Er zijn nog altijd twee zekerheden in de wereld. Elk jaar komen er nog supermarkten bij én elk jaar schreeuwen de supermarkten alsmaar luider om volk, zeker in deze tijd van arbeidsschaarste. De vraag is niet of deze ‘gemotiveerde’ werknemers te vinden zijn -bijna onmogelijk- maar of we wel zoveel supermarkten nodig hebben die élke dag open moeten zijn.

Werk maar geen volk

De vacaturecijfers spreken voor zich. De grote ketens zoeken zeer dringend héél veel personeel.

• Lidl: 116 werkaanbiedingen

• Colruyt: 700 

• Albert Heijn: 390 

• Delhaize: 200 

• Aldi: 153

Een record: + 4000 supermarkten in België

Supermarkten zijn een relatief recent fenomeen. Ze ontstonden in 1930 in de Verenigde Staten en kenden een sterke groei omdat ze schaalvoordelen boden in de aankoop versus de lokale kleinhandelaar. Ze boden ook ‘convenience’ aan door een veel groter gamma aan te bieden, ruime parkeerplaatsen en vaak latere openingsuren.

Ondertussen bestaat er niet zoiets als ‘de supermarkt’. Er zijn hypermarkten, vooral populair in Frankrijk, discounters zoals Lidl en Aldi, gespecialiseerde supermarkten die zich bijvoorbeeld concentreren op bio. Recent kregen we daar ook online spelers bij die thuisleveringen verzorgen. Al deze initiatieven zoeken een plaats in een al enorm dicht supermarktlandschap.

Alsof dat niet voldoende is, komen er ook altijd nog maar grote buitenlandse spelers bij. Wij zijn zelfs op weg naar meer dan 4.000 supermarkten in België. We hebben ook meer supermarkten pro capita dan Nederland, dat toch 6 miljoen inwoners meer telt. In Vlaanderen hadden we eerst de reus Albert Heijn die zich op onze markt begaf en nu is Jumbo aan een opmars bezig, na de Duitse invasie van Lidl en Aldi. 

Toch een voordeel: lagere prijzen?

Je zou dan toch zeggen dat de prijzen bij ons veel lager zouden zijn. Dat is het fenomeen van concurrentie en het harde kapitalisme waar de consument van profiteert. Dat is dan ook weer niet waar. De supermarktprijzen liggen gemiddeld 11,82% lager in Duitsland, 11,42% in Nederland en 8,34% in Frankrijk.  Er zijn natuurlijk mini prijzenoorlogen gaande tussen de ketens, maar al bij al wordt het spel hier niet zo agressief gespeeld. 

De evidente oplossing deel 1: minder supermarkten 

De grootste oplossing om dat personeelstekort op te lossen is het aantal supermarkten te verminderen. Wij hebben al veel te veel supermarkten in Vlaanderen. 

De reden daarvoor is wat bizar. Het is niet omdat de vraag er is. Ja het is handig om overal een supermarkt te vinden, maar moeten we er echt zes hebben per dorp ? ‘Convenience’ is  een troef en de kleinere supermarkten in steden, op wandelafstand, zijn een verrijking voor de consumentenervaring. Maar of nu elk merk aanwezig moet zijn en we clusters van supermarkten wensen, die alsmaar meer ruimte opslorpen, is nog maar de vraag.

De voornaamste reden is een gebrek aan creativiteit bij het management. Het topmanagement van die ketens wil groei om de groei. Dat verstevigt hun positie en verantwoordt hun salaris. ‘Groot, groter, grootst’ zijn is het mantra en marktaandeel primeert, wat het ook mag kosten. Het is zoals gorilla’s die elkaar permanent bekampen en moe worden maar toch blijven voortgaan tegen beter weten in. Aldi rekent erop dat Lidl er mee stopt. Lidl hoopt dan weer dat Carrefour zal uitgeput geraken, enzovoort. Maar het zijn allemaal grote spelers met een heel lange adem. 

En dus blijven er altijd maar nieuwe winkels openen en wordt het jobtekort almaar nijpender.

De evidente oplossing deel 2: kortere openingsuren 

We zijn op weg naar die fameuze “24/7 convenience”-economie, waar je kan shoppen wanneer je maar wil. Maar waarom moeten pakjes ook op zaterdag en zondag geleverd worden en waarom moeten alle winkels open zijn op zondag? Men kan argumenteren dat tegen deze evolutie niets meer te beginnen is en dat het toch lekker gemakkelijk is.

Het gevolg is dan ook dat we naar de minst ideale oplossing evolueren.

De gekozen oplossing: minder service

Zoals we vandaag zelf onze bankzaken doen, zelf de zoekertjes intikken, zelf onze reizen boeken, kortom alles zelf doen, zullen we ook zelf alle boodschappen moeten doen. Zelfscanning zal alsmaar belangrijker worden en zelfs winkels zonder personeel zullen toenemen, hoe zielloos dit ook mag zijn.

We moeten er verder rekening mee houden dat we heel wat supermarkten zullen hebben met veel te weinig personeel die niemand, ook niet de ouderen of gehandicapten, kunnen helpen bij hun boodschappen. Een ander gevolg is dat de bestaande werknemers die niet ziek zijn, het werk moeten opknappen van de zieken, terwijl ze nu al meer werk hebben omdat de vacatures niet zijn ingevuld. Dit zal dan weer tot meer stakingen zal leiden, wat de service terug verder zal doen zakken.

Zou een klein beetje minder comfort niet beter zijn?  Het supermarktpersoneel zal ons dankbaar zijn.

Xavier Verellen is auteur en ondernemer