Het Duitse betaalbedrijf Wirecard heeft er niet de beste week opzitten, om het zacht uit te drukken. Een ongeziene bekentenis dat er 1,9 miljard euro ‘vermist’ was, groeide uit tot een groot fraudeschandaal dat de topman de kop kostte en het bedrijf richting faillissement duwde. Een reconstructie van de afgelopen dagen, met de nodige voorgeschiedenis.
17 augustus 2018. Wirecard overstijgt twee toonaangevende Duitse bedrijven in beurswaarde. Met een beurswaarde van 22 miljard euro geeft het betaalbedrijf zowel Commerzbank (10 miljard euro) als Deutsche Bank (20 miljard) het nakijken. Opmerkelijk, want Wirecard werd pas een kleine twintig jaar eerder, tijdens de internetzeepbel, opgericht. Toen die barstte, leek ook het Duitse bedrijfje één van de vele slachtoffer te worden.
Maar in 2002 dook de Weense computerwetenschapper Markus Braun op, die erin slaagde om Wirecard uit het slop te trekken. De focus kwam op betaaldiensten te liggen, in de beginjaren vooral ten dienste van de onfrisse porno- en goksector. Later sprak Wirecard ook een wat voornamer publiek aan, met een razendsnelle groei tot gevolg. Klanten zijn onder meer Orange, KLM en Qatar Airways. Braun slaagde erin om de omzet van zijn bedrijf tussen 2004 en 2018 te vervijftigvoudigen (!).
6 september 2018. De fintechparel duwt Commerzbank uit de beursindex DAX, de Duitse sterindex. Sneu voor de financiële speler die de index in 1988 mee oprichtte. Een nieuwe bekroning voor Wirecard, dat nu al een beurswaarde van 22,5 miljard euro achter zich aansleept. ‘Wirecard heeft het klaargespeeld om zich van een onbeduidende aanbieder van betaaldiensten te ontwikkelen tot een machtig financieel instituut’, schrijft de Duitse kwaliteitskrant Süddeutsche lyrisch.
30 januari 2019. In tegenstelling tot de Duitse collega’s ruikt de Financial Times (al een tijdje) onraad. De Britse zakenkrant pakt uit met een nieuwe reeks ‘House of Wirecard’, een knipoog naar de Netflix-serie over een geslepen en genadeloos Amerikaans Congreslid. FT schrijft over een frauduleuze hooggeplaatste medewerker van het bedrijf in Azië. Edo Kurniawan, verantwoordelijk voor de Aziatische boekhouding, zou nogal creatief omgesprongen zijn met valse en geantidateerde contracten om zo de omzet kunstmatig op te schroeven.
Zelf wilde Kurniawan geen commentaar kwijt in de krant, maar de toon was wel gezet. De beurskoers van Wirecard kelderde 24 procent en dwong het management tot een tegenreactie. ‘De Financial Times heeft een onjuist, incorrect, misleidend en lasterlijk artikel gepubliceerd. Dit artikel ontbeert elke substantie en is compleet betekenisloos’, las het in een mededeling. Niet voor het eerst weerlegt Wirecard kritische vragen over de boekhouding als zijnde marktmanipulatie.
2 februari 2019. De Duitse toezichthouder op de bankensector BaFin neemt Wirecard onder de loep. Even voordien had een advocatenkantoor uit Singapore, dat Wirecard inhuurde, de volledige boekhouding uitgeplozen. Een smoking gun vonden de advocaten niet meteen, maar shorters hadden hun kans gezien. Wirecard lijkt ten onder te gaan aan beleggers die speculeren op een verdere koersdaling. Uiteindelijk schiet BaFin het bedrijf te hulp, door een verbod op shorten in te voeren voor Wirecard. Een opmerkelijke beslissing die het vertrouwen van de autoriteiten illustreerde.
Plotseling keert het verhaal zich tegen de Financial Times. De krant en zijn journalist worden zelf het onderwerp van een onderzoek, omdat hij iets te hard aan het handje van Fraser Perring zou gelopen hebben. Die keiharde Britse short seller schreef al in 2016 een nota over een gebrekkige boekhouding en fraude bij Wirecard. Omdat er in Duitsland een strafonderzoek tegen hem liep, leek de berichtgeving van de Financial Times op slag minder betrouwbaar. Het leek er zelfs even op dat FT en short sellers samen een val opgezet hadden.
27 april 2020. Omdat het conflict met de Financial Times blijft etteren en ook aandeelhouders zich vragen beginnen te stellen, mocht auditor KPMG eind vorig jaar een onafhankelijk onderzoek opstarten naar de boekhouding. De eindconclusie is niet meteen naar de wens van Wirecard, want KPMG heeft naar eigen zeggen ’te weinig documentatie gekregen om alle beschuldigingen te weerleggen’. Dat er tegelijk ook geen harde bewijzen voor fraude gevonden worden, kan de zaak voor Wirecard niet redden. Er klinken stemmen om topman en belangrijkste aandeelhouder Braun naar de exit te duwen.
13 mei 2020. Er komen herschikkingen in de raad van bestuur van Wirecard. Markus Braun ziet zijn rol ingeperkt, ter compensatie van een ontslag dat hij niet wil nemen. Vooral Deka, een van de grootste beleggingsfondsen, had aangedrongen op een exit. Nog eens twee weken later stelt Wirecard al voor de derde keer de publicatie van de jaarcijfers uit, omdat boekhoudgroep EY extra tijd nodig heeft om alles te controleren. Braun blijft overal verzekeren dat de goedkeuring er snel komt.
18 juni 2020. Het begin van het einde. Bedrijfsrevisor EY moet toegeven dat er geen bewijzen zijn voor 1,9 miljard euro aan cash die op de balans van Wirecard ingeschreven staat. Markus Braun valt uit de lucht. Dat geld zou op rekeningen bij twee Aziatische banken moeten staan. Hij reageert dat er een klacht zal worden ingediend tegen onbekenden. Het aandeel van Wirecard krijgt ongenadige klappen op de Duitse beurs.
19 juni 2020. ‘In onderling overleg met de raad van toezicht’ neemt CEO Markus Braun ten lange leste ontslag. Het wordt de crisis teveel voor de grootste aandeelhouder van Wirecard. In een videoboodschap die Braun – nog net voor zijn ontslag – de wereld instuurde, zegt hij dat het ‘onduidelijk’ is waarom de Aziatische banken verklaard hebben dat documenten vals zijn. Hij houdt nog altijd hoog dat Wirecard mogelijk ‘het slachtoffer is van een gigantische fraude’.
22 juni 2020. De ommekeer in de communicatiestrategie. De mysterieuze rekeningen die officieel goed zijn voor een kleine 2 miljard euro, bestaan vrijwel zeker niet, staat er in een mededeling. Wirecard trekt alle financiële rapporten terug en geeft aan dat ‘mogelijke effecten op de jaarcijfers van voorgaande jaren niet uit te sluiten zijn’. Ook hint de fintechspeler op ‘een herstructurering, afstoting of beëindiging van divisies en productsegmenten’. En de beurskoers? Die blijft verder instorten.
23 juni 2020. Braun wordt even van zijn vrijheid beroofd, op verdenking van manipulatie van de boekhouding van Wirecard. Als vermogend man kan hij echter meteen de borgsom van 5 miljoen euro neertellen. Een andere belangrijke leidinggevende van Wirecard slaat op de vlucht en wordt opgespoord door de autoriteiten. Beleggers reageren tevreden op dat nieuws en stuwen de aandelen 20 procent hoger.
Tegelijk verandert BaFin het geweer van schouder. De beslissing van Wirecard om zijn financiële publicaties van de afgelopen jaren in te trekken, ‘versterkt het vermoeden’ van de marktenwaakhond dat de omzetcijfers over 2016, 2017 en 2018 niet klopten. Wirecard heeft daarmee informatie verspreid die ‘valse signalen gaf ten aanzien van de beurskoers’ en dus zijn de regels voor marktmanipulatie mogelijk overtreden.
25 juni 2020. Over en uit voor Wirecard, dat een insolventieprocedure laat opstarten bij de bevoegde rechtbank in München. Intussen krijgen de Nederlandse banken ING en ABN Amro het warm, want ze waren met dertien andere banken in gesprekken voor een verruiming van de kredietfaciliteit. Ze dreigen in totaal 180 miljoen euro te verliezen als Wirecard overkop gaat.
En nu? Veel vragen. Met één krachtlijn. ‘Hoe kon dit gebeuren?’
- Wat met Wirecard zelf? In het beste geval wordt de technologie overgenomen of blijft het betaalbedrijf in een kleinere vorm overeind. Alleen lijkt het erg onwaarschijnlijk dat er nog één klant zaken wil doen met Wirecard. Het bankgedeelte van Wirecard wordt overigens beschermd door de Duitse regering. Op alle rekeningen samen staat er 1,7 miljard euro aan cash van particulieren.
- De rol van EY, dat de jaarcijfers iedere keer vlotjes liet passeren? ‘Er zijn duidelijke aanwijzingen dat het hier om een omvangrijke fraude gaat waarin verschillende partijen en instellingen betrokken waren’, laat bedrijfsrevisor weten. Verantwoordelijkheid schuift het bedrijf netjes af. ‘Zelfs met uitgebreide auditprocedures is het misschien niet mogelijk om dit soort samenzweringsfraude op te sporen.’
- Waarom grepen de autoriteiten niet in? De baas van BaFin, Felix Hufeld, moest al met schroom toegeven dat er grote fouten gemaakt zijn. Hij mag het volgende week woensdag gaan uitleggen in het Duitse parlement, terwijl de Duitse regering dit nu al ‘een nooit gezien schandaal in de financiële wereld’ noemt. En de Europese Commissie heeft de financiële autoriteit van de Europese Unie opgedragen om een onderzoek uit te voeren naar Wirecard én naar het toezicht op de betalingsdienstverlener door BaFin.