Na een pijnlijke superkern dit weekend, lijkt de oppositie (en die zijn met velen) klaar om in ‘normale’ modus over te gaan: kritisch voor het beleid. Maar het roept vragen op over de houdbaarheid van de constructie: ‘Met tien partijen, dit werkt niet. Op een bepaald moment gaan we toch gewoon een meerderheid moeten hebben’, zo klinkt het binnen de regering.

In het nieuws: Een ‘gewone’ zitting van de commissie Gezondheid belooft vuurwerk op te leveren.

De details: Neemt het Parlement vandaag haar ‘normale’ rol van kritisch orgaan terug op?

• Misschien eerst het goede nieuws: het lijkt erop alsof de democratie nog steeds functioneert, ondanks de retoriek van ‘speciale tijden’ en vooral regeringsmaatregelen zoals ‘volmachtwetten’, die in feite de democratie opschorten en het Parlement buitenspel zetten.
• Want ondanks de volmachtwetten, wordt de commissie Gezondheid toch iets om naar uit te kijken: Maggie De Block (Open Vld), de minister van Volksgezondheid die in het brandpunt van de crisis staat, krijgt een hele batterij vragen vanmiddag.
• Dat zijn er liefst 76 verschillende, om precies te zijn. Dat heeft veel te maken met het feit dat de commissie een tijdje niet is samengekomen. Wat valt op:
  • De reeks aan vragen die N-VA klaar heeft, van de kritische Kathleen Depoorter: dit is niet bepaald een partij die ‘de regering steunt‘.
  • Evengoed Karin Jiroflée van sp.a heeft wel bijzonder veel vragen klaar.
  • Zelfs CD&V, toch regeringspartner, heeft met Nawal Farih best wat kritische vragen.
  • Uiteraard is ook Vlaams Belang met Dominiek Sneppe klaar om de aanval in te zetten.
  • Groen en Ecolo lijken wel de meest ‘regeringsgetrouwe’ partijen, buiten Open Vld dan: ze stellen amper één vraag.
  • Ook de PS maakt zich niet klaar voor een slachtpartij: de Vivaldi-gezinde partijen houden zich dus rustiger, zo lijkt het.
• Philippe De Backer (Open Vld), die weliswaar als minister van Digitale Agenda, Telecommunicatie en Post, belast met Administratieve Vereenvoudiging, Bestrijding van de sociale fraude, Privacy en Noordzee (kende u deze lijst nog?) in feite niets met corona te maken heeft, maar belast is met de taskforce om materiaal, mondmaskers en testen aan te leveren, krijgt ook een pak vragen.
• Het zijn er nu 27 om precies te zijn. Het belooft dus echt een marathon te worden, of men moet de commissie op een andere manier organiseren.
• Tegelijk toont het dus wel aan dat het Parlement ‘werkt’ op de normale manier, en dat is niet zomaar symbolisch: de grootste argumentatie voor de volmachtwetten was dat ‘mogelijk de Kamer op een bepaald moment niet meer zou kunnen bijeenkomen‘. Het tegendeel blijkt nu waar. Ook morgen zijn er weer commissies, donderdag is er gewoon een plenaire vergadering, opnieuw met kritische vragen: het Parlement doet dus z’n job.

Waarom dit van tel is: Het Parlement dat normaal werkt, legt meteen een onderliggende, belangrijkere discussie bloot:

• Waarom moet er dan überhaupt via de volmachten gewerkt worden, zo is de vraag die bij steeds meer ‘oppositiepartijen’ (lees dus: iedereen behalve Open Vld, MR, en CD&V) opduikt. Het kan ook gewoon via de Kamer, waarbij iedereen teksten kan stemmen, en de normale democratie weerkeert.
• Want die methode van volmachten, om de regering alleen te laten beslissen, zonder in het Parlement een duidelijke meerderheid te moeten zoeken, maar vervolgens die beslissingen te laten ‘homologeren’ in de ‘superkern’, het schuurt en kraakt langs alle kanten.
• Immers: op die ‘superkern’ zitten alle tien de partijen wel, maar er wordt nooit echt een discussie gevoerd zoals in een echte regering. Er is geen echt ‘proces’, geen politieke conclusies, geen cohesie ook. ‘Dat werkt ook niet, met tien partijen.’
• ‘Normaal is het intern duwen en trekken, op het scherp van de snee, en dan vervolgens een consensus maken, om als één regering naar buiten te komen’, zo is in regeringskringen te horen. ‘Op een bepaald moment gaan we toch echt gewoon naar een meerderheid moeten zoeken.’
• Dat gevoel leeft niet alleen op de regeringsbanken: bij de oppositiepartijen is er evengoed frustratie. Want uiteindelijk mag iedereen komen ‘luisteren’ op de superkern naar de regering, sommigen doen daarbij uitgebreid hun zegje (met urenlange sessies die velen de keel uithangen als gevolg), maar ‘macht’ krijgen de oppositiepartijen niet: het is uiteindelijk de minderheidsregering met 38 zeteltjes die beslist.
• Maar ook dat proces loopt niet gestroomlijnd. Een aantal steunmaatregelen blijft maar in de pijplijn zitten, terwijl er wel al veel over gecommuniceerd is. Daarbij valt een mogelijke wildgroei aan premies op, iets waar N-VA-voorzitter Bart De Wever al hard naar uithaalde: hij wil een ‘globale aanpak‘, een ‘echt relanceplan’.

The big picture: Wat als deze formule, deze regering, niet verder kan functioneren in z’n huidige vorm? Wat als er dan een ‘echte’ regering moet komen? Timing is alles.

• Uiteraard komt zo de vraag van ‘1 miljoen’ weer op tafel: welke coalitie zal het dan zijn? De ‘oude’ tegenstellingen komen zo meteen weer op tafel. PS en de groenen willen net als MR een Vivaldi-coalitie. Bij sp.a en CD&V veel minder enthousiasme, N-VA droomt van een heel andere regering. Eén cruciale speler daarbij: Open Vld.
• Want daar heeft Gwendolyn Rutten als voorzitter een ‘verlenging’ gekregen van haar partijbureau, dat paars-groen getint is. Als er dus al voor eind mei, of richting juni, toch gedacht zou worden aan een ‘volwaardige regering’, dan is het Rutten, en niet pakweg Egbert Lachaert, de kritische, paars-gele fractieleider, die alsnog beslist.
• Zo komen we bij een ironische speling van het lot in de Wetstraat: de ‘kritische stemmen vanuit de oppositie’, die de N-VA op dit moment opnieuw aan het leveren is, onder meer met een scherpe tussenkomst van N-VA-voorzitter De Wever gisteren op Radio 1, ‘helpen‘ misschien wel paars-groen met een snelle doorbraak. Hoe meer druk, hoe sneller misschien de noodzaak om te schakelen voor de paars-groenen.
• Duwen op de regering mag, maar hen nu doen omvallen, of laten ‘vervellen‘ tot een volwaardig kabinet, kan voor N-VA dan weer de definitieve doodsteek betekenen. Kritisch zijn mag, maar ze moeten hopen op Lachaert, die eindelijk z’n intrek zou nemen in de Melsensstraat. Als die verkiezing er ooit komt.
• In elk geval is duidelijk dat sommigen wel happig zijn op een ‘switch’. In juni, wanneer de eerste drie maanden van de volmachten moeten geëvalueerd worden, kan al een ‘echte’ regering onderhandeld worden, is een piste die geopperd wordt in het Vivaldi-kamp.
• Nogmaals, dan is de timing duidelijk: ergens in mei, als Rutten nog stevig aan zet is, de onderhandelingen voor een volwaardige regering opstarten, en iedereen netjes in Vivaldi parkeren. In Le Soir staan de eerste sporen van dergelijk scenario vandaag te lezen.
• Voor sp.a en zeker CD&V wordt het dan, midden mei, erg moeilijk om ‘neen’ te zeggen: het is nog steeds coronacrisis, er is dus nog steeds ‘hoge nood’. CD&V zit bovendien al helemaal in die regering Wilmès II. En sp.a staat er met één been in, en gaan zij dan ‘neen’ zeggen tegen paars-groen-oranje? Die gok zouden Paul Magnette (PS), Georges-Louis Bouchez (MR) en Gwendolyn Rutten (Open Vld) weleens durven nemen …

Grap van de dag: Ondertussen bij Open Vld …

• Vanuit het hoofdkwartier ‘M34’ ofwel Melsensstraat 34, kregen alle leden gisteren een schrijven in de mailbox.
• De e-mail had de mooie, liberale titel: ‘Laat je stem horen!’
• Maar uiteraard ging het niet om de stemming voor een nieuwe voorzitter: in coronatijden is het voor een meerderheid van de leden van het Open Vld-partijbureau onmogelijk om dat proces te laten doorgaan. Dat Labour ondertussen rustig een nieuwe voorzitter heeft in de UK na digitale interne verkiezingen, en zelfs in de VS de voorverkiezingen voor het presidentschap doorgaan, maakt die beslissing wel wat pijnlijk.
• Het gaat om een grote ‘ledenbevraging‘ die Open Vld nu blijkbaar organiseert: ‘Hoe willen jullie geïnformeerd worden? Wat vinden jullie van onze sociale media en het ledenblad? Hoe staan jullie tegenover het lidmaatschap van onze partij?’, zo zijn de vragen die vanuit het partijhoofdkwartier nu gesteld worden. Stemmen, of liever antwoorden, kan via … een digitaal formulier.
• Wie op het hoofdkwartier dacht dat dit een verstandige communicatieve zet was, heeft toch verkeerd geredeneerd: gisteren al kwamen er erg veel giftige reacties van boze leden op de mail.

Ondertussen woekert corona in de politiek: De Britse premier Boris Johnson ligt op intensieve zorgen.

• Een zoveelste politiek drama van eerste rang, nadat de Britten jaren met de brexit worstelden. ‘Dit gruwelijke virus discrimineert niemand’, zo liet z’n voorganger Theresa May, die Johnson zonder genade opzijschoof, weten.
• Er klinkt behoorlijk wat kritiek op de Britse premier: hij nam weinig hygiënische voorzorgen, en delegeerde z’n taken niet toen hij ziek werd en thuis in quarantaine zat. Hij bleef hardnekkig van thuis uit werken, en ontwikkelde tien dagen koorts.
• In de Wetstraat blijven de politici grotendeels gespaard van de ziekte: bekendste gevallen zijn Bart Tommelein (Open Vld) en de rechterhand van Paul Magnette (PS), met verder wel een paar gevallen op de kabinetten en in het parlement. Onder meer Hilde Crevits (CD&V) en Bart Somers (Open Vld) zaten wel al preventief in thuisquarantaine, maar bleven buiten schot.

Interessant om volgen: De regering bereidt de exitstrategie voor.

• Terwijl de regering dus maar wankel staat, roept premier Sophie Wilmès (MR) nog eens de hulp in van experten. Een ‘Groep van Experts belast met de Exitstrategie’ (GEES) wordt opgericht, die België uit de crisismaatregelen moet halen.
• Een vrouw gaat die leiden: Erika Vlieghe, diensthoofd Infectieziekten aan het UZ Antwerpen. Zij voorspelt een ‘langzame afbouw‘ van de maatregelen.
• Verder is het een voorzichtige groep: wat juristen, wat mensen uit de economische wereld, virologen en statistici. Het is uiteindelijk de Nationale Veiligheidsraad (en dus de politiek, met het trio Wilmès – Jan Jambon (N-VA) – Elio Di Rupo (PS)) die de eindbeslissing heeft over de maatregelen. De symboliek van de ‘GEES’ is dus misschien groter dan haar echte macht.
• Boeiend is in elk geval hoe andere landen in Europa die ‘exit’ voorbereiden. Onder meer de Financial Times maakte al een nuttig overzicht.
  • Oostenrijk kondigde gisteren de ‘exit’ aan, en de regering gaf toelichting.
  • Naast België hebben ook Frankrijk, Spanje en Finland werkgroepen met experten opgericht.
  • Essentieel voor iedereen lijkt het vermijden van een tweede golf infecties. Massaal testen en nog steeds veel preventieve maatregelen, en misschien enige vorm van controle via een app zouden de oplossing zijn.
  • In Spanje versoepelen de maatregelen na Pasen voor al het niet-essentiële werk: daar lagen onder meer de bouw en de industriële productie ook helemaal stil. In België kwam het nooit zo ver.
  • In Italië plant men een ‘fase twee’, die normaal begin mei zou moeten beginnen. Daarbij zouden een pak activiteiten terug toegelaten worden. Ook daar was de lockdown strikter dan in België.
  • In Denemarken, dat erg vroeg in quarantaine ging en de grenzen sloot, plant men nog ’twee weken na Pasen’, om dan vervolgens ‘langzaam alles weer op gang te brengen’.
  • Toch lijkt overal consensus: een echte ‘exit’ is het nooit. Zolang er geen vaccin tegen corona beschikbaar is, zal de maatschappij niet kunnen terugkeren naar een toestand zoals ‘voor corona’.

Vandaag in Europa: Een meeting met de ministers van Financiën zal opnieuw de discussie over ‘solidariteit’ heftig op tafel leggen.

• De grote woorden worden daarbij niet geschuwd. ‘Wij staan aan de juiste kant van de geschiedenis‘, zo stelde de Italiaanse premier Giuseppe Conte aan de vooravond van de eurogroep.
• Eerder had de Spaanse premier Pedro Sánchez ook al de bombastische trom geroerd: ‘de toekomst van de Europese Unie‘ zelf stond op het spel. ‘We hebben een hechte solidariteit nodig. Zonder solidariteit is er geen cohesie. Zonder cohesie dwalen we af in onverschilligheid, en wordt de geloofwaardigheid van het Europese project ernstig geschaad.’
• De woede draait rond het veto van Nederland (en Duitsland, dat zich tactisch achter de Nederlanders wegsteekt) over vergaande ‘solidariteit’ zonder dat er voorwaarden aan verbonden zijn. Zo wilden de Nederlanders het Europees noodfonds ESM niet meteen inzetten.
• Dat zou vandaag wel moeten gebeuren, ook Wopke Hoekstra, de Nederlandse minister van Financiën die kop van Jut werd, zou bereid zijn dat te aanvaarden. Meteen wordt een oorlogskas van 410 miljard euro vrijgemaakt om kredieten te verstrekken aan de Spanjaarden en Italianen. Die staan voor een geweldige dip in hun economie.
• Maar voor de eurobonds is het nog te vroeg: de Nederlanders en Duitsers willen daarin niet meegaan.
• Eurobonds zijn gemeenschappelijk waardepapier voor alle lidstaten, waarmee dus de schuld van Italië of Spanje voortaan niet meer apart wordt uitgegeven en die van Duitsland en Nederland ook niet. Die laatste krijgen dan wat ‘hogere’ rente op hun dak, die eersten zullen nooit meer moeten vrezen om geen geld te kunnen lenen, of ‘bankroet’ te kunnen gaan.
• Ze zijn omstreden omdat dat ‘moral hazard‘ voor het zuiden van Europa kan zijn: zij maakten veel meer schulden, hebben veel minder mensen van hun beroepsbevolking aan de slag, maar krijgen straks dan ook die ‘goedkope’ rentes en vooral een garantie dat ze nooit meer op de fles kunnen gaan.
• België neemt een tussenpositie in vandaag: Alexander De Croo (Open Vld) is zeker voor de inzet van het ESM, maar ‘ons land is niet onverkort voorstander van eurobonds’, zo stelde de liberaal gisteren in de Kamer. In een open brief aan de Commissie was de premier dan weer veel voluntaristischer: daar had Wilmès samen met alle Zuid-Europese landen en Ierland zich voorstander van die bonds getoond. Maar De Croo wil meer ‘bruggenbouwer’ zijn tussen Noord en Zuid.
• Kristof Calvo (Groen) toonde zich erg teleurgesteld dat België niet voluit pleit voor die eurobonds. ‘Ik hoop dat uw minderheidsregering ook rekening houdt met onze argumenten. We moeten ons nu niet als bruggenbouwer buiten het debat plaatsen maar resoluut kiezen voor de kant van de solidariteit.’
• Ook N-VA kaartte het gebrek aan een duidelijke positie aan, ook al is Sander Loones (N-VA) niet helemaal voorstander van eurobonds: ‘We weten half wat de regering niet wil doen, maar niet wat ze wel wil doen.’
• Hoe dan ook: wat de eurogroep voorlopig niet doet, doet de Europese Centrale Bank eigenlijk al. Met een gigantisch programma van geld drukken en vervolgens obligaties vanuit heel de eurozone opkopen, heeft de ECB haar balans verdubbeld, tot meer dan 50 procent van de totale economie van die eurozone. De facto heeft ze zo de schulden al ‘gemutualiseerd’ of gemeenschappelijk gemaakt. Eurobonds of niet: iedereen zit al in dezelfde boot.
• Vermoedelijk komt er vandaag een ‘Europees vangnet‘, een noodfonds met drie pijlers, uit de bus. Dat bestaat uit:
  • EIB, een vangnet voor bedrijfskredieten.
  • SURE, het vangnet voor werknemers via tijdelijke werkloosheid.
  • ESM, het vangnet voor de overheden.
• Zeker dat laatste zou met lichte voorwaarden zijn, De Duitsers zijn bereid om hierin mee te gaan. In totaal gaat het om zo’n 500 miljard euro, dat de ministers van Financiën kunnen voorbereiden, en dat de regeringsleiders dan goedkeuren.
• Hoe dan ook zit er straks dus nog een veel groter economisch herstelplan aan te komen. Maar dat is niet voor vandaag, maar de komende weken. Dat moeten Ursula von der Leyen en Charles Michel dan voorbereiden en voorleggen aan de lidstaten.

Weerkerende discussies: Wat mag nu en wat mag niet, op deze zonnige dagen.

• De commotie over wat mag en niet mag, werd gisteren nog eens flink aangevuurd door een nieuwe aanpassing van het Crisiscentrum. Yves Stevens, in blauw bolletjeshemd, neemt de communicatie voor z’n rekening. Misschien toch niet zo’n dankbare taak?
• Zo mogen gezinnen met kinderen en ouderen nu toch met de wagen rijden om een verplaatsing te doen voor recreatie.
• Voortaan mag je dus ook gaan skaten en rolschaatsten, maar met een basketbal alleen naar een basketpleintje mag dus nog altijd niet. Ook op een bankje zitten, alleen, in een park of bos, mag zeker niet. Dat zou ‘sociaal contact uitlokken’.
• Die lijstjes zitten in de zogenaamde FAQ’s die naar de politie gaan. Geen wetten, geen enkele juridische basis daarvoor dus.

Gespot: De discussie kreeg ook een politiek staartje, zoals altijd. Dat was op zich weinig boeiend, ware het niet dat Rutten de foto van haarzelf met Georges-Louis Bouchez (MR) weer op haar bord kreeg via Twitter. De nacht dat een corona-noodkabinet werd gemaakt, poseerde ze triomfantelijk, en wel erg dicht met Bouchez: van social distancing was geen sprake. Als reactie postte Rutten daarop nog een andere foto van die avond: ‘Tja, die zondag. Iedereen samen. Tous ensemble.’ Het beeld, van onder meer Joachim Coens (CD&V) gevaarlijk dicht, maar ook Conner Rousseau (sp.a) en Bart De Wever op schijnbaar minder dan 1,5 meter, moest het bewijzen dat iedereen die avond in de fout ging?