Verwondering, ergernis, verwarring. Georges-Louis Bouchez (MR) zorgt eens te meer voor een pak emotie binnen Vivaldi. “Een majeur probleem”, zo is te horen in de Wetstraat. Want Bouchez ontbond vanmorgen al zijn duivels, om het nachtelijke compromis van Vivaldi rond de kernuitstap (die eens te meer bevestigd is) te ontkrachten, en om te buigen in een overwinning voor hem. Daarbij wees hij publiek de minister van Energie, Tinne Van der Straeten (Groen) terecht. Premier Alexander De Croo (Open Vld) deed daarop tegen de middag wat hij al eerder succesvol deed: het gekrakeel compleet negeren, en een triomfantelijke persconferentie houden.

In het nieuws: Vivaldi bereikt een akkoord over de kernuitstap.

De details: Hoe dat akkoord ineen zit, daarover verschilt men van mening.

• Witte rook, vanmorgen om 7 uur uit de Wetstraat 16. Premier Alexander De Croo was meteen na het Overlegcomité en de bijhorende traditionele persconferentie opnieuw de vergaderzaal ingedoken, deze keer om het energiedossier, dat al maanden op zijn bureau ligt, uit te onderhandelen. En kijk: na een hele nacht bikkelen, leek een akkoord rond over de toekomstige energiepolitiek.
• Daarbij waren de krachtlijnen vrij snel duidelijk: de kerncentrales gaan dicht. Alle zeven. Dat was altijd het zogenaamde ‘plan A’ van minister Van der Straeten. En het was ook de politieke prijs die Ecolo en Groen eisten, toen ze in de zomer van 2020 in deze Vivaldi-coalitie stapten.
• “Er is een akkoord. De stilstand eindigt. Plan A wordt versterkt en wettelijk verankerd. Met de energieswitch richting 100 procent hernieuwbare energie en klimaatneutraliteit is er eindelijk zekerheid”, zo stuurde Van der Straeten een triomfantelijk bericht de wereld in.
• Dat was ook de boodschap die de groenen achter de schermen brachten: eindelijk is het dossier geregeld, voor kerst, zoals beloofd. Bij de socialisten klonk eenzelfde verhaal: “De centrales gaan dicht, de MR moet inbinden.”
• Nochtans had men een hele nacht moeite gedaan om de MR een exitroute te gunnen, een manier om met opgeheven hoofd het slagveld te verlaten. De tekst van het compromis, die ondertussen lekte, bevat behoorlijk wat ‘garanties’ voor de MR.
• Overigens was ook CD&V in de loop van het debat behoorlijk bezorgd om de energiebevoorrading: daarover eiste vicepremier Vincent Van Peteghem ook garanties. Die zitten stevig ingebouwd in de compromistekst, onder meer bij de voorwaarden rond de vergunningen voor de gascentrales.
• En daarnaast is er een zoethouder die ook Open Vld nodig had: er wordt onderzoek gedaan naar toekomstige kernenergie, de zogenaamde SMR-reactoren, ‘small modular reactors’, een idee waar ook Frankrijk en Nederland in willen investeren. Dat mag zelfs 100 miljoen euro kosten.
• Maar meteen is dat kernenergie op de lange baan schuiven: die reactoren zijn ten vroegste klaar in 2040. En in tussentijd past men de wet op de kernuitstap niet aan, voor de huidige centrales is het over and out.

Wat staat in de nachtelijke overeenkomst? Wel, er moeten toch wat voorwaarden vervuld worden, voor de kerncentrales echt dicht kunnen.

• Eén ding lijkt premier De Croo, die ook deze keer in de wandelgangen toch het verwijt kreeg dat het weer “improvisatie” was, wel geleerd te hebben uit vorige regeringscrisissen: er is een geschreven tekst, een zogenaamd “voorstel van beslissing” van de kern.
• Daarbij valt op dat men erkent dat er een probleem is rond de 800 megawatt die de nieuwe centrale in Vilvoorde moet leveren. Maar er is een oplossing: “Gezien er voldoende projecten in de veiling aangeboden werden, kan, indien er op 15 maart geen in laatste administratieve aanleg afgeleverde vergunning aanwezig is voor deze centrale, worden beslist om een andere capaciteit te selecteren uit de niet-geselecteerde projecten“, zo staat in de tekst.
• Met andere woorden: een nieuwe veiling, waarbij de gebuisde aanbieders van gascentrales terug mogen meedoen. Op 15 maart moet dan bekeken worden waar men staat. De tekst is daarover toch bijzonder scherp: “Op de dag van de deadline (zijnde 15 maart 2022) moet duidelijk zijn of de centrale van Vilvoorde al dan niet over een definitief uitvoerbare vergunning beschikt en indien dat niet het geval is, of de niet-geselecteerde centrales een definitief uitvoerbare vergunning hebben.”
• Daarbij nog: “Voor toekomstige veilingen moeten nieuwe capaciteiten voorafgaand aan de deelname over hun definitief uitvoerbare vergunningen beschikken.” De vraag is of dat zal gelden voor de centrales in Manage of Seraing, of zelfs in Tessenderlo. Alle drie kampen ze met juridische tegenstand.
• Tegelijk kreeg MR nog een schaamlap: “De FANC (de nucleaire waakhond), en de FOD Economie moeten tegen 17 januari oplijsten wat nodig is, als de kerncentrales toch open blijven.” Zo konden de MR en Bouchez meteen ook claimen “dat plan B nu toch echt onderzocht wordt”.
• Voor de groenen kwam er dan ook nog een trofee in de tekst: er komt een klimaatwet, die wettelijk moet verankeren wat in de klimaatakkoorden van Parijs is vastgelegd. Zo bindt men ook meteen toekomstige regeringen aan die doelstellingen.

De essentie: Bouchez grijpt de schaamlap aan, om helemaal victorie te kraaien.

• Op het nieuws dat de kernuitstap nu andermaal bevestigd werd, wat in het geschreven akkoord staat, reageerde Bouchez als door een wesp gestoken: “De kernuitstap is niet beslist. Er komen nieuwe veilingen om het CRM te redden, maar er komt een rapport van het FANC op 17 januari om de verlenging van de kernenergie te activeren als vangnet. De beslissing valt in maart”, zo herhaalde hij vanmorgen voor de micro’s van La Libre.
• Zowat overal zette hij vanmorgen zijn eigen boodschap in de markt: “Plan B is nog niet dood.” Daarbij corrigeerde hij op Twitter een heel pak mensen die het tegendeel durfden beweren.
• Strafst van al: een rechtstreekse reactie op een tweet van Van der Straeten. “Geen enkele zekerheid. Reden waarom kernenergie op de tafel blijft met een studie van het FANC op 17 januari”, zo corrigeerde hij openlijk de minister in een coalitie waar hij nochtans deel van uitmaakt.
• De houding van Bouchez irriteerde meteen een pak volk binnen Vivaldi:
  • “Hoe kan je je nu zo deloyaal opstellen ten opzichte van de premier? Bouchez en vicepremier Sophie Wilmès (MR) hebben een pak garanties binnengehaald, dat klopt. Maar ook CD&V wilde die. Alleen, je kan het zonlicht wel niet tegelijk ontkennen?”, zo stelde een regeringslid.
  • “Die man heeft toch een probleem. Hoe doe je dat, nachtenlang onderhandelen, op een akkoord uitkomen dat in de sterren geschreven stond, en dan nog daar tegen tweeten? Wie doet zoiets?“, zo was bij een coalitiepartner te horen.
  • “Dit is wel de zusterpartij van de premier. Als die doodleuk zegt dat er ‘geen akkoord is’, zelfs nog voor de persconferentie, dan heb je toch een majeur probleem?“, zo stelde een voorzitter.
• Door zo tegen de stroom van Vivaldi in te gaan, zette Bouchez alvast één indruk: die van een beslissing die er alweer geen is. En laat dat nu net het doel geweest zijn van de premier en de groenen, met minister Van der Straeten op kop: om de discussie te sluiten, en de felle polemiek rond kernenergie eindelijk te kunnen begraven.
• Bij de oppositie reageerde men alvast vernietigend: het beeld van een hopeloos verdeelde ploeg moest zelfs niet aangeblazen worden: “Geen beslissing over kernuitstap. Is Vivaldi niet stilaan zelf een lijk dat dood is, maar dat men wél blijft reanimeren?“, zo sneerde Bart De Wever (N-VA), een verwijzing naar Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert, die de kerncentrales “een lijk dat niet meer te reanimeren valt” noemde.

Ondertussen: Een poging van premier De Croo om andermaal “boven de mêlee” te gaan staan.

• Een paar uur na het nachtelijke akkoord, om 11:00 uur, riep de eerste minister de pers bijeen om in de bunker van de Zestien, de perszaal, de zaak te duiden.
• Ook dat is bij Vivaldi ondertussen een klassieker in het genre te worden: de triomfantelijke persconferentie. Op geen enkele manier repte De Croo met één woord over Bouchez of de MR. De premier probeerde de boodschap helemaal anders te draaien.
• Daarbij verzekerde hij eerst dat er “absolute zekerheid zal komen, op vlak van bevoorrading”, want “daar hebben de mensen recht op“. En hij herhaalde een andere slogan van Vivaldi: “We kiezen voluit voor klimaatinnovatie”.
• Interessanter was een minutenlange lofzang aan nieuwe, moderne kernenergie, een stokpaardje van de liberalen, dat als groot argument dient om de kritiek op een complete nucleaire uitstap te sussen. De groene minister van Energie, Van der Straeten, die naast De Croo zat, onderging de uitleg stoïcijns.
  • “We nemen afscheid van de oude scheurtjesreactoren en richten onze blik op de toekomst van kernenergie.”
  • “Op gebied van onderzoek en kerntechnologie zijn we absolute wereldtop, we willen graag die expertise delen met onze collega’s uit Nederland en Frankrijk.”
  • “Dit zijn keuzes die men ook maakt in de Scandinavische landen.”
  • “We sluiten ons aan bij een aantal andere leidende landen, en maken de logische keuze.”
• De Croo liet ook niet na om nog eens te verwijzen naar de verantwoordelijkheid van N-VA in het dossier. Hij had het over “een parcours in drie etappes, een historisch parcours”.
  • Daarbij was de wet op de kernuitstap in 2003 volgens hem de eerste stap.
  • Maar heel opvallend, de tweede stap (die hij een paar keer fel benadrukte), was volgens hem toch 2018, “toen de vorige regering de kernuitstap bevestigde“. “Ze hadden ook toen de levensduur kunnen verlengen”, zo stelde hij over de regering-Michel, met onder meer MR én N-VA in die ploeg. Een beetje ironisch, want het was Open Vld-voorzitter Gwendolyn Rutten, die toen eiste dat de kernuitstap behouden bleef.
  • De derde etappe was volgens hem “het huidige, succesvolle parcours van Tinne van der Straeten”.

En nu: De premier doet wat hij wel meer deed, het dossier laten aanslepen, in de hoop dat er iets gebeurt.

• Ceci n’est pas une coalition: eens te meer lijkt de geschiedenis van Vivaldi zich te herhalen. Een lange vergadermarathon wordt als een ‘succes’ verkocht, om daarna vast te stellen dat er eigenlijk helemaal geen akkoord is, of dat minstens één partner erop terug komt.
• Dat de premier daarbij het gekrakeel negeert, en via een persmoment dan aan borstklopperij doet: het is een methode die maar zolang houdbaar is. In de wandelgangen blijft de kritiek die de PS openlijk geeft, en groene, oranje en rode coalitiepartners fluisteren, steeds meer kleven aan de ribben van de eerste minister.
• Het huidige akkoord van Vivaldi zet nu nog meer druk op het dossier. Want er staat wel in de tekst dat er zekerheid moet zijn over de vergunningen van de gascentrales, en dat lijkt, alvast aan Vlaamse kant, allerminst een evidentie. Voor de gascentrale in Vilvoorde gingen zowel de provincie Vlaams-Brabant als de betrokken minister Zuhal Demir (N-VA) niet akkoord.
• Eenzelfde lot wacht meer dan vermoedelijk voor Tessenderlo, een alternatieve site in Vlaanderen. En ook de centrales in Manage en Seraing kampen met forse juridische obstakels. Meteen is na vannacht dus alvast op papier het openblijven van de kerncentrales een tikje realistischer geworden. Technisch gezien dan.
• Want politiek blijft het een bijzonder vreemd verhaal: in de zomer van 2020 beslisten de Vivaldi-partijen samen al die kernuitstap, het was een expliciete eis van de groenen. Alleen werd die niet zwart op wit in teksten gegoten, zoals wel met meer zaken tijdens die tien dagen waarop een regeerakkoord werd gemaakt.
• De groenen dachten zich via allerlei technische procedures verzekerd van een kernuitstap: de MR zou zo moeten aanvaarden wat onvermijdelijk was, vertrouwden groene toponderhandelaars ons destijds toe. Dat standpunt wijzigde de afgelopen maanden niet. Nu blijft het dossier tot het allerlaatst aanslepen, wat ondertussen fors weegt op de hele ploeg.
• De politieke prijs neemt ondertussen voor alle Vlaamse coalitiepartners maar toe: de N-VA heeft er hét symbooldossier van gemaakt om Vivaldi te bestrijden. En de torenhoge energieprijzen helpen de regering ook niet: de kwaadheid die straks rond de veel duurdere facturen voor gezinnen en ondernemers zal komen, dreigt om te slaan in diep onbehagen over het chaotische energiebeleid.

Opvallend: Ook deze keer lijkt Jan Jambon (N-VA) niet ongehavend uit een Overlegcomité te komen.

• You’re damned if you do and damned if you don’t. Die boutade lijkt van toepassing op de Vlaamse minister-president Jan Jambon. Hij wordt algemeen aangeduid als de grote boosdoener van de recente maatregelen voor de cultuursector, na het laatste Overlegcomité.
• Daar besliste men immers om alle indoorevents, en dus ook de cultuursector, helemaal dicht te doen, uit schrik voor de Omikron-variant. Voor vele toonaangevende stemmen uit de cultuursector de absolute horror, nadat ze al twee jaar allerlei maatregelen moeten ondergaan, en ook forse investeringen deden om de zaak ‘veilig’ te laten verlopen.
• Die beslissing kwam er zoals altijd na een koehandel binnen dat Overlegcomité. Horeca en het onderwijs moesten gespaard blijven. Ook bubbels opnieuw invoeren, kon absoluut niet. En tegelijk was er blijkbaar niemand die de belangen van de cultuursector verdedigde, hoewel Jan Jambon naast minister-president ook minister van Cultuur is.
• Ook opvallend: het sluiten van de cultuursector stond niet in het rapport met aanbevelingen van de GEMS, de adviesgroep van experten. Het zat wel in een optielijst die coronacommissaris Pedro Facon voorlegde.
• Meteen reageerden de adviseurs van de politiek, die experten, door de beslissing openlijk af te kraken. Viroloog Marc Van Ranst stelde doodleuk op het journaal: “De glühwein heeft gewonnen van de cultuur.” Een houding die de dubbele rol van adviseur én publieke commentator goed duidt, en die in de privésector absoluut niet geduld zou worden.
• Hoe dan ook: de cultuursector reageerde furieus, met verschillende cultuurpausen die de beslissing scherp veroordeelden. En daarbij was Jambon, niet verwonderlijk, het doelwit. In de wandelgangen werd aan Vlaamse kant ook gefluisterd bij groenen en socialisten “dat zij niet hadden gepleit voor die maatregelen”, maar zeker Frank Vandenbroucke (Vooruit), de immer aanwezige minister van Volksgezondheid, kon moeilijk een verstrenging in de weg gaan staan. Iedereen wees naar Jambon.
• Bij de liberalen was er de opvallende houding van Stephanie D’Hose (Open Vld). Die trok fel van leer: “Een knipperlichtrelatie is niet duurzaam, knipperlichtbeleid ook niet. De cultuursector deed immense investeringen en is een van de veiligste sectoren. En nu weer sluiting? De logica is zoek, het toekomstperspectief al helemaal”, zo stelde de voorzitter van de Senaat, en partijgenote van de voorzitter van het Overlegcomité, Alexander De Croo. Een pak beslissers in de Wetstraat ergerden zich aan die dubbele houding van de liberalen.
• Aan Franstalige kant geen gêne, daar is er immers altijd Pierre-Yves Jeholet (MR), de minister-president van de Franse Gemeenschap. Die zat zelf aan tafel van het Overlegcomité, en besliste dus mee, maar stelde van morgen op Bel-RTL dat hij “een van de drie mensen” was die zich verzet had. “Ik heb niets gehoord uit Vlaanderen”, zo sneerde hij naar Jambon. “Ik hoop dat we de volgende keer talrijker zullen zijn om de cultuur te verdedigen.”
• Jambon zelf probeert ondertussen de schade te beperken. Hij had vanmorgen een eerste overleg met de sector en er volgt een groter overlegmoment. Zoals steeds kiest de Vlaamse regering daarbij dezelfde oplossing: een zak geld. “We gaan zoeken naar de juiste steunmaatregelen”, zo liet het kabinet weten. De vraag is of extra subsidies de zaak kunnen oplossen: de cultuurhuizen willen vooral publiek in hun zalen. 

.