Begin deze week ziet de Antwerpse burgemeester Bart De Wever (N-VA) de Vlaamse fractieleider van Open Vld, maar vooral kandidaat-schepen Willem-Frederik Schiltz. Veel zal de sterke man van N-VA niet kunnen doen met het kopstuk van de Vlaamse liberalen in de havenstad, behalve de schade opmeten. Want na het mislukte ultimatum van voorzitter Egbert Lachaert (Open Vld) heeft de Open Vld er niets meer in handen. Dat beseft Vooruit, de rivaal voor een vrijgekomen schepenzitje, maar al te goed. Die zijn niet van plan om de liberalen nog veel te gunnen, na het onverkwikkend theater. “Eén zitje, en liefst van al Marinower die blijft”, zo klinkt hun onderhandelingspositie.

In het nieuws: Open Vld schiet zichzelf in de voet in Antwerpen.

De details: De liberalen in de havenstad zijn allerminst gelukkig, na de doortocht van nationaal voorzitter Egbert Lachaert.

• Opvallend: vrijdag was het feest bij de liberalen, in Paleis 12 op de Heysel. Er moesten 175 kaarsjes worden uitgeblazen, door Open Vld en MR samen. Die laatste leek een thuismatch te spelen: de zaalshow was op maat van de MR-kopstukken gemaakt, het Franstalige publiek leek te domineren, de sfeer was in het Frans veel uitbundiger dan in het Nederlands.
• Want aan Vlaamse kant waren er toch wat zorgen te noteren, een aantal kopstukken roerde zich achteraf verbaal ook in de zaal, en nam geen blad voor de mond. Zo lieten verschillende toonaangevende burgemeesters noteren “zich compleet genegeerd te voelen door de voorzitter“.
• Aan de kant van Open Vld vielen bovendien ook een aantal afwezigheden op. Oud-premier Guy Verhofstadt verkoos een conferentie in Straatsburg, maar vooral voormalig voorzitter Gwendolyn Rutten ontbrak manifest op de viering. Het is een publiek geheim dat het niet botert met de huidige partijtop.
• En nog een opvallende afwezige: de huidige fractieleider van Open Vld in het Vlaams Parlement, Willem-Frederik Schiltz. Leden van zijn Antwerpse afdeling lieten er weinig twijfel over: de verbittering over hoe de zaken gelopen waren de afgelopen weken, rond het Antwerps stadsbestuur had een al te grote kater gelaten.
• “Beiden waren verontschuldigd“, zo is op het Open Vld-hoofdkwartier te horen, over Rutten en Schiltz, waar ze naar “eerder vastgelegde engagementen” verwijzen.

De essentie: Open Vld overspeelde haar hand, en staat nu nergens meer.

• Begin deze week heeft Schiltz een afspraak waar hij niet kan weg blijven: hij gaat op de koffie bij burgemeester De Wever. De vraag is of dat gesprek veel meer kan opleveren dan die kater in kaart brengen.
• Want Schiltz kan er niet veel komen eisen. De Vlaamse liberalen staan met twee zetels in de Antwerpse gemeenteraad al niet bijster sterk. De N-VA heeft er 23 zetels, Vooruit heeft er zeven, na een overloper van PVDA. Dat betekent dat geel en rood samen zonder problemen blauw uit de coalitie kunnen kegelen.
• In 2018 onderhandelde Philippe De Backer (Open Vld), de toenmalige kopman, nochtans goed: hij haalde 1,5 schepenen binnen. In 2022 zou Claude Marinower, de stemmenkampioen van de liberalen met sterke joodse achterban, plaats ruimen, én zou het mandaat van OCMW-voorzitter erbij komen.
• Maar De Backer verdween uit de politiek, en Schiltz begon zich meer te profileren: hij kondigde in 2020, om toenmalige rivale Sihame El Kaouakibi te snel af te zijn, aan dat hij opvolger van Marinower zou worden. Dat viel slecht, te meer omdat de afspraken met de coalitiepartners gemaakt waren rond Open Vld-gemeenteraadslid Erica Caluwaerts, wiens naam op beide voordrachtaktes staat: zowel die van schepen als van OCMW-voorzitter.
• Waren het nu dus twee schepenen of één voor Open Vld? En moesten die dan überhaupt in de coalitie blijven? Die kwestie leek niet uitgeklaard, en zoemde al maanden in Antwerpen in de wandelgangen. Maar aangestookt door een artikel in Het Laatste Nieuws, die plots de kwestie ook ontdekten, verkoos nationaal voorzitter Egbert Lachaert plots het offensief. Hij stelde zowaar een ultimatum aan de N-VA-burgemeester, Bart De Wever, niet toevallig ook de man waarmee hij nationaal telkens opnieuw botst.
• “Is De Wever een man van zijn woord?“, zo blufte Lachaert, waarbij hij tegen het weekend eiste dat de nodige aktes voor Schiltz geregeld zouden zijn, en dat zijn post verzekerd was. Zowel bij N-VA als Vooruit krabden ze zich eens flink in de haren: die eis was niet alleen politiek behoorlijk gewaagd gezien hun positie, maar ook gewoon onwettelijk, met aktes die al klaar lagen voor Caluwaerts.
• De deadline van het ultimatum verliep dus zonder dat iemand erop reageerde. Maar achter de schermen is men bij Vooruit en N-VA verwonderd dat er in de pers zo weinig rond te doen is: “Een nationaal voorzitter eist luidop twee schepenposten, dreigt ermee de coalitie te verlaten, krijgt zijn zin niet, en niemand reageert? Dat zou bij ons eens moeten gebeuren, de kranten zouden vol staan van ‘afgang’ en ‘nederlaag'”, zo luidt het.
• Hoe dan ook is bij Vooruit de analyse wel duidelijk. De socialisten hebben veruit het meeste te winnen bij een exit van de liberalen. Dan houden ze hun schepenposten, én krijgt de Open Vld een tik die nationaal doorzindert: “Lachaert heeft gegokt en verloren. Wij gaan na heel dat circus echt niet veel meer toegeven. Maximum één schepenpost kunnen ze houden, en liefst zouden we gewoon hebben dat Marinower blijft. Het zal dat zijn of niets”, zo legt men de lat voor onderhandelingen behoorlijk laag.
• Binnen de Antwerpse afdeling van Open Vld voelt men de bui ondertussen al lang hangen. Daar hoopt men dat Caluwaerts alsnog in het college kan. “Dat is het hoogste waar we nu nog op kunnen denken”, zo duidt een lid van Vlaamse liberalen in de havenstad. Want de liberalen hebben natuurlijk ook de jongste peiling gezien, waarbij Open Vld verder wegzakt, onder de kiesdrempel, in Antwerpen: het komt erop aan om te overleven, liefst in het schepencollege en zo nog enigszins relevant te blijven.

The Big Picture: Het nieuwe gemeentedecreet zet overal zaken in beweging.

• Vlaanderen gaat Wallonië achterna. Daar heeft men al veel langer ongeveer dezelfde regels als bij het nieuwe Vlaamse gemeentedecreet.
  • Coalities kunnen makkelijk worden gewijzigd, en cours de route.
  • Na verkiezingen kunnen coalities niet zomaar meer de sjerp als ‘prijs’ onderhandelden: de grootste lijst in een coalitie levert de burgemeester, namelijk de stemmenkampioen van die lijst.
• Het effect is simpel: enerzijds worden nu op tal van plekken herschikkingen in de coalities doorgevoerd of voorbereid, met Antwerpen dus als grootste voorbeeld.
• Anderzijds zal er tegen 2024 een golf aan kartels komen, omwille van de regels over de sjerp. Eerder dan een voorakkoord, notoir op gemeentelijk vlak met ongeveer 70 procent die op voorhand een ‘deal’ maken, zullen er nu openlijke samenwerkingen komen, voor de verkiezingen.
• Daar lijkt het beste voorbeeld Gent te worden, waar De Gentenaar dit weekend een bommetje deed barsten dat al veel langer aan het sudderen was: het progressief kartel is niet meer.

Ingezoomd: Gent krijgt een spannende strijd, al is drie jaar voor tijd wel héél vroeg om al kartels te maken.

• Eén ding lijkt vast te staan, nadat de rook van wat geschut heen en weer is verdampt, in de Arteveldestad: het progressief kartel, de samenwerking tussen Groen en Vooruit die twee verkiezingen lang de stad domineerde, is niet meer.
• Een verrassing kan dat nauwelijks zijn: een deel van Vooruit voelde zich van bij de meet af aan oncomfortabel in een samenwerking met de groenen, toenmalige burgemeester Daniël Termont op kop. Het kartel kwam er toch, maar zeker in 2018 overschaduwden de ecologisten compleet de socialisten: Groen haalde veel meer zitjes op de gemeenschappelijke lijst dan Vooruit.
• Die verspeelden op korte tijd zo een van hun historische bastions en de tweede stad van Vlaanderen: Tom Balthazar, de kroonprins van Termont, werd onnodig geslachtofferd, toenmalig voorzitter John Crombez speelde zelf met het idee van naar Gent komen wat tot nog meer miserie leidde, en Rudy Coddens tenslotte bleek na de verkiezingen niet in staat om jonge hond Mathias De Clercq van het burgemeesterschap af te houden.
• Vandaag is het opnieuw opbouwen voor Vooruit, ook in Gent. Daar gaat niemand er echt van uit dat voorzitter Conner Rousseau, razend populair in de peilingen, ook effectief naar de Arteveldestad zou verhuizen, waar hij nochtans naar hint. Het is meteen wél een goede zet om de socialistische onderhandelingspositie in de stad steviger te maken.
• Want de beslissing van Vooruit om niet langer hun lot aan de groenen te verbinden, opent uiteraard de poort voor rood-blauwe toenadering. Ook dat kan nauwelijks vreemd zijn: Gent heeft een decennialange traditie van ‘paars’, met historisch sterke banden tussen socialisten en liberalen. Een ‘lijst van de burgemeester’, met De Clercq die zelf al veel langer losstaat van ‘Open Vld’ als label, aangevuld met socialisten én christendemocraten zou wel eens erg breed kunnen scoren.
• De geruchten waren er dus al langer, De Gentenaar maakte ze concreet, en Groen reageerde meteen furieus. Via Twitter, krantenwebsites en het radionieuws kwam de reactie kopman van Filip Watteeuw (Groen), als door een wesp gestoken: “Echt? Nu al verkiezingskoorts? We zijn nog niet eens halfweg! Onbegrijpelijk want er ligt nog zo veel werk op de plank”, zo tweette hij. Daarbij stelde hij opvallend genoeg ook dat dit “impact heeft op het stadsbestuur, en het evenwicht uit de hele ploeg haalt.”
• Feit is dat het, drie jaar voor de verkiezingen, hoe dan ook een wat gênante en ongemakkelijke discussie is om publiek te voeren: nu al over kartels praten? Dat gezegd zijnde, bij Vooruit ontkent men de gesprekken hoe dan ook niet. En tegelijk moet Watteeuw, die bijzonder fel uithaalde, in diezelfde interviews erkennen dat ook hij gesprekken voerde met Vooruit, om een nieuw kartel te maken. Die lijken dus mislukt. Niet verwonderlijk: Groen en Vooruit varen ook nationaal een steeds meer uit elkaar lopende koers.
• Aan de andere kant beweegt wel iets: het is al veel langer dan vandaag duidelijk dat De Clercq samen met CD&V een lijst zal willen maken. Al na de verkiezingen plakten die zich aan elkaar voor een postelectoraal kartel. En de burgemeester zijn stijl en methode lenen zich veel meer voor een ‘brede lijst’ dan voor een pure Open Vld-lijst: ook nationaal herhaalt hij telkens zijn pleidooi voor een progressieve samenwerking.
• Het is dus aan Vooruit om te kiezen: zelfstandig een gooi doen (vandaar de uitspraken van Rousseau) of mee, gedreven door het nieuwe gemeentedecreet, op de boot van een brede stadslijst springen. Die keuze zal meer dan vermoedelijk nog wel even sudderen.
• Overigens: wat het ‘evenwicht’ van de coalitie betreft, die discussie is behoorlijk simpel. Doordat Groen zo goed scoorde in 2018, hebben zij vandaag in de gemeenteraad 14 zitjes. Open Vld heeft er 16, (Veli Yüksel liep over van CD&V, al zit hij officieel nog als onafhankelijke), Vooruit heeft 7 zitjes en CD&V heeft er nog 3. Samen komen liberalen, socialisten en christendemocraten dus aan 26 zetels, net eentje te kort voor een meerderheid. Watteeuw en De Clercq moeten dus hoe dan ook nog drie jaar samen verder, met of zonder veel wederzijdse liefde.

Om te volgen: Een ‘vierde golf’ overspoelt de media, en dus moet de Wetstraat weer reageren.

• “Hijgerig”, zo noemde oud-minister Philippe De Backer (Open Vld) het gedrag van de media in hun berichtgeving over corona, waarna volgens hem dan “manisch” werd gereageerd, met de slinger die telkens te veel in de ene en dan de andere richting slaat.
• Zou het kunnen dat het klimaat dienaangaande niet erg veel veranderd is, na al die maanden? Want wie kranten openslaat of een televisie aanzet, kan er vandaag moeilijk naast kijken: het is weer helemaal corona wat de klok slaat.
• Want opnieuw ligt een mondmaskerplicht op tafel. In winkels, maar ook veel verregaander: opnieuw in het onderwijs zou er sprake van zijn kinderen weer verplichtingen op te leggen.
• De cijfers zijn als volgt: net iets meer dan 100 patiënten worden nu dagelijks opgenomen, een stijging met 67 procent. Belangrijker is dat er in heel het land nu 1.100 patiënten met Covid-19 in het ziekenhuis liggen, 250 daarvan op intensieve zorgen. Dat is 33 procent meer dan vorige week.
• De vraag is vooral of ziekenhuizen überhaupt veel zin hebben om al die patiënten op te nemen: zij vragen langdurige zorg en leveren bijgevolg gemiddeld veel minder op voor een ziekenhuis. Ze houden van patiënten die kort blijven, waarna de kamer weer vrijkomt. De ‘schaarste’ aan bedden, of druk op het systeem heeft er dus zeker mee te maken dat niemand staat te springen om covidpatiënten op te vangen: de capaciteit is dus overal ‘laag’, om geen sluizen open te zetten.
• De federale regering lijkt hoe dan ook beeld te willen zetten, na de begrotingsbesprekingen die wonden sloegen, van krachtig optreden: premier Alexander De Croo (Open Vld) roept een kernkabinet bijeen, waarop men alweer mondmaskers wil verplichten. Dat heeft een communautaire angel: in Brussel en Wallonië bleven die maskers verplicht. “Vlaanderen moet van koers veranderen, en het masker terug opzetten”, zo staat nu al in grote koppen op Franstalige kranten.
• Tegelijk genoteerd: aan Franstalige kant blijven de accenten toch anders liggen. “Een derde van onze jongeren is gevaccineerd in Brussel, maar dat is helemaal niet erg”, zo stelde Bénédicte Linard (Ecolo) de minister van Gezondheid van de Franse Gemeenschap (een van de negen bevoegde ministers dus), doodleuk dit weekend in Le Soir. “De strijd tegen de pandemie mag niet rusten op de schouders van de jongsten”, zo stelde ze.
• Ondertussen dreigen straks in het onderwijs kinderen wel weer mondmaskers te moeten dragen, onder meer omdat in Brussel de vaccinatiecijfers zo belabberd zijn. Maar de federale regering kijkt dus vooral naar Vlaanderen, om zich ‘schouder aan schouder’ op te stellen, met de as De Croo-Vandenbroucke als vanouds aan zet.
• De Vlaamse regering, met zeker N-VA erin, staat daardoor wel fors onder druk. Die wilden net zomin mogelijk nog bijkomende maatregelen opleggen: de vaccinatie werd als “uiterst succesvol” verkocht voor het Vlaams Gewest, en impliciet werd daarbij een contract met de burger aangegaan, “uw bereidheid een vaccin te nemen, in ruil voor het oplossen van de crisis”.
• Vrijdag al probeerde men te counteren, door plots een derde prik voor iedereen in Vlaanderen te gaan aanbieden: daarmee koos men niet toevallig nog verder het pad van de vaccins. De invoering van een coronapas, waar men in Brussel en Wallonië wel mee wil werken, bleef tegelijk taboe. Enkel in de woonzorgcentra lijkt dat er te komen.
• Ondertussen ontstond heel wat ruis op de boodschap, niet in het minst door de politici zelf. Want zo’n ‘Covid Safe Ticket’ of CST of coronapas, mogen burgemeesters, ook in Vlaanderen, dat nu zelf invoeren of niet? Op televisie kwam Antwerps gouverneur Cathy Berx (CD&V) even doodleuk melden “dat de Vlaamse regering niet bevoegd is”. Ze verweest naar “artikel 135, paragraaf 2 van de gemeentewet: alle passende maatregelen om een pandemie in te perken”.
• Dat leverde de nodige verwarring op, een rondzendbrief van de Vlaamse regering moet nu een en ander uitklaren. Maar zo lijkt de covidaanpak een voorspelbare, eerder toxische politieke cocktail te worden, ook deze keer: een reeks politieke steekvlammen, inclusief een communautair debat, een heleboel (tegenstrijdige) verklaringen, met op het eind erg weinig resultaat. 

Genoteerd: Een interessante strijd tekent zich af tussen Vlaams Belang en Vooruit.

• De ene was ooit de ‘kindsoldaat’ van Vlaams Belang, een geuzennaam die hij omarmde, om vervolgens zijn partij naar een klinkende overwinning te leiden in 2018. Maar de ondertussen 35-jarige Tom Van Grieken is niet langer de jeune premier van de Wetstraat.
• De andere bestormt met zijn 28 jaar voor de Vlaamse socialisten nu de hemel, en daarbij kiest hij voor een opvallende aanpak. Op zijn congres in Mechelen ‘The Big Shift’, koos Conner Rousseau alweer voor een aanpak die bol staat van sprekende beelden (op het podium verschijnen als silhouet, waarna hij door een doek moest lopen, inclusief een goochelaarsontploffing en rook op het podium), maar daarbij ook een duidelijke strategische keuze: Vooruit moet terug kiezers halen bij Vlaams Belang.
• Het is wel al even geleden, dat de Vlaamse socialisten zo openlijk verklaarden te willen gaan vissen in een vijver die velen als ‘verloren’ zagen of zien: de lager opgeleiden, de onderkant van de sociale klassen, diegene die verbitterd kiezen voor extreemrechts.
• Voor meer dan 1.500 deelnemers verklaarde Rousseau dat hij een “progressief leger van leden en vrijwilligers wil klaarstomen om extreemrechts te verslaan”. Dat Rousseau daarbij onder meer op Instagram populairder is dan Van Grieken, speelt zeker een rol: voor het eerst in jaren wordt Vlaams Belang op sociale media naar de kroon gestoken, nadat de partij überdominant bleek op Facebook.
• Aan de top van Vlaams Belang wordt met heel veel aandacht het parcours van Rousseau gevolgd. Er is ook respect voor de werkethiek van de Vooruit-voorzitter, iets wat ook Van Grieken kenmerkt: beiden zijn dag en nacht bezig met hun job én hun sociale media. Maar ideologisch zijn ze elkaars tegenpolen, en ze zien elkaar ook uitgesproken als de te kloppen man: zo is een televisiedebat op Terzake tussen beiden tot op heden een gespreksonderwerp met de vraag wie nu gewonnen heeft. Om maar te zeggen: het ligt gevoelig.
• Niet verwonderlijk werden in Vlaams Belang-kringen dan ook gretig de beelden gedeeld van het Vooruit-congres, met de wat vreemde goochelaarsontploffing op het podium. Onder meer oud-Vooruit-medewerker Thomas Siffer had die ook al openlijk afgekraakt: “Ik ben een rooie en ik sla blauw, groen en oranje uit van plaatsvervangende schaamte”, zo stelde die, tot jolijt van de extreemrechtse achterban.
• “Wat een lege doos is ‘The Big Shift’ van Rousseau toch. De inhoud is omgekeerd evenredig aan de media-aandacht”, zo tweette Van Grieken giftig.