De regering-De Croo zet zich schrap voor een golf aan vluchtelingen, die door het conflict met Oekraïne straks de EU kunnen binnen sijpelen. De ramingen die circuleren zijn gigantisch: men denkt aan 3 tot 5 miljoen vluchtelingen, die wel grotendeels in Oost-Europa zouden opgevangen worden. Tegelijk maakt België zich toch klaar, ook om gewonden op te vangen in Neder-over-Heembeek. Gisteren al wijzigde de Vivaldi-coalitie haar koers ten opzichte van Oekraïne, in verband met steun. Tweemaal is de federale kern hierover al bijeen geweest in januari: telkens werd de vraag van president Volodimir Zelenski helemaal afgewezen om wapens of zelfs helmen en kogelvrije vesten te leveren. Gisterenavond kon dat laatste dan toch, net als humanitaire hulpmiddelen die men via B-FAST wilde sturen. Wapens bleven een no-go. De vraag is of het allemaal nog veel zin heeft, nu het Russische offensief is begonnen.

In het nieuws: Na alweer een speech vol absurde beweringen (“Oekraïne ontdoen van nazi’s”) en oorlogstaal van Poetin, begon vannacht het Russische offensief.

De details: Ook al is de dreiging haast elke dag gedetailleerd gebracht door de VS en de NAVO, toch blijft het opvallend hoeveel politici het niet konden en wilden geloven. Nu volgt de realiteit, met een mogelijke immense stroom slachtoffers richting Europa.

• Vanmorgen riep premier Alexander De Croo (Open Vld) opnieuw de kern van de Belgische regering bijeen, voor spoedoverleg over de situatie. Hij veroordeelde sterk de Russische aanval op Oekraïne: “Dit is Europa’s donkerste moment sinds WO II. Wij staan in nauw contact met onze EU- en NAVO-bondgenoten. Deze Russische agressie is onnodig en niet uitgelokt. Onze harten en gedachten zijn bij het volk van Oekraïne.”
• De kern, die vanaf 10.30 uur vanmorgen vooral de toestand nog eens overliep in de diepte, kwam uitzonderlijk bijeen in aanwezigheid van de stafchef van het leger (of CHOD), admiraal Michel Hofman, maar ook de Belgische ambassadeur bij de NAVO Pascal Heyman en de baas van de militaire inlichtingendienst ADIV, viceadmiraal Wim Robberecht. Dat laatste gebeurt haast nooit.
• Vanavond wordt De Croo verwacht op een inderhaast bijeengeroepen top van de 27 staatshoofden en regeringsleiders van de Europese Unie in Brussel. Daar komt een heel nieuw pakket sancties tegen Rusland op tafel, de EU spreekt over “enorme en ernstige gevolgen”. Vanmorgen al kwamen de EU-ambassadeurs bijeen om de zaak voor te bereiden. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zal het sanctiepakket aan de Raad voorleggen.

Opvallend: Wapens leveren aan Oekraïne blijft de open vraag.

• De federale kern die vanmorgen bijeenkwam, deed dat minder dan 24 uur nadat de topministers elkaar gisterennamiddag al uitgebreid gezien hadden op een inderhaast bijeengeroepen Nationale Veiligheidsraad over Oekraïne. Opvallend daar was dat men toen al “rekening hield met de somberste scenario’s”, maar tegelijk wilde “blijven inzetten op diplomatie”.
• De Croo bewoog daarbij zijn regering wel tot een bochtje in de houdingen ten opzichte van Oekraïne: hij had gisterenavond nog een contact met de Oekraïense president Volodimir Zelenski, om dan toch een militair steunpakket toe te zeggen. De afgelopen weken weigerde de Belgische regering in de kern tot twee keer om op die vraag in te gaan: van wapens kon geen sprake zijn, maar ook kogelvrije vesten of helmen weigerde men te leveren.
• Daarbij bewandelde de Vivaldi-coalitie het voorzichtige Frans-Duitse pad van “de-escalatie” en “alle kansen aan de diplomatie geven“. Bovendien was er niet bijzonder veel te leveren: de stocks van het Belgische leger zijn nagenoeg leeg, wat onder meer kogelvrije vesten betreft, zo was te horen als uitleg.
• Maar na de Veiligheidsraad, en nadat onder meer Groen en Ecolo publiek hadden verklaard “open te staan” om toch meer te doen, kon De Croo Zelenski melden dat er dan toch militair materiaal zou komen. Geen wapens evenwel, ook dat bleek gisterenavond nog een brug te ver voor Vivaldi.
• Daarmee blijft de federale regering netjes op de lijn die ook de paars-groene regering in Duitsland bewandelt: ook daar weigert de groene minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock om wapens te leveren. Oekraïne drong daar vanmorgen weer op aan. “Sinds 3 februari ligt een lijst met defensieve wapens op tafel bij de Duitse minister van Defensie. Wij hopen vandaag een antwoord te krijgen”, zo liet de Oekraïense ambassadeur in Duitsland aan de ZDF weten.
• Daarbij is het dus de vraag of zelf de levering van het militair materieel uit België niet ‘too little too late’ is: zowat alle luchthavens in Oekraïne liggen nu zwaar onder Russisch vuur. Ook de belofte om humanitaire hulp via B-FAST te leveren lijkt zo op de helling te komen: via de lucht nu nog zendingen doen lijkt uitgesloten.
• Wat wel nog zeker op tafel ligt, is de opvang van gewonde militairen en burgers: het militair hospitaal in Neder-over-Heembeek maakt zich klaar, onder meer om slachtoffers met brandwonden op te vangen.

Ingezoomd: Welke impact heeft het conflict op België?

• Om te beginnen verwacht men vluchtelingen: In regeringskringen beaamt men dat “de vluchtelingenstroom reeds werd besproken”, in de kern en de Nationale Veiligheidsraad en dat plannen gemaakt zijn om eventueel duizenden Oekraïners op te vangen.
• Deze week nog besprak België op een EU-conferentie over migratie in Wenen de mogelijke vluchtelingenstroom, staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) woonde daar de meeting bij. Daarbij circuleren heel wat cijfers over schattingen van vluchtelingenstromen, maar die zijn gigantisch: men verwacht dat tussen 3 tot 5 miljoen mensen op de vlucht kunnen gaan. 
• Daarbij gaat men er binnen de EU van uit dat vooral Oost-Europese landen de opvang zullen doen: “Zij toonden al grote bereidheid om Oekraïners op te vangen indien het tot een gewapend conflict komt”, zo is binnen de regering te horen. “In de eerste voorspellingen zullen meer mensen vluchten richting Polen. Onze rol moet er voornamelijk in bestaan Oost-Europese landen te helpen opvang in de buurlanden van Oekraïne zo goed mogelijk te organiseren.” Een secundaire stroom vluchtelingen, van mensen zonder papieren die al langer Europa binnen wilden en nu de kans grijpen, is wel mogelijk meteen voelbaar.
• Er is ook de kwestie van de Belgisch staatsburgers die nu nog in Oekraïne zijn, regeringsbronnen spreken van een stevige 220 Belgen. Van evacuatieoperaties is voorlopig geen sprake, minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR) raadde de Belgen ter plaatse aan om voorlopig thuis te blijven.
• Daarnaast is er de militaire vraag: wat wordt de houding en vooral de vraag van de NAVO? Die kwam vanmorgen ook in spoedzitting bijeen. Daarbij roepen onder meer Polen, Slowakije, Estland, Letland, Litouwen en Roemenië het artikel 4 in van het NAVO-verdrag: dat vraagt dat het bondgenootschap bijeenkomt als lidstaten hun “territoriale integriteit, politieke onafhankelijkheid of veiligheid in gevaar zien”.
• De kans is groot dat de NAVO verder haar grenzen aan het oosten gaat versterken. De Belgische defensie is al langer in “hoge staat van paraatheid” gezet, om snel inzetbare troepen te voorzien. Daarbij waren er al plannen om 300 Belgische militairen in te zetten in de ‘Enhanced Forward Presence’-operatie (EFP) van de NAVO, mogelijk in Roemenië of Bulgarije. Er is ook sprake van een fregat en twee extra F-16’s. Nu al zijn er twee gevechtstoestellen in de Baltische staten actief.
• Daarnaast hield Defensie nog eens 350 militairen klaar, die deel moeten uitmaken van de Initial Follow on Forces Group (IFFG), die in een tweede fase zouden kunnen ontplooid worden. De vraag is of er na vandaag niet nog extra vragen bijkomen.
• Economisch liggen er stevige pakketten van sancties klaar. Daarbij is er, zoals steeds, een heuse koehandel bezig achter de schermen van de EU, om die sancties niet te veel in bepaalde lidstaten negatieve impact te laten creëren.
• Zo zijn de Russische banken erg verbonden met de financiële sector in Duitsland, Italië en Oostenrijk. Voor luxegoederen zijn Italië en Frankrijk bezorgd: rijke Russen gaan daar shoppen. En voor België is er mogelijks grote impact voor de diamantindustrie: Rusland is een grote leverancier van edelstenen. The New York Times sprak vanmorgen van een diplomatieke poging van België om die industrie te beschermen.
• Tegelijk legt de Belgische regering wel visumsancties tegen Rusland op tafel. Sammy Mahdi wil dat de EU gewoon alle visa opschort voor Russen die naar de EU zouden willen reizen. “De roekeloze aanval van Rusland noopt ons tot voorzichtigheid ten aanzien van Russen die naar België wensen te komen. Voorlopig zijn Russen hier niet welkom, een algemene visumstop voor Russen mag geen taboe zijn”, zo stelt hij. De vraag is wat dit dan voor de diamanthandel zou betekenen: dat is vooral een business die in levenden lijve gedaan wordt, met Russen die dus in Antwerpen komen verkopen.

The Big Picture: Het energiedossier kantelt zo federaal steeds verder in het nadeel van de groenen.

• Wat niemand meer kan ontkennen, is de impact van het conflict op de energieprijzen: de olie- en gasprijzen sprongen weer de hoogte in. Op lange termijn dreigt Rusland weg te vallen als leverancier van Europese energie: de Nord Stream 2-pijplijn is geschrapt, maar het beeld oogt ook breder zeer negatief, zaken doen met Gazprom, Rosneft en de rest van de Russische energiesector is voor Europa minder en minder evident.
• Het argument dat België nauwelijks afhankelijk is van Russisch gas (“slechts vier procent”), werd de afgelopen dagen tot in den treure herhaald door het kabinet van minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen). Maar de gasprijs wordt uiteraard niet in België maar internationaal gezet. En die prijs bepaalt ook mee de Europese prijs voor elektriciteit: het is dus wel degelijk een probleem voor het hele federale kabinet, dat nu al enorm worstelt met de energiefacturen voor de gezinnen.
• Daardoor lijkt de sfeer helemaal omgedraaid, rond kernenergie. “Die kernuitstap onder dergelijke omstandigheden nog doen, is waanzin”, zo is te horen in het kernkabinet zelf. “Alleen is dit een aartsmoeilijk dossier voor de groenen. Die zouden nu wel hun bocht kunnen nemen, de context is er in elk geval”, zo suggereert men stilletjes.
• Maar voor de groenen is er geen goede kant meer aan het verhaal: ofwel houden ze koppig vast aan hun plannen, en gaat het naar een regeringscrisis en een openlijke clash met MR, maar ook minstens met Open Vld en CD&V. Ofwel slikt men de kernuitstap in, maar dan geeft men de belangrijkste eis op, die destijds gesteld was voor regeringsdeelname. Damned if you do, damned if you don’t.

Ondertussen: De Vlaamse regering mocht een ererondje lopen.

• Met de oorlogstaferelen in Oost-Europa is het beeld alweer helemaal naar de achtergrond geduwd, maar gisteren had Jan Jambon (N-VA), de Vlaamse minister-president, na een lange periode van negatieve pers, eindelijk weer eens de wind in de rug.
• In de vroege uurtjes van woensdagochtend raakte hij rond met zijn coalitiepartners over twee grote dossiers, de bouwshift en de stikstof. “Een gamechanger voor de natuur, de landbouw, de industrie, de kwaliteit van leven en werken in Vlaanderen”, zo stelde Jambon in het Vlaams Parlement, waar hij netjes de primeur van zijn akkoord gaf. Het halfrond onderging het wat: de meerderheid onderbrak de speech van de minister-president geen enkele keer voor applaus.
• Nochtans probeerde Jambon wel: hij had het over “belangrijke kansen voor duurzame landbouw”, over “nieuwe technologieën en stallen die minder uitstoten”, over “een boost voor kleinschalige- en biolandbouw” en kondigde meteen ook aan dat de Vlaamse regering dit alles zou betalen (wat zo’n 3,7 miljard moet kosten voor de stikstof en 1,6 miljard voor de bouwshift) “én tegelijk vroeger dan 2027 de Vlaamse begroting in evenwicht zal krijgen”.
• Uiteindelijk volgde toch een stevig applaus, en kwam Jambon zowaar afgezakt tot de camera’s van Villa Politica, een programma dat hij jarenlang links liet liggen.
• De persconferentie even later in het Errerahuis, de officiële residentie van de Vlaamse regering, was al even optimistisch. Zij aan zij zaten daar de ministers Zuhal Demir (N-VA) en Hilde Crevits (CD&V), die nochtans wekenlang op voet van oorlog hadden geleefd. Demir toonde een tekening die haar dochter had gemaakt “over de landbouw”, Crevits gaf toe bijzonder tevreden te zijn met het akkoord, “ook al was ze niet meer naar huis geraakt om te kunnen gaan slapen”.
• De andere viceminister-president, Bart Somers (Open Vld) had het over “misschien wel het moeilijkste dossier in zijn loopbaan”, dat nu opgelost was, en dus “een mooi moment in het leven van onze regering”.
• In de wandelgangen is te horen dat de drie, Jambon, Crevits en Somers, dichter naar elkaar waren gegroeid in de onderhandelingen, en zelfs wat losgekomen waren van hun partijen, klassiek voor dat soort akkoorden.
• Jambon was daarbij openhartig geweest over hoe hij zelf stevig onder druk lag in zijn eigen N-VA, waar in de loop van 2021 wilde scenario’s de ronde deden in de onderbuik van de partij om hem te vervangen als minister-president, en mogelijk zelfs de coalitie doorheen te schudden, waarbij Open Vld zou ingeruild worden voor Vooruit. Dat scenario ging uiteindelijk niet door, ook al omdat de Vlaamse socialisten weinig interesse toonden voor dergelijk manoeuvre, en omdat ook Jambon zelf niet zo makkelijk weg te zetten was: de huidige coalitie klikte zich opnieuw aan elkaar vast en gaat nu door.
• En opvallend: meteen belandde er gisterenmiddag een uitnodiging voor een persbarbecue in de brievenbus van de Wetstraatpers. Die gaat traditioneel door in juli, maar Jambon, Somers en Crevits willen blijkbaar niet tot de zomer wachten om hun herwonnen liefde informeel uit te smeren: een teken dat men het meent met de pr-campagne om het beeld rond de ploeg terug op te smukken.

Tegelijk opgemerkt: Forse kritiek op Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) verstoorde het feestje van de ploeg van Jambon.

• Het beeld was tekenend: voor de verklaring van Jambon in het Vlaams Parlement waren er extra banken klaargezet, om de regering plaats te geven. Maar na het ererondje vertrok iedereen, en zat Wouter Beke moederziel alleen, om de verbale klappen op te vangen. Niet voor het eerst.
• Beke had eerder deze week in de Commissie Welzijn in het Vlaams Parlement al bitter weinig steun gekregen van zijn coalitie, zelfs zijn eigen partij, die hem traditioneel verdedigt, was niet aanwezig. En in het halfrond gisteren, werd het er niet beter op.
• Aanleiding is het overlijden van een zes maanden oud meisje in een crèche in Mariakerke bij Gent. Het meisje werd door de vader van de uitbaatster zodanig doorheen geschud dat het overleed.
• Daarbij keerde de woede daarover zich tegen minister Beke, wiens diensten de controle op de crèches moeten uitoefenen: had dit drama dan niet kunnen voorkomen worden, zeker omdat er al talloze incidenten met de crèche geweest waren?
• Beke zijn optreden maandag in De Afspraak was communicatief wat ongelukkig en tegelijk viel de oppositie, met Hannelore Goeman (Vooruit), hem al bijzonder scherp aan op Radio 1 over zijn “politieke verantwoordelijkheid”.
• Die discussie kwam woensdag, na de triomftocht van Jambon en co, weer helemaal opborrelen in het halfrond. Daarbij gingen Celia Groothedde (Groen), Ilse Malfroot (Vlaams Belang) nog crescendo ten opzichte van Goeman: zowel Groen als Vlaams Belang eisten niets minder dan het ontslag van Beke.
  • “Na twee jaar aandringen in het Parlement, minister, waarbij u ons stemmingmakerij hebt verweten en de sector opzette, nog één vraag over, één grote vraag in de eerste plaats: gaat u uw politieke verantwoordelijkheid nemen, na zo veel schandalen?”, zo stelde Groothedde, die daarmee het VRT-radionieuws haalde.
  • “Mijn vraag is heel simpel, minister: houdt u de eer aan uzelf en gaat u zelf ontslag nemen als minister, of neemt u uw verantwoordelijkheid?”, zo stelde Malfroot een eis, die blijkbaar geen nieuwswaarde had voor diezelfde VRT-radio.
• Beke verdedigde zich door te stellen dat er wel degelijk al veel meer controles plaatsvonden, maar vooral door de verantwoordelijkheid af te schuiven naar Kind en Gezin, het autonoom agentschap van de Vlaamse overheid, dat nochtans een stevige CD&V-stempel draagt. Dat die in 2021 tegelijk nagelaten hadden om de bewuste crèche op de zwarte lijst te zetten, maakte het extra pijnlijk.
• “Een crèche waarover al sinds 2013 ernstige feiten bekend waren, haalde de lijst niet?”, zo sneerde Goeman. “Ik weet niet waarom ’t Sloeberhuisje er niet op stond. Net daarom heb ik een audit besteld over Kind en Gezin. Ik wil weten hoe alles verlopen is en wat we kunnen verbeteren”, zo antwoordde Beke, die zo zijn eigen ambtenaren nu aan een onderzoek onderwerpt.
• Beke blijft zo kopzorgen creëren bij zijn eigen partij, én voor de Vlaamse regering: al meermaals hing zijn ontslag of vervanging in de lucht. Het is ook een publiek geheim dat CD&V-voorzitter Joachim Coens, die de Vlaamse regeringsleden van CD&V niet selecteerde, want hij was toen nog geen voorzitter, al meermaals nadacht over een switch. In eigen rangen kan Beke dus niet altijd rekenen op steun.
• Maar tegelijk is Beke als voormalige voorzitter van CD&V een erg ervaren speler op het schaakbord van de Wetstraat: tijdens de coronacrisis verbond hij z’n lot stevig aan dat van N-VA en minister-president Jan Jambon. Door de geslaagde vaccinatiecampagne wist de CD&V’er bovendien zijn imago opnieuw wat op te poetsen.
• De zoveelste oproep van de oppositie aan Beke om nu op te stappen, maakt de kritiek op den duur ook minder geloofwaardig: je kan maar zoveel keer, en overlopend van emotie, het ontslag eisen van een minister. Voor Beke, die het allemaal al heeft meegemaakt, is de déjà vu ondertussen groot. Voor CD&V, die straks in haar bastion Limburg moet zien te overleven, blijft het de vraag of men straks met hem als boegbeeld naar de kiezer kan.