Een eerste ‘live’ debat tussen partijvoorzitters, gisteren in de Bozar, verliep bepaald chaotisch, met uitschieters over “geld verbranden” en “Hilde heeft altijd gelijk” tussendoor. Ondertussen ligt al een nieuwe uitdaging op het bord van de federale regering: de steunmaatregelen.

Moeten de steunmaatregelen voor corona nu aflopen op of niet, eind september? De federale regering is diep verdeeld over de zaak. Aan Vlaamse kant zijn CD&V en Open Vld uitgesproken tegen: de maatschappij gaat weer volledig ‘open’, dus dan kunnen alle (dure) maatregelen stoppen. Ook Vooruit wil eerder nog heel gerichte maatregelen. Maar in Franstalig België kijkt men heel anders: daar wil de PS doorgaan, met tijdelijke werkloosheid. En de MR wil in ruil verder met steunmaatregelen, zeker voor de evenementensector. Ook Ecolo is voorstander van verlengingen. Opnieuw geen evident dossier voor premier Alexander De Croo (Open Vld).

In het nieuws: De politieke discussie over de afwikkeling van corona woedt volop.

De details: Het gaat daarbij straks over vaccinaties en coronapassen in de verschillende gewesten, maar ook over de steunmaatregelen.

• Moet de federale regering verder met een economie aan het infuus van overheidsgeld of niet? Die behoorlijk ideologisch gekleurde vraag komt de komende dagen onvermijdelijk opnieuw op tafel van de Vivaldi-regering. Want op 30 september lopen alle coronasteunmaatregelen af.
• Die zijn niet min in kosten. Het gaat voor het federale niveau onder meer om de btw-verlaging naar 6 procent voor de horeca, de tijdelijke werkloosheid en het overbruggingsrecht voor zelfstandigen. Alles samen tikt dat pakket aan tot zo’n half miljard, als men tot eind 2021 zou verder gaan. Alleen al de tijdelijke werkloosheid zou goed zijn voor zo’n 250 miljoen euro.
• Met het licht op de begroting is dat geen klein bedrag, dat er nog zou doorgaan in de komende maanden. De vrees is, zeker bij de Franstaligen, maar evengoed bij de lobbyisten uit sectoren zoals de reisbranche, dat bij het stopzetten van de tijdelijke werkloosheid, een ontslaggolf gaat volgen.

De context: In de Vlaamse regering zitten CD&V en Open Vld op een andere lijn.

• Zowel CD&V als Open Vld zijn natuurlijk ook lid van de Vlaamse regering. En ook daar lopen nog steeds een pak maatregelen om de schok van de coronacrisis op te vangen. Dat gaat onder meer over het ­beschermingsmechanisme voor ondernemers, met hinderpremies en heropstartleningen.
• Het Vlaamse niveau blonk immers tijdens de coronacrisis ook uit in geld uit ramen en deuren gooien: iets wat op dit moment tot een politieke reactie leidt. Onder meer de kritische vragen over de Pukkelpopsteun, waar Open Vld-parlementslid Maurits Vande Reyde (Open Vld) de luis in de pels speelt van de meerderheid, leiden tot zenuwachtigheid: het beeld ontstaat dat het Vlaams niveau veel te kwistig met subsidies strooit.
• Voor N-VA is de zaak al lang duidelijk: de tijd van ongelimiteerd Keynesiaans beleid is afgelopen, het is terug met het vizier op besparingen. Voor de komende begrotingsopmaak voor de ploeg van Jan Jambon (N-VA) mikt men op een inspanning van 2 miljard euro. Om maar te zeggen: het zijn andere tijden dan pakweg een jaar geleden.
• Ook CD&V en Open Vld gaan mee in de logica dat alvast wat de coronasteun betreft, er van verlengingen van die Vlaamse maatregelen geen sprake meer is. Er zijn immers ook geen beperkingen meer, voor geen enkele sector, vanaf 1 oktober.
• Wat de Vlaamse begroting betreft overigens: daar zal men in de komende weken knopen moeten doorhakken, met het zicht op de Septemberverklaring, de start van het Vlaamse politieke jaar. Daarbij wordt het uitkijken naar welke lijn de ploeg-Jambon kiest.
• Voor het ’thuispubliek’ bij de werkgeversorganisatie Voka roerde Jambon gisteren alvast de klassieke N-VA-trom: “Na 2024 moeten het arbeidsmarktbeleid, maar ook het gezondheidsbeleid, in één hand, in onze hand. Zodat we eindelijk kunnen doorpakken met de nodige hervormingen die federaal niet mogelijk blijken”, zo pleitte de minister-president daar.
• Daarbij trok hij zich op aan “de succesvolle vaccinatiecampagne in Vlaanderen”: “Waar we de regie wel hadden, daar hebben we gedaan wat moest: excelleren. Kijk naar onze vaccinatiecampagne. Niemand doet ons dat na”, zo stelde hij. De vraag is of dat voor heel de corona-aanpak echt zo is: ook het Vlaamse niveau verloor veel van haar glans, zowel door het mismanagement in de gezondheidszorg, als de overmatige subsidiegolf, is een analyse die wel meer gemaakt wordt.

De essentie: De communautaire breuklijn loopt nu wel door Vivaldi, op dit dossier.

• Binnen de federale regering ziet men het hele dossier van overheidssteun toch anders. Daar hield eerst, vlak voor de zomerbreak, Thomas Dermine (PS), de staatssecretaris van Relance, al een heftig pleidooi om de steun te laten verder lopen. PS-voorzitter Paul Magnette (PS) zijn rentree-interviews stonden ook allemaal in het teken van “investeringen”, en een massale overheidsinjectie: geen koerswijziging dus.
• Al is het niet helemaal zwart-wit: de PS is ook niet per se voor een algemene verlenging van de tijdelijke werkloosheid , maar eerder op niveau van de sectoren, zoals ook Vooruit eigenlijk bepleit.
• Maar in deze staat de PS niet alleen. Er is de MR, met minister van Middenstand David Clarinval (MR) die zich graag als ‘held van de kleine zelfstandigen’ opwerpt, en dus al meermaals heeft aangekondigd “dat de steun verder gaat”. En laat die steun aan zelfstandigen nu altijd al politiek gezien gekoppeld geweest zijn aan de tijdelijke werkloosheid: als de MR niet lost, lost de PS ook niet.
• Er is daarbij deze keer echt wel sprake van een ‘Franstalig front’, want ook Ecolo, de regeringspartner van beide groten in de Waalse regering (die wel verder gaat met steunmaatregelen ook vanop hun niveau), zit ferm op de lijn van PS en MR: nu nog niet de overheidskraan dichtdraaien.
• Dat maakt het, naast de oververhitting rond de pensioenen, én de begrotingsopmaak voor 2022 die eraan komt, alweer een lastig dossier voor de Zestien, die zal moeten gaan bemiddelen.

The Big Picture: Rond de corona-aanpak wachten nog wel wat meer communautaire valkuilen.

• Welgeteld 806 inwoners van Brussel hebben via het zogenaamde “winkelvaccin”, mobiele vaccinatiecentra aan winkels, een prik gekregen in de hoofdstad. Dat bericht Belga. Allerminst een overrompelend succes dus.
• Het is een beetje symptomatisch voor hoe moeilijk de campagne in Brussel verloopt: de teller staat daar op amper 49,5 procent van heel de bevolking die volledig gevaccineerd is. In Wallonië is dat 66,2 procent, in Vlaanderen 77,2 procent.
• Met indicaties dat er een vierde golf in aantocht zou zijn, is het Brusselse bestuur nu volop bezig met de voorbereidingen om de coronapas naar Frans en Italiaans voorbeeld te gaan verplichten voor allerlei sociale activiteiten, met name in de horeca of het culturele leven. Dat is meteen de stok achter de deur, die in die landen een boost gaf aan de vaccinatiegraad.
• In België als geheel ligt dat veel minder evident. Vanuit Vlaanderen is er een duidelijke drang bij alle drie de Vlaamse regeringspartijen om de maatregelen eigenlijk helemaal los te laten omwille van de zeer hoge vaccinatiegraad. Van een verplichte coronapas is dus geen sprake in Vlaanderen. Maar er lijkt wel bereidheid om de andere gewesten hun gang te laten gaan.
• Toch is het geen gereden rit voor de hoofdstad. In Brussel speelt de MR, die daar de oppositie aanvoert, stokebrand. Want als Brussel dat echt wil gaan doen, via het gewest, heeft ze groen licht nodig van de andere entiteiten, met name de Franse gemeenschap. En daar zit de MR wél in. En ze lijkt niet van plan om toe te geven over die verplichte coronapas en zo de boel in Brussel ook stokken in de wielen te steken.
• Voor de liberalen is zo’n ‘pasjesmaatschappij’ immers vloeken in de kerk, ze hebben zich er ondertussen al bijzonder openlijk tegen verzet.
• Opvallend is dat voor een verplicht vaccin, de MR dan weer wél te vinden lijkt: Waals MR-kopstuk Jean-Luc Crucke pleitte er al voor om dat in Brussel dan maar in te voeren. Ook de PS en het cdH hebben al eerder in die richting geduwd: “Als het voor polio kan, waarom dan niet voor corona?”, is de mantra daar.
• Het lijkt een grote knoop om door te hakken, maar met de teleurstellende resultaten in Brussel in het achterhoofd, wordt dat vroeg of laat onvermijdelijk.

Voor u gevolgd: Het ‘grote voorzittersdebat’ bij Voka leverde een behoorlijk chaotisch stuk op, met vooral Bart De Wever (N-VA) en Meyrem Almaci (Groen) in de hoofdrollen.

• Laat ons eerlijk zijn: de grote rentreereceptie van Voka zou een thuismatch moeten zijn voor De Wever, de man die ooit verklaarde dat de Vlaamse werkgeversorganisatie “zijn echte baas” was.
• Dat had ook moderator Linda De Win goed begrepen, toen ze Conner Rousseau (Vooruit) introduceerde, zegde ze er meteen bij “dat die haar gezegd had dat hij vandaag geen zieltjes zou winnen”, maar “geef die jongen een kans”, zo gaf ze het publiek meteen een knipoog mee. En het moet gezegd: Rousseau bracht het er meer dan behoorlijk van af.
• Dat had misschien ook met de afwezigheid van Peter Mertens (PVDA) te maken, die naar Voka met plezier zijn kat stuurde (“een schooldebat” ging voor), waardoor Rousseau geen linkse adem in de nek had. En met De Wever, die systematisch het conflict zocht, en vond, met Almaci, eerder dan met Rousseau.
• Nieuw is dat niet, dat groenen en Vlaams nationalisten het verst van elkaar staan, maar het was wel heel opvallend, een gezocht conflict bijna van De Wever, die je geen debattechieken moet leren. Op moment dat De Win fysiek op het podium bij Almaci kwam staan, stelde Almaci dat het “fijn is dat u aan mijn kant komt staan, over klimaat en energie”. “Da’s toch één iemand dan”, duwde De Wever er snel tussen in zijn micro, waarmee hij een lachsalvo scoorde.
• Almaci stond niet bepaald voor haar natuurlijke achterban, maar trok zich daar weinig van aan. Integendeel, ze lanceerde een stevige aanval op Jan Jambon en zijn Vlaamse regering, ook al kwam de minister-president vlak na het debat plechtig zijn speech debiteren. “Ik mis de ambitie om samen de moeilijke keuzes te nemen (…) De kosten van de schade van de klimaatverandering beginnen nu al veel zwaarder te worden dan de investering en de grootste hefbomen liggen regionaal”.
• De Wever ging gretig op de uitnodiging in, en trok de schuif kernenergie open, “de olifant in de kamer”, en steeds vaker een thema dat een zaal stevig kan verdelen. Daarbij citeerde hij gretig Tinne Van der Straeten (Groen), de huidige Vivaldi-minister van Energie, die in 2009 nog stelde dat het sluiten van vijf kerncentrales in 2025 “zomaar betekent dat we kaarsjes zouden kunnen aansteken, geen e-mail meer, en wie weet BASF dat in de lucht vliegt”.
  • Het gehakketak leek vooral De Wever te doen winnen, hij hield in elk geval de lachers stevig op de hand. Op het eind, toen het debat bijna gedaan was, volgde nog een laatste heftige, zelfs wat emotionele uithaal van Almaci naar de N-VA-voorzitter: “U zat zelf 17 jaar lang in de meerderheid. Ik heb het moeilijk met hoe u anderen de les spelt over wat u zelf niet hebt gedaan.” Moderator De Win probeerde het debat neer te leggen, De Wever stelde droog “van mij mag het stoppen” aan het adres van Almaci.
• Opvallend, naar Rousseau toe was de N-VA-voorzitter ook hard. Misschien wat té hard, waarna de socialist wel uitgebreid excuses kreeg. Dit keer ging het over de pensioenen: de Vooruit-baas wees erop dat hij “de voorstellen van Karine Lalieux (PS) gretig zou bestuderen met expert Frank Vandenbroucke (Vooruit)”, op moment dat ook hij eindelijk de teksten zouden krijgen.
• Daarop ging De Wever fors door over Vandenbroucke, die ooit voor zowel een bonus als malus in het pensioensysteem had gepleit. “Als er een malus in dat plan staat, dan eet ik mijn hoed op.” Nochtans is die malus nodig, anders is het “verloren geld hé, dat is geld in brand steken”, zo stelde hij, een pijnlijke verwijzing naar Vandenbroucke, die ooit als SP-voorzitter beval in de Agusta-affaire om zwart geld te verbranden. Haast meteen volgde een “sorry, dat was niet de bedoeling”, aan het adres van Rousseau, met ook na het debat uitgebreide excuses. Anders dan met de groenen, moet met de socialisten nog zaken gedaan worden in de toekomst, gelooft men bij N-VA: zoveel is wel duidelijk.
• Ook genoteerd: tussen Open Vld en N-VA bleef het relatief rustig. Hoewel Egbert Lachaert en De Wever geen contact meer hebben sinds de vorming van de federale Vivaldi-coalitie, was er geen sprake van overmatige vijandigheid op het podium. Meer zelfs, voor dit publiek waren beiden het bijzonder vaak eens: op sociaaleconomische dossiers staan beide partijen, in theorie, erg dicht tegen elkaar.
• Lachaert haalde op het podium vooral nog eens uit naar de PS, zijn federale coalitiepartner. In het pensioendossier zijn duidelijk kneuzingen opgelopen: “De methode, om als minister eerst naar de pers te lopen, zonder dat de coalitiepartners de plannen zien, dat is toch zeer bijzonder”, zo stelde hij. Maar had hij dan niet zelf de lont aangestoken, wilde De Win weten. “Ik ben een partijvoorzitter, ik mag standpunten innemen, onze lijn verdedigen. Maar als minister is het heel bizar om dat te doen. En ook het signaal dat men dan geeft? Dit is niet de manier van werken.”
• Enkel op vlak van de kernenergie nam Lachaert de handschoen op, om expliciet het Vivaldi-beleid te verdedigen. “We gaan eindelijk, na jaren van aanslepen, nu duidelijkheid en rechtszekerheid bieden aan iedereen. Die komt er binnen twee maanden”, zo stelde hij.
• Dat leverde hem forse kritiek op van Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken: “U bent 22 jaar aan de macht, en nu doet u alsof u nog maagd bent? U had al die tijd om dat dossier te regelen.” Het viel wel op: de Vlaams Belang-leider kwam maar moeilijk in het debat. Hij vatte dat zelf als volgt samen: “Het is hier precies de echte Villa Politica, daar worden wij ook nooit uitgenodigd.”
• Joachim Coens (CD&V) ten slotte vierde op het podium noodgedwongen zijn verjaardag, maar dat leek hem weinig te deren. Hij was duidelijk goedgezind, en zorgde voor de lichte noot tijdens het debat, maar anders dan De Wever niet ten koste van collega-voorzitters, maar eerder zijn eigen ministers: “Is Hilde in de zaal? Ze ging komen”, zo stelde hij, toen het over het dossier Werk ging. “Ik zie hier Vincent Van Peteghem, ik zie hier Sammy Mahdi, ik zie hier Benjamin Dalle. Maar u weet, zij heeft altijd gelijk, dat is duidelijk”, zo stelde hij met de knipoog.

Met bijdragen van Emma Maréchal.