AB InBev en tech startup BanQu slaan de handen in elkaar om de “supply chain” transparanter en efficiënter te maken. Dat heeft voordelen voor zowel de drankgigant als voor kleinschalige Afrikaanse landbouwers.

Toen Ashish Gadnis als vrijwilliger werkte in de Democratische Republiek Congo (DRC) ontmoette hij een Congolese moeder die een lening probeerde te krijgen om de schooltoelage van haar kinderen te betalen. Hoewel ze al jaren gerst van goede kwaliteit produceerde dat bij grote multinationals terechtkwam, weigerde de bank haar krediet te verlenen. De papieren recuutjes die ze van haar groothandelaar ontving waren volgens de bank onvoldoende bewijs van haar kredietwaardigheid.

“Als je uw bestaan in de toeleveringsketen niet kan bewijzen, nemen banken en bedrijven je niet serieus.” Aldus de Amerikaanse entrepeneur Gadnis. “Dat is een fundamentele fout in ons geglobaliseerde handelssysteem.”

Financiële inclusiviteit

Volgens een onderzoek van de Wereldbank heeft meer dan de helft van de bevolking in ontwikkelingslanden geen bankrekening, tegenover slechts 10 procent van de populatie in rijke landen. Wereldwijd hebben 1,7 miljoen mensen geen toegang tot financiële diensten. Nochtans concludeert de studie dat diensten zoals sparen, verzekeringen en krediet cruciaal zijn om uit de armoede te geraken.

Dat was in 2014, toen de wereld in de ban was van bitcoin. Als techondernemer had Gadnis meer interesse in de onderliggende technologie van de cryptomunt, blockchain. Hij zag er potentieel in om kleinschalige boeren meer zichtbaarheid te geven in de wereldeconomie.

Blockchain: What’s in a name?

Blockchain is een gedecentraliseerd grootboek dat gegevens opslaat in “blocks”. Zo wordt het een onveranderlijk digitaal register van activiteiten en transacties. Gecentraliseerde systemen, bijvoorbeeld een netwerkserver of zelfs een USB-stick, zijn kwetsbaar voor hacking of vervalsing van gegevens. Blockchain laat geen geknoei toe zonder de toestemming van iedereen op het gedecentraliseerde netwerk. Zo is het veiliger en transparanter dan klassieke systemen.

Gadnis richtte BanQu op in 2015. Hij koos er bewust voor om zijn platform niet in een smartphoneapp te gieten. Het draait volledig op een mobiele website, en iedereen kan via sms gebruik maken van de gratis dienst. “We geloven niet in het opdringen van technologie aan kleinschalige landbouwers. Je moet tegemoet komen aan de lokale noden en gebruiken.” Volgens de Wereldbank heeft twee derde van de 1,7 miljoen financieel uitgeslotenen een gsm.

Na elke verkoop stuurt het BanQu-platform een sms naar de landbouwer met de details van de transactie. Dat is een bewijs van hun economische activiteit, een digitaal spoor dat eeuwig en onwijzigbaar op de blockchain staat. Die gegevens kan de boer gebruiken om een bankrekening te openen of een lening aan te gaan. Tegelijkertijd kunnen bedrijven exact zien waar hun cacao, gerst of kobalt vandaan komt.

Samenwerking met AB InBev

“Telkens als u een jeansbroek koopt, een koffie bestelt of een biertje drinkt is er iemand die die de grondstof voor dat product maakt. Toch bestonden zij tot voor kort niet in de toeleveringsketen van AB InBev.” Aan het woord is Maisie Devine, directeur Duurzame Investeringen bij Anheuser-Busch InBev (AB InBev), het moederbedrijf van onder meer Jupiler en Budweiser. Zij was op zoek naar een manier om de kleinschalige leveranciers van haar werkgever een economische identiteit te geven toen ze BanQu ontdekte.

“Het platform helpt ons om onze toeleveringsketen volledig in kaart te brengen, van begin tot eind.” Legt ze uit. “In Afrika zijn het vooral vrouwen die op het land werken en de oogst naar een groothandelaar brengen.” Ze vertelt het verhaal van Esther, een Oegandese boerin die gerst produceert voor de drankengigant. Esther beweert dat het voorheen gevaarlijk was voor landbouwers zoals zij om de oogst binnen te brengen. De grossier gaf oneerlijke prijzen. Het papieren ontvangstbewijs dat ze kunnen inruilen voor cash geld werd onbruikbaar door de regen. Wanneer ze onmiddellijke uitbetaling vroegen wist iedereen dat ze met een hoop cash geld in het donker door de brousse naar huis moesten, wat enorm onveilig is. Eenmaal thuis kon het gebeuren dat ze alles moest afgeven aan het gezinshoofd.

Mobiel geld

Met BanQu gebeuren die transacties allemaal digitaal. Landbouwers kunnen er de seizoensprijs van gerst raadplegen. De betaling komt via sms op hun eigen mobiele rekening terecht. Ze kunnen dat mobiel geld afhalen of laten cumuleren. Via het platform kunnen ze mobiele betalingen doen om schoolrekeningen of schulden te betalen. Alle transacties zijn permanent opgeslagen op de blockchain waardoor de landbouwer een economische identiteit krijgt. Daarmee kan hij of zij een lening aangaan, verzekeringen afsluiten of contracten aangaan.

Esther liet onlangs aan Maisie Devine weten dat haar economische situatie sinds ze BanQu gebruikt dusdanig verbeterd is dat ze haar kinderen naar een betere school kan sturen, één waar ze overnachten en maaltijden krijgen.

Winst én impact

De samenwerking tussen BanQu en AB InBev begon in 2018 met pilootprojecten in Zambia en Oeganda dat zo’n 3.200 maniok- en gerstboeren bereikte. Vandaag is het platform operationeel in 14 landen en maken zo’n 200.000 landbouwers en andere kleinschalige producenten gebruik van het platform. Naast AB InBev kan BanQu ook de chocoladereepfabrikant Mars en verschillende grote tabaksproducenten tot zijn partners tellen.

Het partnerschap kadert in de duurzaamheidsdoelstellingen die de grootste bierbrouwer ter wereld vooropgesteld heeft tegen 2025. Tegen dan moeten alle kleinschalige toeleveranciers van AB InBev “bekwaam, verbonden en financieel geëmancipeerd zijn”. De andere doelstellingen gaan over de klimaatproblematiek en circulaire verpakkingen. Het past in een nieuwe trend waarbij grote bedrijven naast winstmaximalisatie ook een positieve impact nastreven.

Geen liefdadigheid

“Duurzaamheid is gewoon slim zaken doen”, legt Maisie Devine uit. “Als we efficiënter omgaan met water en minder verpakkingen gebruiken gaan de kosten naar omlaag. Hernieuwbare energie is ook rendabeler op lange termijn. Bovendien bestaat ons bedrijf uit mensen – we hebben 180.000 collega’s wereldwijd – en ons bier uit natuurlijke ingrediënten, gerst water en hop. Zonder bloeiende gemeenschappen en een gezond milieu kunnen we geen bier maken.”

“Bovendien koopt de consument ook steeds bewuster.” Gaat ze verder. “Duurzaam ondernemen kan dus het merk versterken en kosten verminderen.”

“Voor alle duidelijkheid: wij zijn geen liefdadigheidsinstelling”, zegt Ashish Gadnis over zijn BanQu. “Wij moeten ook winst maken. Als bedrijf kan je een ngo of een stichting oprichten, of je kan duurzaamheid inbouwen in je productieproces. Dat versterkt je merk, en je hebt een positieve impact. Dat is de reden waarom AB InBev met ons wou werken.”

In zijn jaarrapport beweert BanQu dat de bedrijven die de toepassing gebruiken gemiddeld 15 procent minder kosten hebben aan de toeleveringsketen. In het geval van AB InBev kunnen zijn brouwerijen wereldwijd zien hoeveel grondstoffen er geoogst zijn en van welke kwaliteit die zijn. Zo kunnen ze de toelevering beter voorspellen. Doordat het bedrijf via BanQu rechtstreeks in contact staat met de landbouwers zijn er minder tussenpersonen nodig om de grondstoffen op de juiste plaats te krijgen, wat minder kosten en een betere prijs oplevert.

Transparante toeleveringsketen

Niet enkel AB InBev gebruikt blockchain om de toeleveringsketen efficiënter te maken. Multinationals zien steeds meer het potentieel van de technologie om de toeleveringsketen transparanter en duurzamer te maken. Nestlé heeft zich geëngageerd om meer openheid voor de dag te leggen door middel van blockchain. De voedselgigant kwam de voorbije jaren verschillende keren in het nieuws met miserabele arbeidsomstandigheden in hun toeleveringsketen van onder andere cacao- en palmolieproducten. Afgelopen juli kondigde het bedrijf de samenwerking aan met het blockchainplatform OpenSC. De bedoeling is dat consumenten de oorsprong van hun voedsel kunnen traceren tot aan de boerderij.

De specifieke eigenschap van de blockchaintechnologie om een digitaal spoor van oorsprong na te laten beantwoordt ook aan een andere eis van consumenten: bewijs van authenticiteit en legitimiteit. Dat is vooral nodig bij goederen zoals diamanten en organische- of fairtradeproducten. “Er is wereldwijd een sterke interesse om blockchain in te schakelen om de herkomst van producten te bepalen”, zei Nadia Hewitt, projectleidster voor blockchaintoepassingen op het World Economic Forum in Davos in het begin van dit jaar. “Sommige consumenten zijn bereid om meer te betalen voor transparantie. Daardoor kunnen producenten meer verdienen aan hun arbeid en het kan bedrijven motiveren om de technologie te gebruiken”

Standaardplatform

AB InBev-CEO Carlos Brito zei het op Linkedin en Maisie Devine bevestigt het aan onze redactie: AB InBev gaat BanQu toegankelijk maken voor alle kleinschalige boeren die leveren aan de drankgigant, zo’n 35.000 landbouwers in 13 landen. Nog voor het einde van dit jaar zal het platform operationeel zijn in Mexico en Brazilië. In 2020 zijn de andere landen aan de beurt.

“Het wordt het standaardplatform om onze toeleveringsketen te beheren”, aldus Devine. “Wat onze landbouwers betreft is het de bedoeling dat ze toegang krijgen tot klassieke financiële diensten en BanQu op termijn overbodig wordt.”