De federale regering komt de komende weken bijna onvermijdelijk terecht in een Europese maalstroom van discussies over de opvang van de vluchtelingenstroom uit Afghanistan. Want nu al is duidelijk dat een pak landen, waaronder EU-voorzitter Slovenië, maar ook Oostenrijk en Hongarije, geen vluchtelingen willen opvangen. Op dit moment is een eerste golf onderweg, na de evacuatie-operaties uit Kaboel. Voor België waren dat 23 vluchten en 1.400 mensen: het resultaat van de operatie Red Kite, die het Belgisch leger in Afghanistan uitvoerde. 1.100 daarvan zullen in België blijven: ze hebben reeds de nationaliteit of moesten weg omdat ze “extreem risico” liepen. De vraag duikt onvermijdelijk op als straks nog een grotere golf vluchtelingen op gang komt uit Afghanistan.

In het nieuws: De federale regering rondt de reddingsoperatie af met een persconferentie.

De details: “De dreiging werd te groot”, zegt de premier.

• De federale regering verzamelde alle betrokken ministers, met aan de kop premier Alexander De Croo (Open Vld), naast Sophie Wilmès (MR) op Buitenlandse Zaken, Ludivine Dedonder (PS) op Defensie en Sammy Mahdi (CD&V) op Asiel en Migratie. Bedoeling was om op een stevige communicatieve manier het einde van de grote evacuatie-operatie in de verf te zetten.
• Die gecoördineerde manier van communiceren van de Vivaldi-ploeg, telkens met gezamenlijke persmomenten en een stevige bezetting van het terrein, valt op. Ze contrasteert met de eerder chaotische aanpak aan het begin van de crisis, toen de Vivaldi-ministers duidelijk niet altijd op dezelfde lijn zaten.
• De cijfers zijn er niet naast: uiteindelijk heeft België zo’n 1.400 mensen uit Kaboel gehaald. Dat is op een totaal van 82.300, het aantal waarmee het Witte Huis gisteren kwam, sinds de evacuaties op 14 augustus van start gingen. Het Belgische leger deed dus 1,7 procent van alle exits van personen uit Kaboel. Op kruissnelheid werden 20.000 mensen per dag uit Kaboel gehaald.
• De Belgen beslissen te stoppen nadat de Navo steeds feller begon te waarschuwen voor de gevaren van aanslagen op de luchthaven van Kaboel. Gisteren verklaarde de Navo-baas Jens Stoltenberg dat het gevaar op terrorisme, onder meer met zelfmoordaanslagen, steeds groter werd. Ook in andere landen klinkt dat signaal, maar onder meer het UK en de VS zijn nog niet helemaal gestopt met vliegen: er zitten nog meer dan 10.000 mensen op de luchthaven te wachten op een exit.
• “Gisteren hebben wij in de loop van de dag op militair niveau informatie gekregen van de Verenigde Staten en andere landen dat er indicaties waren dat er een dreiging was van zelfmoordaanslagen binnen die mensenmassa’s“, zo stelt de premier.
• Een grote operatie van Defensie om mensen in Kaboel zelf op te halen met bussen, lukte deze week. Maar een tweede poging, met één bus, liep mis. “Het werd steeds moeilijker. We zagen dat er eigenlijk nog zeer weinig mensen slaagden om op de luchthaven binnen te raken”, zo zegt De Croo.
• “Het is ook duidelijk dat in de komende dagen het operationeel houden van de luchthaven zoals dat vandaag het geval is, op zijn einde loopt. We willen niet in een situatie terechtkomen waar onze militairen, diplomaten en misschien mensen die we nog moeten evacueren de luchthaven niet meer zouden kunnen verlaten.”

Meteen volgt een eerste analyse: Europa blinkt niet uit in een gemeenschappelijke aanpak. En er is boosheid over de rol van de VS.

• Gevraagd naar een eerste analyse, geeft De Croo meteen een aantal punten mee. Daarbij valt op dat zowel de EU als de Navo toch behoorlijk aan zelfbevraging mogen gaan doen.
• “De snelheid waarmee de taliban het land heeft veroverd, heeft ons verrast, en internationaal hebben we ons daarop miskeken”, zo zegt De Croo. Maar meteen wijst hij ook expliciet naar de VS en president Joe Biden.
  • “Destijds zijn wij, in 2001, meegegaan met de VS naar Afghanistan, op basis van artikel 5 van de Navo. Dat stelt dat als één Navo-partner wordt aangevallen, de rest automatisch reageert.”
  • “Maar het was ‘in together, out together‘, dachten wij”, zo hint De Croo naar het feit dat de Amerikanen deze zomer wel heel plots, eenzijdig beslisten hun soldaten weg te halen uit Afghanistan.
  • “De VS hebben ons daar ook verrast, daarover gaan we een stevige discussie moeten hebben binnen de Navo.”
• Die analyse, waarbij men fel met de vinger naar de VS wijst, wordt ook binnen de Vivaldi-ploeg al langer gemaakt. “Joe Biden heeft ons met een immens probleem opgezadeld, zo plots”, zo is bij een vicepremier te horen. Vandaag komt de Kamer ook samen over de crisis, meer dan vermoedelijk zullen daar een hele reeks Vivaldi-partijen, en daarnaast zeker ook PVDA-PTB, uithalen naar de houding van de VS. Raoul Hedebouw (PVDA) heeft het al dagen over de “imperialistische Amerikanen, die chaos hebben veroorzaakt”.
• Maar De Croo kijkt ook naar Europa: “De samenwerking binnen Europa om de operaties af te stemmen werkt wel, maar kan veel beter. We hebben in de toekomst toch echt betere structuren nodig. Nu werkt het met landen die we kennen, waar we dicht bij staan zoals Nederland en Luxemburg.” In realiteit voerden de meeste EU-landen, zeker de grote landen zoals Duitsland en Frankrijk, zeker in het begin compleet eigen operaties uit: van veel militaire coöperatie was geen sprake.
• De Croo ziet bovendien ook voor de Europese diplomatie een kans om hier veel meer te doen, qua samenwerking. “Bijvoorbeeld op vlak van consulaire zaken moeten we een evaluatie doen, om daar ook richting meer samenwerking te gaan. Belgen, maar evengoed ook Oostenrijkers waren in gevaar, we zijn allen Europeanen, dan moet hulp geven kunnen om papieren en paspoorten uit te reiken.”

Wat er niet werd gezegd: De solidariteit voor de opvang binnen de EU wordt (alweer) een probleem.

• Met zijn pleidooi voor meer samenwerking, als analyse na de Afghanistan-crisis, zet De Croo alvast België weer op de klassieke diplomatieke koers van dit land: coöperatie en solidariteit op Europees niveau bepleiten.
• Wat niet werd aangeraakt vanmorgen: een onvermijdelijke en pijnlijke discussie over de effecten van de Afghanistan-crisis op vlak van migratie, zal moeten volgen.
• Vandaag overleggen de 27 EU-landen via hun ambassadeurs over de effecten van de machtswissel in Afghanistan op migratie en veiligheid in de Unie zelf. Daarbij duiken meerdere vragen op: wat gebeurt er met de opvang van de duizenden die nu al de EU zijn binnengekomen? En wat met de toekomstige stroom vluchtelingen, die een veelvoud zou kunnen zijn van de tienduizenden die nu toekomen?
• Commissievoorzitter Ursula von der Leyen stak daarbij al fel haar nek uit deze week. Aan de internationale pers had ze het over “veilige routes”, zogenaamde humanitaire corridors, voor “opgeleide vrouwen, meisjes, vrouwelijke journalisten, mensenrechtenactivisten, vrouwelijke leerkrachten, rechters, advocaten”. “Zij mogen niet in de handen vallen van smokkelaars”, zo stelde ze.
• Het opvangen en een nieuw leven bieden aan deze mensen ziet ze als “onze morele plicht“, waarbij ze meteen vanuit Europa ook met extra financiële steun zwaaide voor de lidstaten die dit willen gaan doen.
• Maar die boodschap valt bij meerdere Europese landen op een koude steen. Niet verwonderlijk staat Victor Orban van Hongarije niet te springen, maar evengoed wil Oostenrijk, met Sebastian Kurz, niets weten van meer vluchtelingen opnemen.
• Meest opmerkelijk was de reactie van Slovenië, de huidige EU-voorzitter, met premier Janez Jansa, een socialist met een erg harde houding op het vlak van migratie. “De EU zal geen Europese humanitaire of migratiecorridor openen voor Afghanistan.”
• Daarmee ging hij z’n boekje te buiten: binnen de EU is die discussie nog niet aangesneden. Hij kan dus niet namens de 27 landen spreken. Meteen kreeg Jansa kritiek, onder meer van de voorzitter van het Europees Parlement.

De essentie: Een nieuwe vluchtelingencrisis doet extreemrechts politiek gezien in de handen wrijven.

• De Europese discussie is typerend voor de angst die momenteel in politieke milieus in Europa heerst. Daar wil men te allen prijze het debacle van 2015 vermijden, toen Duitsland onder Angela Merkel besliste om de deuren open te gooien voor vluchtelingen uit Syrië.
• Bij Vlaams Belang constateert men ondertussen dat de federale regering volop inzet op communicatie om de vluchtelingen uit Kaboel weg te halen, en denkt daarmee “te scoren”. De extreemrechtse partij maakt zich op om, als er een nieuwe migratiecrisis zou uitbreken, volop campagne te voeren om “hun” thema volop opnieuw te claimen.
• In die zin is het debat dat de komende dagen en weken binnen de EU plaatsvindt van groot belang voor de Belgische politieke context: de electorale effecten kunnen diepgaand zijn. Eind 2018 viel de regering Michel over het migratiethema, de daaropvolgende verkiezing won Vlaams Belang gigantisch.

Om te volgen: De overstromingen in Wallonië krijgen een politiek staartje.

• Mediagewijs is de Afghanistan-crisis helemaal voorgestoken op de overstromingen in het zuiden van het land: er wordt nog maar weinig ingezoomd op het blijvend leed daar. 
• Een incident met Afghaanse vluchtelingen in Spa, dat als getroffen gemeente dus plots ook nieuwkomers moest opvangen, bleef hangen in de Franstalige pers: het ging om een misverstand tussen de verhitte plaatselijke burgemeester van MR en de federale regering.
• Ondertussen heeft het Waals Parlement wel het licht op groen gezet voor een heuse parlementaire onderzoekscommissie naar de ramp. André Frédéric (PS), Jean-Paul Wahl (MR) en Stéphane Hazée (Ecolo) – de fractieleiders van de meerderheid – raakten het daarover gisteren eens.
• Het is de sterke man van de PS, parlementsvoorzitter Jean-Claude Marcourt (PS), die zelf hoogstpersoonlijk de commissie zal leiden. Daarbij worden de oorzaken van de overstromingen onderzocht, met onder meer de openbare werken en het beheer van de spaarbekkens, maar ook de waarschuwingssystemen en de chronologie van wat die bewuste dag gebeurde. 
• De commissie krijgt tien leden: vier PS’ers, drie mensen van MR, twee van Ecolo en eentje van cdH en PTB. De oppositie heeft dus nauwelijks twee zitjes, het gevolg van de machtsverhoudingen electoraal in het Waals parlement. Hoe kritisch de onderzoekscommissie zal werken, valt dus af te wachten.

Opklaring: Mag je nu in de tuin bij je buren of niet? 

• Het nieuwe goederenrecht gaat vanaf 1 september in. Dat is nog een gevolg van de hervormings- en vernieuwingsdrang van de vorige minister van Justitie, Koen Geens (CD&V). 
• Die liet het verouderde Burgerlijk Wetboek van 1804 herschrijven. In 2015 kwamen verschillende groepen van experten met een hervormingsvoorstel, in 2017 volgde een publieksconsultatie en een uitvoerige bespreking in de parlementaire commissie Justitie. Op 4 februari 2020 werd het stukje goederenrecht in het Parlement unaniem goedgekeurd. Vanaf september gaat het in.
• Vanaf dan heb je het recht om een bal of een huisdier te gaan halen in de tuin van de buren, zo werd dat nieuw recht in simpele vorm aan de man gebracht in de media. Dat leidde tot heel wat reacties.
• Daarop kwam huidig minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) zowaar met een “factcheck”, een gewoonte die bij bepaalde media in zwang is om een zaak publiek te willen “corrigeren”. Ironisch genoeg blijken veel van die “factchecks” ook niet waterdicht en volgt dan nog een “factcheck” op de “factcheck”. Wie pretendeert de waarheid in pacht te hebben, stelt zich bijgevolg kwetsbaar op.
• Maar Van Quickenborne waagde toch zijn kans: juridisch was opheldering nodig. “Er moet steeds toestemming zijn van de eigenaar om diens eigendom te betreden om een zaak of dier terug te halen. Het is dus niet zo dat buren of anderen iemands tuin zonder toestemming kunnen betreden. Wat deze paragraaf wel wijzigt tegenover de oude situatie is dat iemand een zaak of dier dat op onopzettelijke wijze op diens eigendom is terechtgekomen, moet teruggeven. Hiermee wordt een juridische onduidelijkheid die onder de oude wetgeving bestond opgelost. Het stond immers niet in de wet dat dit moest gebeuren”, zo staat in zijn “factcheck”.
• En ook de Boerenbond, die ongerust was over het nieuwe recht “op het feitelijk gedogen van toegang wanneer men een niet-afgesloten onroerend goed kruist”, werd gesust: neen, je mag niet nu plots zomaar door een veld gaan lopen. “Men kan zich niet beroepen op deze wet om een weiland of akker te betreden. Ook niet als de akker dat jaar niet wordt gebruikt”, zo laat de minister weten.