Een groot symbolisch dossier, de sluiting van 44 stationsloketten van de NMBS, heeft Ecolo in een erg lastig parket gebracht. De bevoegde minister, Georges Gilkinet (Ecolo), nochtans ook vicepremier, laveerde erg onhandig, en kwam onder partijdruk terug op z’n woord, naar de top van de NMBS. CEO Sophie Dutordoir, zelf gepokt en gemazeld in machtsspelletjes, duwde hard terug en sprak van een ‘vertrouwensbreuk’. Lastiger voor Ecolo is dat ook coalitiepartners MR en CD&V de zaak niet zomaar blauwblauw lieten en zich kritisch opstelden. Georges-Louis Bouchez (MR), weer hij, zette de aanval in.

In het nieuws: De sluiting van een aantal loketten ontploft in het gezicht van vicepremier Georges Gilkinet (Ecolo).

De details: De gevreesde achterban van Ecolo laat zich voelen.

• Het werd op voorhand als een van de moeilijkere obstakels gezien voor een Vivaldi-coalitie: de militante en weerbarstige achterban van de ‘permanente basisdemocratie’ van Ecolo. Met twee covoorzitters zijn de Franstalige groenen immers lang niet rond, als het gaat om kritische stemmen: de interne cultuur noopt ertoe dat over zowat alles gediscussieerd moet worden. Dat maakt de partij niet altijd even stabiel.
• Toen Ecolo bij de casting van de regering voor hen twee mooie portefeuilles kreeg, perfect op het lijf van de groenen, was iedereen in de wolken: Klimaat en Mobiliteit, beter kon haast niet.
• Voor Georges Gilkinet, die van verdienstelijk parlementslid zowaar promoveerde tot vicepremier, is de rol van het onafhankelijk overheidsbedrijf NMBS, dat bij hem in de portefeuille van Mobiliteit zit, meteen ook cruciaal, om écht beleid te kunnen maken. Een bijzonder ambitieus plan, en bijhorende extra financiering, maakten opnieuw de achterban én ook de NMBS zelf blij.
• Maar besturen is ook durven ingrijpen. Omdat steeds meer mensen digitaal een ticketje kopen, is er bij veel kleine stations sprake van ‘dode tijd’ bij de loketbedienden. Dus konden er een pak dicht, zo dacht de NMBS.
• Op moment dat de beslissing deze maandag gecommuniceerd werd, zat daar een lang intern besluitvormingsproces achter. En Gilkinet was aanvankelijk ook mild, ondanks het feit dat ze niet enthousiast waren bij de groenen: hij vroeg enkel ‘garanties’. Maar de te verwachten storm vanuit die 44 getroffen gemeenten werd niet meer houdbaar. Zeker niet omdat de lokale Ecolo-wind zich op een pak plekken opzette.
• En dus stuurde Gilkinet bij: plots klonk het deze week veel fermer dat hij ‘een dialoog met de gemeenten’ eiste van de NMBS, en bovendien dat hij ‘een menselijke aanwezigheid in elk station‘ noodzakelijk achtte.
• Maar dat was buiten de CEO van de NMBS gerekend, Sophie Dutordoir. Dat is geen doetje: zelf is ze groot geworden op CD&V-kabinetten, en als voormalige baas van Electrabel is ze het wel best gewoon om een potje armworstelen met toppolitici aan te gaan. Dat bleek meteen, toen een felle repliek van haar per brief, aan haar minister, lekte aan de RTBF.
• Wat zegt Dutordoir allemaal in de brief:
  • De houding van Gilkinet heeft haar ‘ten zeerste verwonderd over de inhoud, de vorm en de timing’.
  • Want, ze wijst er Gilkinet op dat die al vanaf begin ­oktober op de hoogte was en er liefst vier meetings waren, ‘waarbij het dossier gedetailleerd werd toegelicht’, tot en met om welke stations het zou gaan.
  • ‘Op geen enkel moment gaf u of uw kabinet enig teken van bezwaar’, zo staat er fijntjes te lezen, om eraan toe te voegen dat toen plots bezwaar kwam, ‘zoals u het heeft verwoord om politieke redenen’.
  • Conclusie: ze weigert op de beslissing terug te komen, en spreekt van een ‘zware vertrouwensbreuk‘.

De politieke gevolgen: Een goedgeplaatste aanval van de NMBS-bazin krijgt weerklank in de meerderheid en brengt Ecolo in het nauw.

• In de Kamer gisteren kreeg Gilkinet een dozijn vragen van de Parlementsleden. Daarbij was de oppositie uiteraard kritisch, met de brief van Dutordoir in de hand. Maar ook in de meerderheid waren kritische stemmen op te tekenen, wat veel meer pijn doet.
• ‘Ik viel dinsdag evenzeer van mijn stoel, toen ik zag dat u stelde ‘de beslissing gaat niet door”, zo zei mobiliteitsspecialist Jef Van den Bergh van CD&V. ‘Aan het ­begin van de bestuursperiode, met veel plannen voor investeringen, is het nodig dat u en de CEO van de NMBS samen aan de kar trekken.’
• En ook Open Vld was scherp, met Marianne Verhaert: ‘Het is niet aan u om de dagdagelijkse werking van de NMBS te gaan regelen.’
• Het hardst duwde misschien wel de MR. Die wezen er fijntjes op dat Gilkinet wel degelijk kon tussenkomen, hij had immers een regeringscommissaris in de raad van bestuur van de NMBS, toen die beslissingen werden genomen. ‘U wist het, en u keurde het goed, terwijl u kon tussenkomen’, zo stelde MR-Kamerlid Emmanuel Burton.
• Op ‘Villa Politica’ probeerde Gilkinet nog een en ander te sussen.
  • Hij wilde ‘geen polemiek voeren met mevrouw Dutordoir’, maar volhardde vervolgens wel.
  • ‘Als er een vertrouwensbreuk is, is het er misschien een tussen de NMBS en de reizigers.’
  • ‘Sophie Dutordoir is iemand met een sterk karakter: soms zeer aangenaam om mee samen te werken, soms zeer moeilijk.’
  • ‘De brief doet mij geen plezier, maar ik zal contact opnemen om een oplossing te zoeken.’
• En specifiek op de beschuldiging van de MR, dat hij op de hoogte was, sloeg Gilkinet terug: de regeringscommissaris was die van de oude coalitie, ‘zijn’ vertegenwoordiger was nog niet benoemd, zo stelde de Ecolo-vicepremier.
• Daarover kreeg hij vanmorgen dan weer het deksel op de neus. Want uitgerekend MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez ging op de RTBF verder met de aanval. Er was op 27 november, op die raad van bestuur, wel al iemand van Ecolo aanwezig, ook al was die nog niet ‘benoemd’ tot commissaris. Maar op 3 december, bij de volgende vergadering, deed die z’n mond niet open om mogelijk protest aan te tekenen.
• ‘Ik vraag niet zijn ontslag. Maar zijn antwoorden aan het Parement corresponderen niet met de waarheid. Want daarin zegt Gilkinet dat andere partijen op de hoogte waren, en hij niet. Dat is feitelijk onjuist. En de nieuwe regeringscommissaris was wel degelijk aanwezig’, zo beschuldigde de voorzitter van een meerderheidspartij z’n coalitiegenoot.

De essentie: Ecolo wordt zo van bij het begin van de legislatuur wat verder klemgezet.

• De relatie tussen de CEO van de NMBS en de bevoegde minister is bijzonder gevoelig. Door nu zo Gilkinet helemaal vast te rijden, laat Dutordoir alvast voelen dat zij geen zin heeft om naar de pijpen van de Ecolo-achterban te gaan dansen.
• Het komt in een bruut politiek machtsspel daar soms wel op neer: wie is hier de komende jaren de baas, de minister of de CEO? Na het debacle van Gilkinet, kantelt het plots wel fel richting de NMBS-patron zelf.
• Zeker omdat de andere partijen, MR op kop, zo ook de ecologisten een hak kunnen zetten, en hen verder in het defensief kunnen drijven. Georges-Louis Bouchez mag dan al ook in de Waalse regering en die van de Franse Gemeenschap een coalitiepartner zijn, veel inhoudelijke overlap is er toch niet tussen de meest rechtse partij aan Franstalige kant en de donkergroene ecologisten.
• Overigens viel deze week ook bij de grootste regeringspartij, de PS, weinig tot niets goed te noteren over de beleidservaring en kunde van de Ecolo-ministers. Daar voorspelde men al langer dat de zwakke kabinetten en de ministers bij de Franstalige groenen tot ‘ongelukken’ gingen leiden. Waarvan nu dus akte.
• Volgende week dinsdag komt de raad van bestuur van de NMBS opnieuw samen: het is uitkijken hoe dan de beslissing daar valt.

Ook genoteerd: Ook tussen Vooruit en de MR komt het niet echt goed.

• Het brandje tussen groenen en blauwen aan Franstalige kant was niet het enige. Gisteren spaarde Conner Rousseau (Vooruit) op ‘Terzake’ z’n kritiek op de MR-voorzitter Bouchez ook niet.
• ‘Wat ik van de uitlatingen van Bouchez vind? Beetje voorspelbaar, hè. We wisten op voorhand dat we daarmee veel miserie gingen hebben. Zo is hij.’
• Om eraan toe te voegen dat het toch ‘merkwaardig is dat zo’n jonge politicus op zo’n ouderwetse manier aan politiek doet. Kappen op de eigen regeringspartners, kappen op virologen, kappen op iedereen. Misschien moet hij zich de vraag stellen wat hij nog zit te doen in de regering?‘, zo daagde Rousseau uit.
• Het was de Vooruit-voorzitter die op een cruciaal punt in de Vivaldi-onderhandelingen wilde doorduwen om de MR eruit te gooien, en het cdH aan boord te nemen. Die zet was voorbereid met vijf partijen: PS, Vooruit, CD&V, Groen en Ecolo, die alle niet tegen waren. Het cdH was al gebeld. Maar toen puntje bij paaltje kwam, trok de ene na de andere z’n staart in, en kwam Rousseau als enige tegenover Bouchez te staan.
• Die bleef uiteindelijk aan boord, maar van enige liefde is echt geen sprake meer.
• ‘Standpraatjes‘, noemt Bouchez zelf nu de uitspraken van Rousseau. ‘De MR is met z’n veertien zetels nodig in de coalitie, dat is niet het geval voor andere partijen’, zo duwde hij fijntjes terug op de RTBF vanmorgen. Met negen zetels is Vooruit immers mathematisch overbodig.

Dit weekend: De partijraad van N-VA kiest twee ondervoorzitters. Een meeting met risico’s.

• Zo’n 300 leden van de N-VA-partijraad komen zaterdag bijeen om te kiezen wie het duo van Lorin Parys (N-VA) en Cieltje Van Achter (N-VA) opvolgt. Op zich eerder een detail, want wie echt denkt dat de twee ondervoorzitters van de partij straks makkelijk uit de schaduw van Bart De Wever (N-VA) gaan komen, leest de N-VA toch niet helemaal correct. ‘Na een terugslag door de onderhandelingen lijkt Bart scherper dan ooit, hij heeft z’n drive duidelijk teruggevonden‘, zo is binnen de partijtop te horen.
• Maar doordat toch niet de minsten meedingen naar de post, met onder meer Theo Francken (N-VA) en Valerie Van Peel (N-VA), is de race plots uitgegroeid tot iets groters. Zelfs de meest kansloze kandidaat, Kathleen Depoorter (N-VA), krijgt plots aandacht in de pers.
• Dat maakt het hele scenario voor de partij in feite allerminst aantrekkelijk, omdat zowat elke uitslag ‘gelezen’ kan worden met allerlei negatieve conclusies.
  • Zeker Francken z’n kandidatuur kan straks op allerlei manieren een interpretatie krijgen: kiest de partijraad (en niet de hele partij dus) straks voor het afstraffen van de ‘rechtse’ koers van de oud-staatssecretaris? Of plebisciteert men hem net?
  • Bovendien is er Lorin Parys, ook uit Vlaams-Brabant, die het openlijk opneemt tegen z’n streekgenoot: een beslissing die een pak volk in de partij niet meteen begrijpt. Want met Ben Weyts (N-VA) en Francken in dezelfde provincie zit Parys aan een plafond waar hij moeilijk door kan.
  • Komt daar nog Assita Kanko (N-VA) bij, uit dezelfde streek: een beetje van het goede te veel. Maar het Europees Parlementslid blijft ook uiterst ambitieus, wat haar beetje roekeloze kandidaatstelling bewijst.
  • In Oost-Vlaanderen zoeken zowel Anneleen Van Bossuyt (N-VA) als Kathleen Depoorter profiel. Daar ligt ook niet vast wie nu de leading lady van de provincie is, in die zin is deze verkiezing ook wel een testcase tussen beiden.
  • Voor Valerie Van Peel, boegbeeld van de ‘softe’ flank van N-VA, geldt dan weer wat voor Francken ook geldt: moet in haar resultaat straks een bepaalde ‘ideologische’ keuze van de partij worden gelezen?

Opvallend: Sihame El Kaouakibi (Open Vld) geeft niet af.

• Geen kritische vragen in televisiestudio’s, geen interviews in kranten of op websites. Wel een eigen video, meer dan vier minuten lang, die behoorlijk fel gaat: Sihame El Kaouakibi beslist op haar eigen manier haar zaak te verdedigen.
• Ze heeft het over ‘een trial by media‘, en ‘aantijgingen die geen splinter hout snijden’. Ze stelt verder ‘elke insinuatie krachtig te kunnen tegenspreken’ en te kunnen ‘bewijzen dat er voor elke beschuldiging een volstrekt aanvaard­bare verklaring is’.
• Dat blijven vreemde uitspraken nadat haar eigen raad van bestuur, met haar goedkeuring, een forensische doorlichting van de boekhouding door een gespecialiseerd revisor vroeg en kreeg. Die audit, met vernietigende conclusies, noopte drie bestuurders van de vzw van El Kaouakibi, Let’s Go Urban, ertoe om naar de rechtbank te stappen. Die oordeelde op basis van de feiten dat een voorlopige bewindvoerder nodig was: geen lichte beslissing.
• In haar video zegt El Kaouakibi dat ze ’ten volle zal meewerken aan het onderzoek en elke vraag van de voorlopige bewindvoerder zal beantwoorden’, maar in de feiten blijkt iets helemaal anders: ze vecht de aanstelling van die voorlopige bewindvoerder aan voor de rechtbank. Telefoons van diezelfde bewindvoerder met vragen om uitleg beantwoordde ze niet.
• Bovendien viseert ze nu de drie bestuurders zelf, met stevige woorden: ‘Zij die hun aanval hebben ingezet om vervolgens zelf in het holst van de nacht van het toneel te verdwijnen, zullen niet slagen in hun opzet. Zij dwingen mij de bevoegde diensten te vragen hun handelen en nalaten in detail te ontleden.’
• Zo kiest het Vlaams Parlementslid alvast voor de weg van het publieke conflict, met de klokkenluiders en de voorlopige bewindvoerder. Nochtans doken onder meer in De Morgen en De Tijd ondertussen een stevige reeks anonieme bronnen op die telkens het verhaal bevestigen van een op z’n minst onvoorzichtige verstrengeling van de middelen van de vzw en facturaties aan de eigen vennootschappen. Plus daarbij telkens de opmerking dat kritische opmerkingen daarover gesmoord worden door de betrokkene.
• Voor de Open Vld blijft het zo een enorm gevaarlijk dossier. Want het geeft een erg slecht beeld van de politiek, als middelen voor kansarme kinderen zouden verdwenen zijn richting vennootschappen van een eigen parlementslid.

Money, money, money: Een nieuwe studie over de transfers zet de bedragen op 7,2 miljard Vlaams geld en 1,2 miljard Brussels geld, dat naar Wallonië vloeit.

• De transfers nemen fors toe. Zeker die voor het Brussels Gewest. Dat is de conclusie van onderzoek van de Vlaamse administratie, op basis van het standaardwerk van professor André Decoster en Willem Sas, van de KU Leuven, dat De Tijd kon inkijken.
• De federale geldstromen zijn uiterst gevoelige materie in dit land: hoe groot is die solidariteit tussen het rijke Noorden en arme Zuiden nu precies? Volgens de laatste cijfers wordt het alsmaar groter. In 2005 was er nog een transfer vanuit Vlaanderen van 5,8 miljard euro per jaar. Dat tikt in 2022 aan tot 7,8 miljard euro. Dat is ruwweg dus 1.180 euro per Vlaamse inwoner, per jaar.
• Opvallend is dat Brussel ook veel meer begint af te dragen aan Wallonië. In 2005 was maar sprake van 400 miljoen per jaar. Dat loopt in 2022 op naar 1,2 miljard euro.

Money, money, money (2): Jean-Claude Fontinoy, de fixer van de MR, zou volgens een getuige in een pv aan het Luiks parket, een enveloppe met 50.000 euro smeergeld hebben ontvangen.

• Het zijn Le Soir en Médor, een magazine van onderzoeksjournalistiek, die met een uitgebreid artikel uitpakken, over Fontinoy. Die man was jarenlang de rechterhand, adviseur en fixer voor Didier Reynders (MR), wat hem de facto de onderkoning van de MR maakte. Hij werd door de MR ook benoemd tot voorzitter van de raad van bestuur van de NMBS.
• Maar nu blijkt dat het Luikse parket in het najaar van 2020 een pv opmaakte, met daarin een getuigenis over Fontinoy, die in 2017 een enveloppe met 50.000 euro ontvangen zou hebben van zakenman Aldo Vastapane. Bedoeling zou geweest zijn om het dossier van prins Laurent in Libië in beweging te krijgen.
• Het is algemeen bekend dat prins Laurent miljoenen euro’s geld eiste van de Libische staat, voor een bebossingsproject dat hij zou gaan doen, maar dat in het water viel. Toen het regime van Khaddafi omviel, bevroor de VN miljarden euro’s aan geld van de Libische staat, dat op rekeningen in het buitenland was gebracht door de Libische sterke man. De prins en zijn entourage, een aantal advocaten, probeerden daarbij de Belgische regering ertoe aan te zetten om de VN zo ver te krijgen om uit die bevroren fondsen miljoenen aan Laurent te betalen. Dat lukte nooit.
• Nu stelt het onderzoek van Le Soir en Médor dus dat er allerlei correspondentie was tussen Vastapane, een zakenman die al jaren dicht bij de prins staat, en Fontinoy, die op dat moment kabinetschef van Reynders op Buitenlandse Zaken was. Die positie zou hem enige invloed op het dossier van de prins bij de VN hebben gegeven. En Vastapane zou dus zo ver gegaan zijn om een enveloppe met cash te overhandigen.
• Het parket van Luik maakte de zaak over aan het parket-generaal in Brussel. Daar bevestigt men het bestaan van het dossier, maar geeft men geen commentaar. Al eerder raakte Reynders zelf betrokken in gerechtelijke klachten, komende uit het kamp van de prins, maar dat leidde nooit tot formele beschuldigingen van het gerecht.
• ‘Dat Fontinoy een fixer is, staat buiten kijf. Maar enveloppen van 50.000 euro gevuld met cash? Dat lijkt me net iets te weinig geraffineerd‘, zo stelt een oud-minister met de knipoog.