De sfeer van de grote dagen, toen een frisse Vivaldi-regering het voortouw nam om de corona-pandemie aan te pakken, via de Overlegcomités, komt voorlopig niet meer terug: zoveel is duidelijk na gisteren. De huidige energiecrisis heeft nochtans een enorme economische impact, en dreigt Europa in een diepe, langdurige recessie te duwen. Maar behalve gezamenlijk concluderen dat “Europa de oplossing moet bieden”, en notuleren wat iedere regering van plan was te doen, zat er niet veel meer in deze groots opgezette meeting. Die werd vervolgens vooral een communicatieoefening voor premier Alexander De Croo (Open Vld), waarbij die nogmaals bewees dat aspect van zijn job feilloos te beheersen: de boodschap van ‘urgentie’ was gezet, waarbij de federale premier netjes op de persconferentie geflankeerd werd door de Vlaamse en Waalse minister-presidenten Jan Jambon (N-VA) en Elio Di Rupo (PS). Nochtans scheelde het niet veel, of men had de premier alleen uitgestuurd: voor de deelstaten volstond een droog perscommuniqué. Jambon plooide uiteindelijk, zette zich naast De Croo, om daar dan doodleuk te melden dat zijn Vlaamse regering haar maatregelen voorbereidt, tegen de Septemberverklaring eind deze maand, op 26 september.

In het nieuws: “Er bestaat geen mirakeloplossing”, zo startte premier Alexander De Croo zijn nummertje, op de persconferentie na het Overlegcomité.

De details: Om vervolgens toch naar één mirakeloplossing te verwijzen: “Alleen Europa kan het bloeden stoppen.”

• Over één zaak waren zowat alle betrokken spelers het achteraf, bij het nakaarten over het Overlegcomité, wel eens: de opvallende stilte waarin Tinne Van der Straeten (Groen) zich had gehuld. Geen woord, terwijl het toch een speciaal bijeengeroepen Overlegcomité was over Energie, haar bevoegdheid. “Toch wel heel speciaal”, zo merkt een betrokkene op. “Stel je voor dat er een financiële crisis is, en de minister van Financiën spreekt niet tijdens de meeting? Of dat Frank Vandenbroucke (Vooruit) zou gezwegen hebben, tijdens crisisvergaderingen over Covid?”
• Maar Van der Straeten maakt uiteraard deel uit van de federale ploeg, veruit het meest ruim vertegenwoordigd aan tafel van dat Overlegcomité, en die kozen er eigenlijk gezamenlijk voor om zich achter de premier te scharen, en het pakket maatregelen dat de dag voordien op de federale kern al lang afgeklopt was. Niet bepaald een vergadering met een spanningsboog dus: het was ooit anders op vorige Overlegcomités.
• Het stilzwijgen van Van der Straeten had wel één duidelijk effect: zo werd op geen enkele manier Vivaldi uiteengespeeld, ook niet over hét evidente thema van de kerncentrales. Toen niemand anders dan Zuhal Demir (N-VA), de Vlaamse minister van Energie en nemesis van Van der Straeten, niet kon nalaten toch even het dossier aan te raken, en erop te wijzen dat er wel meer dan twee kerncentrales kunnen openblijven, sneerde premier De Croo meteen hard dat dit “niet aan de orde was”. Volgend onderwerp.
• De premier had overigens zelf de hint van zijn collega en ‘vriend’ Jan Jambon (N-VA) wél goed verstaan: hij opende het Overlegcomité met de woorden dat het niet de bedoeling kon zijn dat aan de duidelijk afgelijnde bevoegdheden van de deelstaten zou gemorreld worden. “Elk zijn eigen winkel”, was de duidelijke boodschap. Exact wat Jambon wilde horen: hij wil vermijden dat, net zoals bij de coronacrisis, het Vlaamse niveau de zaak moet ondergaan, en aan het federale handje moet gaan lopen.
• Onder die voorwaarde dat er “geen bevoegdheden zouden gaan verschuiven naar het Overlegcomité” was Jambon in vrede gekomen: geen drama aan tafel dus, ook van de kant van de Vlaamse regering.
• Het enige verhitte moment, los van de kerncentrales (die nauwelijks 10 seconden aan bod kwamen), was er toen opnieuw Demir de kwestie van de Europese CO2-certificaten op tafel legde. De huidige enorme prijs van die emissierechten is wurgend voor de industriële spelers. De groenen reageerden zichtbaar geïrriteerd, maar ook die discussie werd snel gededouaneerd: het is ook hier aan Europa om iets te doen, geen enkel niveau aan tafel van het Overlegcomité heeft daar macht over.
• Van de federale kant kwam vervolgens netjes het pakket maatregelen op tafel, dat de dag voordien al was beslist door de kern: onder meer een verlenging van de lage btw en het sociaal tarief tot maart, een regeling met de banken om hypotheekaflossingen ruimte te geven, de deur die opengaat voor energiesubsidies aan bedrijven, en een reeks maatregelen om energie te besparen, zoals openbare gebouwen op 19 graden.
• Pikant detail bij dat laatste: Wallonië en Brussel volgden al die besparingsmaatregelen, Vlaanderen nog niet. Zij kunnen zelf beslissen wat ze met hun gebouwen, maar ook straatverlichting en dergelijke, kunnen doen. Maar straks kan het dus best dat de Vlaamse gebouwen net ietsje warmer blijven dan de Brusselse of federale: niets houdt Jambon en co tegen iets anders te beslissen.
• Dat leverde vanmorgen snel al kritiek op van de Brusselse minister van Energie Alain Maron (Ecolo), op Bel RTL. “Vlaanderen heeft nog geen engagementen genomen, maar we moeten onze consumptie verminderen, of we kunnen onze facturen niet meer betalen.”
• Aan Vlaamse kant wordt er dan weer fijntjes op gewezen dat de Vlaamse overheid al veel langer bezig is met energiebesparing, waarbij ze schermden met wat cijfers: in 2020 haalde ze 109 procent van hun doelstellingen. Wallonië raakte maar aan 90 procent, Brussel maar aan 75 procent.

Goed om weten: De Croo kon zijn communicatie doen, maar het scheelde niet veel of het beeld was anders geweest.

• Dat de premier uitblinkt in crisiscommunicatie, en als geen ander perfect weet om een crisissituatie uit te baten, is na 2 jaar Vivaldi in heel de Wetstraat bekend. Het belangrijkste moment na zijn Overlegcomité is, in termen van politieke marketing, immers de persconferentie. Dat die deze keer aan Vlaamse kant enkel live te zien was op Canvas, moet daarbij toch al een veeg teken geweest zijn: het lag er iets te dik op dat dit geen immense aankondiging van nieuws zou zijn.
• Maar De Croo had andere katten te geselen, vlak na afloop van het Overlegcomité. Zowel bij de MR als de PS, die samen de minister-presidenten leveren van het Brusselse en Waalse gewest en de Franse gemeenschap, was er weinig appetijt om op een persconferentie op te draven. Een persbericht zou wel volstaan: het waren immers bijna alleen federale maatregelen, die De Croo kon en wilde aankondigen, de rest zou erbij zitten voor spek en bonen.
• Zo dreigde de premier dan wel moederziel alleen voor de camera’s te komen, zo omschrijft La Libre, wat ons bevestigd wordt door een bron: “Maar dat was niet bepaald het beeld dat je wil, na zo’n Overlegcomité”. Uiteindelijk gaf Jambon toe en schoof die mee aan, waarna Di Rupo dan ook maar volgde.
• Wel opvallend: opnieuw geen Tinne Van der Straeten (Groen) op de persconferentie achteraf, nochtans over haar bevoegdheidsdomein. Maar dat had mogelijks te maken met het communicatieve evenwicht: als er vakministers bij moesten, dan zou ook Zuhal Demir (N-VA) hebben kunnen aanschuiven op de persconferentie.
• Vervolgens deed de premier wat hij zo goed kan: een beeld schetsen van urgentie, van crisis, waarbij hij dezelfde taal hanteerde als bij de pandemie. “We gaan alles uit de kast halen om ons hier door te slaan”, “dit is een absolute prioriteit voor alle regeringen”, en “alleen door samen te werken, komen we erdoor”.
• En uiteraard: Europa. De premier begon niet toevallig met een focus op de EU, de “enige die hier echt kunnen ingrijpen“. Want het klopt dat De Croo al maanden diplomatiek aan het ijveren is op Europees niveau om in te grijpen: daar waar onder meer Duitsland en Nederland maanden dwars lagen, lijken ze nu overstag te gaan. Alleen is het de vraag of die Europese ‘heldenrol’ zo makkelijk te verzilveren is in eigen land: Europese diplomatieke discussie blijven een ver-van-mijn-bed show voor de meeste kiezers.
• Tegenover zoveel symboliek kwam Jambon met een toch eerder koude boodschap, aan het adres van de premier. Want de Vlaamse regering zou haar tijd nemen, en “de nodige maatregelen bekijken in het licht van de komende begrotingsbesprekingen en de Septemberverklaring”. Met andere woorden: tot 26 september maken Jambon en co hun huiswerk, of er nu Overlegcomités volgen of niet.

En nu? Het is niet meteen duidelijk of er nu nog veel Overlegcomités gaan volgen.

• Conner Rousseau, de Vooruit-voorzitter die als eerste opriep zo’n Overlegcomité bijeen te roepen, had het over “meerdere meetings” die nodig zullen zijn. Buiten aan het Egmontpaleis, na het Overlegcomité verklaarde Van der Straeten ook aan de micro’s van VTM: “Hier stopt het niet. We gaan nog verder versterken.”
• Maar bij de Vlaamse regering is toch een andere toon te horen. Meteen nieuwe, soortgelijke vergadermomenten zijn niet nuttig. “Dat soort hoogmissen lossen niets op“, wordt wat neerbuigend gezegd.
• Vanmorgen op Radio 1 zette Jambon dat iets omfloerster in de markt: “Wij staan aan de vooravond van onze begrotingsbesprekingen voor de Vlaamse regering: we moeten daar verstandige beslissingen nemen, er niet halsoverkop mee aan de slag. De paniek is de laatste dagen toegeslagen, maar paniek is nooit een goede raadgever.” Hij sprak van een “time frame van twee tot drie weken”, om daarna nog eens te herhalen “dat elke regering haar eigen bevoegdheden heeft”. Met andere woorden: tot dan geen beweging aan Vlaamse kant.
• Overigens beloofde Jambon daar ook een beslissing over Ventilus, de hoogspanningslijn die de windmolens op zee moet verbinden met het Europese netwerk. “Vrijdag zien we de betrokken burgemeesters van die gemeenten, dan liggen alle kaarten op tafel, en moet je de knopen doorhakken“, zo stelde de Vlaamse minister-president. Ook dat wordt voor de Septemberverklaring verwacht.
• Dat Ventilus-dossier, waar overigens De Croo op het Overlegcomité ook naar verwees, om de bal over de kerncentrales terug te kaatsten naar Demir en co, ettert al langer binnen de Vlaamse regering. Open Vld wil een snelle, goedkope oplossing van bovengrondse hoogspanningsleidingen, cd&v leunt aan bij het lokale protest, en wil een erg dure, traag gebouwde, ondergrondse kabel. N-VA zit in het midden en aarzelde tot nu toe. Met de huidige energiecrisis lijkt het moment rijp om de pil door te slikken, en gewoon zo snel mogelijk een bovengrondse leiding te trekken.

Genoteerd: De btw-verlaging is definitief, er moeten nu ‘slimme accijnzen’ in de plaats komen.

• Vanochtend zette Vooruit-vicepremier Frank Vandenbroucke nog even de puntjes op de i: de nieuwste verlenging van het verlaagde btw-tarief op gas en elektriciteit, die normaal tot maart 2023 loopt, is definitief. Dat mag als een grote trofee gelden voor de Vlaamse socialisten, die wekenlang liepen te leuren met die eis in het najaar van 2021. Enkel cd&v was toen bondgenoot.
• De groenen waren destijds weigerachtig, omdat dit een subsidie van fossiele brandstoffen is. En onder meer de PS was tegen, omdat het een algemene maatregel is, waar zowel arm als rijk van profiteert. Plus de liberalen waren bezorgd over de staatskas. Maar allen moesten ze plooien onder de immense druk van de prijzen, en nu is ze dus blijvend, die verlaging, zo stelde Vandenbroucke op Radio 1. “Een tarief van 21 procent is onrechtvaardig, want het gaat om een basisrecht. We kunnen ook niet blijven maatregelen voor een aantal maanden verlengen.”
• Wie nu denkt dat daarmee een lastenverlaging een feit is, dwaalt. Want het was al veel langer het voornemen van Vivaldi om in de plaats van de btw met ‘slimme accijnzen’ te komen, heffingen die wel degelijk onderscheid kunnen maken tussen vervuiler of niet, en eventueel arm of rijk.
• De vraag is nu hoe het technisch uitgewerkt raakt, want evident is het allerminst. Onder meer bij de Franstalige socialisten zijn ze als de dood om de lagere middenklasse te treffen, wat in een aantal initiële voorstellen wel het geval was. Die opdracht ligt bij Van der Straeten op Energie en Vincent Van Peteghem (cd&v) op Financiën.
• Bovendien zal eind deze maand ook het voorstel over een repartitiebijdrage van de energiesector klaar moeten zijn. Eerder dan een complexe taks op de superwinsten, komt er nu dus een ‘bijdrage’ van de sector die superwinsten boekt. De vraag is hoe dat gaat lukken: met Engie kostte het bloed, zweet en tranen, en is het niet duidelijk of zij nu opnieuw belast gaan worden voor hun superwinsten. Er is sprake van om enkel de andere energiespelers nog te gaan vragen bij te dragen: ook de spelers in groene stroom, en de andere energieproducenten profiteren mee van de torenhoge prijzen.

Afscheid: Met Jan Callebaut (66) verliest de Wetstraat een hoogst innemend analist en schaduwspeler.

• Callebaut werd ooit midden op een lijnvlucht, die pas vertrokken was uit Zaventem, gered door een hartspecialist, die toevallig aan boord was: “Meteen omkeren”, was de boodschap voor de kapitein, die zo het leven van de marketeer redde. Sindsdien milderde de bourgondische Callebaut wat zijn levensstijl, en ging hij nog meer de zaken relativerend door het leven. Jaren later werd alsnog een hartstilstand hem fataal.
• Dat overlijden komt als een schok op veel partijhoofdkwartieren. Het verklaart meteen waarom Callebaut zo’n uniek figuur was: hij mocht dan wel naam en faam gemaakt hebben als de man die onder meer Yves Leterme (cd&v) mee groot maakte en Kris Peeters (cd&v) in stelling bracht, het zou fout zijn om hem weg te zetten als louter een christendemocratisch figuur. Zijn banden met absolute kopstukken van Open Vld, maar evengoed Groen en zeker de Vlaamse socialisten waren even stevig, vaak ook erg vriendschappelijk.
• Callebaut combineerde in de Wetstraat twee unieke eigenschappen: de vakkennis van een marktonderzoeker die op wereldniveau meespeelde, en voor merken als Heineken en Coca-Cola inzichten verworf, maar daarnaast een ongelofelijk buikgevoel om die inzichten te vertalen in concrete taal, in tastbare en verstaanbare boodschappen voor Jan Modaal. Dat resulteerde onder meer in een reeks boeken, onder meer Consumentengeheimen, het DNA van Vlaanderen en Het Merk België, dat laatste schreven we samen.
• Komt daarbij dat Callebaut nooit zijn hand omdraaide voor gratis advies, en niets liever deed dan tafelen of gewoon een koffie drinken, en de ‘politieke toestand’ bespreken met zijn politieke contacten: zijn inzichten en onrechtstreeks ook zijn invloed reikte zo veel verder dan men op het eerste zicht kon vermoeden. Zeker omdat hij ook aandacht bleef hebben voor diegenen die na de steile klim ook de onvermijdelijke val meemaakten: Icarus komt al te vaak voor in de Wetstraat.
• Dat laatste geldt overigens ook voor de Vlaamse media, waar zijn impact minstens even groot was: op de VRT maakte hij jarenlang het mooie weer, door zijn marktonderzoek aan te wenden om in de jaren ’90 de openbare omroep helemaal te hertekenen en een echte merkstrategie te geven. Canvas en de ‘meerwaardezoeker’ waren mee zijn geesteskinderen.
• Aan de Reyerslaan had hij zo jarenlang een erg brede ingang, zeker op de nieuwsdienst. Maar evengoed adviseerde hij de grote private speler DPG, waar bij erg goede banden had met de absolute top van hoofdredacteurs en uitgevers. En net zo goed was hij bij Mediahuis in de jaren 2000 de man die mee hoofdredacteur Peter Vandermeersch adviseerde, en zo De Standaard verder uitbouwde en verbreedde. Een ongezien telefoonboekje was het gevolg. Maar ook een grote onuitgesproken invloed, als speler in de schaduw, op de kruising tussen media en politiek.
• Callebaut laat een leemte die niet snel gevuld zal worden in de Wetstraat, net omwille van zijn rijke inzichten en de unieke combinatie om met iedereen te kunnen spreken. 

Eindelijk: Op haar allerlaatste dag als hoofd van de mensenrechten bij de VN, legt Michelle Bachelet een bloedstollend rapport neer over de mishandeling van de Oeigoeren in China.

• Onder immense druk van China, dat op alle mogelijke manier de Verenigde Naties en hun Hoge Commissaris voor de Mensenrechten Michelle Bartelet probeerden tegen te werken, komt er een stevig rapport uit over de heropvoedingskampen in de provincie Xinjiang, in het uiterste westen van China. In die provincie woont een grote moslim-minderheid, de Oeigoeren.
• Die krijgen volgens het VN-rapport te maken met bijzonder zware schendingen van de mensenrechten. Dat signaal van de Verenigde Naties is van uiterst belang, omdat het zo voor China erg moeilijk is om de aantijgingen weg te zetten als een zoveelste ‘westerse aanval’ op de binnenlandse Chinese activiteiten. De Verenigde Staten bestempelden die opsluitingen in kampen eerder al als niets minder dan ‘genocide’.
• Niet toevallig moest Bachelet drie jaar werken aan het rapport, en wachten tot de laatste dag van haar mandaat, voor ze dergelijk document kon neerleggen. Bij een eerder bezoek aan China toonde ze zich veel voorzichtiger, wat tot felle kritiek leidde. Maar nu blijkt dat ze op dat moment zoveel mogelijk informatie wilde inwinnen, vandaar een veel vriendelijkere houding richting de Chinezen.
• VN-onderzoekers wijzen op pure marteling van de moslimminderheid, ze hebben het verder over willekeurige opsluitingen, mishandelingen en gedwongen sterilisatie en geboortebeperkingen. Ook is er sprake in de heropvoedingskampen van seksueel geweld tegen de gevangenen.
• Het rapport kan niet zomaar weggezet worden, wat China uiteraard probeert: zij spreken over “desinformatie en leugens” en “anti-Chinese krachten, die het imago van China willen besmeuren”, zo is op Reuters te lezen. Maar het rapport zelf heeft sterke getuigenissen uit eerste hand: Oeigoeren die in de kampen opgesloten waren.
• Niemand weet precies om hoeveel gevangen het gaat, maar de cijfers zijn immens: men schat dat er meer dan één miljoen gevangengehouden wordt. China labelt die gevangenissen, waarvan ze het bestaan niet kan ontkennen, als “noodzakelijk in de strijd tegen terrorisme”.
• Niet alleen met de VS en de EU krijgt China problemen door hun onmenselijke aanpak. De kampen leidden tot gespannen relaties met buurlanden van China, onder meer Kazachstan, Kirgizië en Azerbeidzjan, die zich verwant voelen met de Oeigoeren. Maar geen van die landen is een democratie, en niemand heeft veel zin om China frontaal voor het hoofd te stoten.
• In Europa is er al veel langer een erg kritische beweging: onder meer in het Europees Parlement zetten met name de groenen en socialisten zich in om het lot van de Oeigoeren onder de aandacht te brengen. Dat heeft ook tactische redenen: het brengt onrechtstreeks ook de communisten van de PVDA in België in verlegenheid. Zij hebben de grootste moeite om het regime in Peking te veroordelen over de aan de gang zijnde genocide.