en effectief is, zullen de eerste loten begin 2021 beschikbaar zijn’, bevestigt woordvoerder Geert Cortebeeck. Het vaccin kan bij een temperatuur van 2 tot 8 graden Celsius minstens drie maanden worden bewaard.
Twee pistes
Moderna en Pfizer werken aan mRNA-vaccins. Met deze mRNA-technologie worden fragmenten van genetische code in de spieren van een persoon geïnjecteerd, zodat de spiercellen zelf het virale eiwit gaan produceren om immuniteit te creëren, met dat verschil dat het mRNA alleen de instructies levert voor hoe je cel dat eiwit kan maken. En als het eenmaal is gemaakt, neemt het immuunsysteem het over en doet het zijn werk.
Johnson & Johnson bewandelt een andere piste: het ontwikkelt een adenovectorvaccin, dat een stukje DNA van SARS-CoV-2 in het verkoudheidsveroorzakende adenovirus brengt dat genetisch gemodificeerd is, zodat het niet in het lichaam kan repliceren. Dit vaccin bouwt voort op de technologie die Johnson & Johnson gebruikte om een ebolavaccin te ontwikkelen, evenals vaccinkandidaten voor Zika en HIV.
Net als andere farmabedrijven is ”s werelds grootste gezondheidsbedrijf’, zoals Johnson & Johnson zich graag noemt, volop bezig aan het uitrollen van een wereldwijd fase III-studie. Deze zogenaamde ‘werkzaamheidsstudie’ vaccineert mensen in landen waar het virus nog hevig woedt: Argentinië, Brazilië, Chili, Colombia, Mexico, Peru, Zuid-Afrika en de VS. Dat gebeurt met een enkelvoudige dosis van het JNJ-78436735, het COVID-19 vaccin van Johnson.
Eerder maakte het bedrijf al bekend dat de resultaten bij de proeven op resusapen ‘zeer veelbelovend waren’. De resusapen, wiens genoom zeer dicht bij dat van de mens staat, ontwikkelden bescherming tegen het virus na één dosis van het vaccin.
Ook de daaropvolgende fase I-en fase II-studies ‘leverden positieve resultaten op. Daarbij werden voor de fase I-studie 375 vrijwilligers tussen 18 en 55 jaar getest. De helft werd gerekruteerd in de VS, de andere helft in België. Daarna kregen voor de fase II-studie nog eens honderden vrijwilligers van 65+ het vaccin toegediend.
Ook ouderen reageren goed
‘De gegevens tonen aan dat één enkele dosis van ons zogenaamde JNJ-78436735-vaccin een sterke neutraliserende antilichaamrespons induceerde bij bijna alle deelnemers van 18 jaar en ouder en over het algemeen goed werd verdragen’, zegt woordvoerder Geert Cortebeeck. ‘De immuunrespons was vergelijkbaar in de onderzochte leeftijdsgroepen, inclusief oudere volwassenen.’
Op dit moment loopt bij Johnson&Johnson een wereldwijde fase III-studie studie met met 60.000 deelnemers, die elke enkelvoudige dosis (óf een placebo) van het vaccin krijgen toegediend. Fase III bestudeert de veiligheid en effectiviteit van het J&J-vaccin. Daaronder is een significant deel van de vrijwiliggers ouder dan zestig.
‘Tegelijk lopen er wereldwijd ook studies met een herhalingstoediening, als aanvulling op de single dosis- studie’, zegt Cortebeeck. Ook deze klinische studie, waarbij een tweede dosis van het vaccin wordt gebruikt, loopt wereldwijd. Johnson & Johnson start in het Verenigd Koninkrijk, later zullen een aantal EU landen waaronder België volgen.
Het ene hoeft het andere niet uit te sluiten. ‘Als je in een urgentiesituatie wil overgaan tot massa-vaccinatie, doe je dat liefst met een one-shot-vaccinatie’, zegt Johan Van Hoof, hoofd van de vaccinorganisatie van Johnson. ‘Zelfs als dat geen maximale protectie oplevert, of niet duurzaam is. Je hebt dan op een goede manier de transmissie van het virus onderbroken, om zo grip te krijgen op de epidemie. Voor de duurzaamheid kun je dan uitkijken naar een tweede shot.’
Perfect houdbaar in ijskast
Niet onbelangrijk: het vaccin van Johnson & Johnson blijkt perfect houdbaar bij een temperatuur van 2 tot 8 graden Celsius. ‘Minstens drie maanden’, luidt het bij het bedrijf. ‘Bij -20 °C verwachten we dat het zelfs twee jaar stabiel blijft.’
J&J engageert zich voor een betaalbaar vaccin ’tegen kostprijs’. Eerder liet het bedrijf een bedrag van 10 euro per dosis vallen. ‘De productiecapaciteit, onder andere bij dochterbedrijf Janssen Pharmaceutica, wordt verder opgetrokken en zit momenteel op schema om elk jaar een miljard doses te kunnen verstrekken’, zegt Geert Cortebeeck. Johnson & Johnson hoopt de eerstvolgende weken met informatie over de werkzaamheid van het vaccin naar buiten te komen.
