Precies een jaar geleden kondigde Facebook de komst van zijn digitale wereldmunt libra aan. Maar het project kende meer tegenwind dan gedacht en verandert grondig van gedaante.

Een gebruiksvriendelijke digitale munt die betalen makkelijker moet maken voor miljarden gebruikers. Dat kondigde Facebook een jaar geleden aan, samen met een hele reeks prestigieuze partners uit de betaalwereld. In de oorspronkelijke plannen zou u de libra kunnen bewaren in de digitale portemonnee Calibra, die gekoppeld kon worden aan Facebook-apps als Messenger en WhatsApp. Maar sindsdien moest Facebook-opperhoofd Marc Zuckerberg al meermaals bijsturen en loopt het project vertraging op.

Monopolievrees

Vorige maand nog werd Calibra omgedoopt tot Novi. Dat kan als signaal geïnterpreteerd worden dat Facebook de banden tussen de geplande cryptomunt en zijn digitale portemonnee losser maakt. De hechte band kreeg onder meer uit politieke hoek kritiek wegens mogelijke monopolievorming. De vrees groeide dat Facebook een soort parallelle digitale wereldmunt wou lanceren die alleen via Facebook-apps toegankelijk is. Het is ook een van de redenen waarom kleppers als Visa, MasterCard en Paypal inmiddels uit het project gestapt zijn.

Overigens zeggen de betrokken organisaties Novi Financial en de Libra Association onafhankelijk te opereren van Facebook. Maar door de innige technologische verstrengeling plaatsen velen daar vraagtekens bij. Novi Financial is een Californisch dochterbedrijf van Facebook, terwijl de Libra Association een Zwitserse vereniging is met 27 leden waaronder Novi, maar ook Spotify en Uber.

Niet één, maar meerdere munten

De belangrijkste koerswijziging van de voorbije maanden is dat Facebook sinds enige tijd spreekt van ‘libra digital currencies’, in meervoud. De Libra Association stelt in haar white paper van april voor dat er naast de aanvankelijk geplande libra, die een korf wereldmunten als onderpand krijgt, er ook ‘single currency’-varianten komen, zoals een dollarvariant (libraUSD) of een eurovariant (libraEUR). De ambitie om dé wereldmunt te worden, is daarmee opgeborgen.

Dat alles maakt het opzetten van het libra-ecosysteem meteen veel ingewikkelder, want voor elke munt moet er een overeenkomende waarborg komen. Tegenover de dollar-libra zal Amerikaans staatspapier moeten komen te staan. De Libra Association krijgt dan de allure van een veelkoppige centrale bank.

Nieuwe baas is antiwitwasexpert

Om de argwaan bij politici en toezichthouders weg te werken, heeft de Libra Association Stuart Levey aangekondigd als haar eerste CEO vanaf de zomer. Hij is momenteel nog ‘chief legal officer’ bij de megabank HSBC en werkte eerder bij het Amerikaanse ministerie van Financiën als expert antiwitwassen. Zijn aanstelling duidt erop dat Facebook er alles aan gelegen is om te vermijden dat de libra een moeilijk te controleren munt wordt voor zwartegeldcircuits en terrorismefinanciering.

Ook aan de andere kant, bij de digitale portemonnee Novi, wordt hard gesleuteld om alles juridisch sluitend te maken. Zo zullen de gebruikers zich moeten identificeren met een identiteitsbewijs van de overheid.

‘Ik zou ik niet meteen van een koerswijziging spreken, maar eerder van een charme-offensief naar de wetgever toe’, zegt Capco-consultant Cedric Loyens, expert in digitale munten. ‘Libra is nog steeds op dezelfde koers, maar het taalgebruik is totaal veranderd. Bijvoorbeeld spreken ze niet meer van het creëren van een nieuwe munt, maar van een versoepeling van het betalingsverkeer. Daarmee willen ze de kritiek van wetgevers opvangen.’

Timing

Omdat het project alleen maar van start kan gaan als toezichthouders wereldwijd hun zegen geven, is de lanceringsdatum zeer onzeker. Volgens de oorspronkelijke plannen zou de digitale munt rond deze tijd gelanceerd moeten worden, maar na de koerswijzigingen is het maar de vraag of eind 2020 gehaald wordt. Levey zal moeten kiezen tussen een stapsgewijze of volledige uitrol.

Dat Facebookbaas Marc Zuckerberg liever vandaag dan morgen bijkomende financiële diensten op zijn platform wil, is in elk geval duidelijk. Zo lanceerde dochterbedrijf Whatsapp eerder deze week een nieuwe dienst voor digitale betalingen, met Brazilië als eerste land.